ไท่เก๊ก *
มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมโดยยูเนสโก
การฝึกฝนไท่เก๊กในประเทศจีน
ประเทศ	จีน
ภูมิภาค **	เอเชียและแปซิฟิก
สาขา	ความรู้และแนวปฏิบัติเกี่ยวกับธรรมชาติและจักรวาล
เกณฑ์พิจารณา	R.1, R.2, R.3, R.4, R.5
อ้างอิง	00424
ประวัติการขึ้นทะเบียน
ขึ้นทะเบียน	2563 (คณะกรรมการสมัยที่ 15)
รายการ	ตัวแทนมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของมนุษยชาติ
* ชื่อตามที่ได้ขึ้นทะเบียนในบัญชีมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมและการสงวนรักษาที่ดี ** ภูมิภาคที่จัดแบ่งโดยยูเนสโก

วิชามวยไท่เก๊ก หรือ ไท่เก๊กคุ้ง (จีนตัวย่อ: 太极拳; จีนตัวเต็ม: 太極拳; พินอิน: Tàijíquán) เรียกชื่อภาษาจีนแต้จิ๋วตามชาวไทยเชื้อสายจีน อ่านแบบภาษาจีนกลางว่า ไท่จี๋เฉฺวียน แต่ในประเทศไทยเรียกกันหลายสำเนียงทั้ง ไท่เก๊ก ไทเก็ก ไท้เก๊ก ไท่จี๋ ไท้จี๋ ไทชิ และ ไทกิ๊บ

วิชามวยไท่เก๊กเป็นศิลปยุทธ์ที่มีชื่อเสียงในประเทศจีน เชื่อกันว่าปรมาจารย์ผู้ให้กำเนิดมวยไท่เก๊กคือนักพรตชื่อ จาง ซันเฟิง (เตียซำฮงในภาษาแต้จิ๋ว) ซึ่งมีชีวิตอยู่ในช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 12–14 แต่วิชานี้มามีชื่อเสียงเอาในสมัยราชวงศ์ชิง โดยหยาง ลู่ฉาน ซึ่งเป็นผู้ให้กำเนิดมวยไท่เก๊กตระกูลหยาง และภายหลังได้แพร่ขยายขจรขจายไปทั่วโลก สำหรับในประเทศไทย อาจารย์ต่ง อิงเจี๋ย (ตั่งเองเกี๊ยก) นำมวยไท่เก๊กมาเผยแพร่ในเมืองไทยเมื่อ พ.ศ. 2498 ต่อมาในปี พ.ศ. 2499 อาจารย์ต่งส่งบุตรชายของท่านคืออาจารย์ต่ง หูหลิ่ง (ตั่งโหวเนี่ย) มาเป็นครูมวยไท่เก๊กคนแรกในประเทศไทย จึงกล่าวได้ว่ามวยไท่เก๊กในไทยนั้นสืบสายมาจากมวยไท่เก๊กตระกูลหยาง

ในปัจจุบัน มวยไท่เก๊กที่แพร่หลายกันอยู่ทั่วไปมีอยู่มากมายหลายสาย หลายตระกูล ซึ่งสายมวยอันเป็นที่ยอมรับในปัจจุบันมีอยู่ 5 สายหลักคือ ไท่เก๊กตระกูลเฉิน, ตระกูลหยาง, ตระกูลอู่, ตระกูลอู๋ และตระกูลซุน ซึ่งภายหลังรัฐบาลจีนได้นำท่ามวยของทั้งห้าตระกูลมาเรียบเรียงขึ้นเพื่อใช้ในการแข่งขันลีลายุทธ์ด้วย นอกจากห้าตระกูลนี้แล้ว ภายหลังยังมีมวยไท่เก๊กตระกูลอื่น ๆ ซึ่งแตกแยกย่อยไปจากห้าตระกูลนี้ รวมถึงยังปรากฏมวยไท่เก๊กประจำถิ่นอีกหลาย ๆ สายปรากฏออกมาอีกมากมาย หากไม่ว่าจะเป็นมวยไท่เก๊กสายใดตระกูลใด แม้ท่วงท่าจะแตกต่างกัน แต่ยังอิงเคล็ดความเดียวกัน และล้วนนับถือจาง ซันเฟิง เป็นปรมาจารย์เช่นเดียวกัน

มวยไท่เก๊กมีลักษณะนุ่มนวล โอนอ่อน ผ่อนคลาย การเคลื่อนไหวลื่นไหลต่อเนื่อง การหายใจสอดประสานไปกับการเคลื่อนไหว พร้อมทั้งต้องตั้งจิตติดตามการเคลื่อนไหวของร่างกายไปตลอดทำให้เกิดสมาธิ เนื่องจากไม่มีการเกร็งกล้ามเนื้อ หรือการออกแรงกระแทก จึงมีโอกาสเกิดการบาดเจ็บร่างกายได้น้อยเมื่อเทียบกับกีฬาที่ใช้แรงชนิดอื่น ๆ ทำให้เหมาะกับคนทุกเพศทุกวัย แม้แก่ชราอายุ 90–100 กว่าปีก็ยังฝึกฝนได้ ประโยชน์ที่ได้รับนอกจากจะช่วยให้สุขภาพแข็งแรงทั้งร่างกายและจิตใจแล้ว ยังสามารถใช้เป็นศิลปะป้องกันตัวได้หากได้รับการฝึกฝนเพื่อใช้ต่อสู้ ในปัจจุบันไท่เก๊กมีผู้นิยมฝึกฝนกันอย่างแพร่หลายทั่วโลก

• เว็บมวยไท่เก๊ก www.thaitaiji.com
• ประวัติมวยไท่เก๊กในประเทศไทย www.fajing.net เก็บถาวร 2010-07-18 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• ชมรมมวยไท่เก๊กสกุลอู่ www.wuhaotaichi.net

ด ค ก ศิลปะการต่อสู้
รายชื่อสไตล์ ประวัติศาสตร์ Timeline Hard and Soft
Regional origin	จีน ยุโรป อินเดีย อินโดนีเซีย ญี่ปุ่น เกาหลี ฟิลิปปินส์
Unarmed techniques	Punch Kick Hold Clinch Elbow Knee Headbutt Trap Sweep Throw Takedown Joint lock Chokehold
อาวุธ	การยิงธนู Shooting Knife fighting Stick fighting Swordsmanship Melee weapons
Training	Sparring Randori Forms Pushing hands Punching bag Practice weapon
Grappling	บราซิลเลียนยิวยิตสู เยอรมันยิวยิตสู ยูโด ยิวยิตสู ซามบะ ซูโม่ มวยปล้ำ สตอฟ
Striking	มวยสากล กาโปเอย์รา คาราเต้ คิกบอกซิง กังฟู มวยไทย และเหว่ มวยลาว ซ่านโฉ่ว ซาวัต เทควันโด โววีนัม ชินเดนไค กุนเขมร
Internal	ไอกิโด Aikijutsu ปา-กว้าจ่าง ไท่เก๊ก สิงอี้เฉวียน ชี่กง
Full contact / Combat sports	Professional boxing Professional kickboxing Knockdown karate ศิลปะการต่อสู้แบบผสม Submission wrestling
Self-defense / Combatives	อาร์นิส บาร์ติตสู ฮับกีโด คาจูเคนโบ คราฟมากา MCMAP ปันจักสีลัต ซิสเตมา หย่งชุน Legal aspects
Eclectic / Hybrids	อเมริกันเคนโป ชุนคุคโด เจี๋ยฉวนเต้า Shooto Shorinji Kempo Unifight ชินเดนไค
Entertainment	เกมต่อสู้ Martial arts film (Chanbara) มวยปล้ำอาชีพ นักฆ่าเทวดาแขนเดียว
The Martial Arts Portal