โรเบิร์ต ฟุลตัน (Robert Fulton - 14 พฤศจิกายน พ.ศ. 2308 - 24 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2358) วิศวกร นักวาดภาพจิ๋วและภาพทิวทัศน์ และนักประดิษฐ์ชาวอเมริกัน เกิดที่เมืองแลงคาสเตอร์ รัฐเพนซิลเวเนีย สหรัฐอเมริกา ผู้ได้รับการยกย่องเป็นผู้พัฒนาเรือกลไฟเชิงพาณิชย์และเรือรบกลไฟลำแรกของโลก

โรเบิร์ต ฟุลตันเริ่มสนใจเรือกลไฟเมื่อ พ.ศ. 2320 เมื่ออายุได้ 12 ปีจากการไปเยี่ยม วิลเลียม เฮนรี แห่งเพนซิลเวเนียผู้ได้ไปเห็นเครื่องจักรไอน้ำของเจมส์ วัตต์ที่ประเทศอังกฤษแล้วกลับมาทดลองใส่เครื่องจักรไอน้ำดังกล่าวในเรือเมื่อ พ.ศ. 2306 ก่อนฟุลตันเกิด 2 ปี แต่ล้มเหลวจมลง

เมื่อฟุลตันเติบโตขึ้นก็ได้ไปศึกษาการวาดภาพและต่อมาทางด้านวิศวกรรมเครื่องกลที่ประเทศอังกฤษเมื่อ พ.ศ. 2329 แต่ในปี พ.ศ. 2336 เขาได้เสนอโครงการสร้างเรือกลไฟแก่ทั้งรัฐบาลสหรัฐฯ และรัฐบาลอังกฤษ ที่อังกฤษได้เสนอต่อ ดยุกแห่งบริดจ์วอเตอร์ ผู้ยอมให้ใช้คลองในที่ดินทดลองเรือและต่อมาได้เป็นผู้สั่งต่อเรือลากของ วิลเลียม ซีมิงตัน ซึ่งได้ทดลองเรือกลไฟลากจูงเป็นผลสำเร็จเมื่อ พ.ศ. 2331 ซึ่งฟุลตันได้เห็นและรับทราบผลการทดลองนี้

ในปี พ.ศง 2430 ฟุลตันไปประเทศฝรั่งเศส (ที่ซึ่ง มาควิส เคลาด์ เดอ จูฟฟรอยได้สร้างเรือกลไฟใบพายเป็นผลสำเร็จ) และเปิดตัวทดลองตอร์ปิโดใต้น้ำและเรือตอร์ปีโด และได้ออกแบบเรือดำน้ำที่ใช้งานได้จริงเป็นลำแรกชื่อ "นอติลุส" ให้แก่ผู้ว่าจ้างคือนโปเลียน และได้ทำการทดสอบเมื่อ พ.ศ. 2343

ในปีเดียวกันฟุลตันได้พบกับ โรเบิร์ต ลิฟวิงสตัน เอกอัคราชทูตอเมริกัน (ฟุลตันได้แต่งงานกับบุตรสาวของท่านทูตในเวลาต่อมา) ทั้งสองตกลงจะทดลองสร้างเรือกลไฟทดลองแล่นในแม่น้ำแซน ในกรุงปารีส ฟุลตันได้ทดลองใช้วัสดุกันน้ำทำท้องเรือ เขียนแบบและสร้างหุ่นจำลองเรือกลไฟแล้วทดลองแล่นปรากฏว่าเรือจมในการแล่นครั้งแรก เขาจึงเพิ่มความแข็งแรงของตัวเรือและในวันที่ 9 สิงหาคม พ.ศ. 2346 การทดลองเป็นผลสำเร็จ ฟุลตันแล่นเรือทวนขึ้นไปตามลำน้ำ มีฝูงชนมาเรียงรายดูเนืองแน่นทั้งสองฝั่งแม่น้ำ ตัวเรือยาว 20 เมตร กว้าง 2.4 เมตร สามารถแล่นทวนน้ำได้ด้วยความเร็ว 5-6 กิโลเมตรต่อชั่วโมง

ในเวลาเดียวกันนี้ฟุลตันได้มีจดหมายถึงเจมส์ วัตต์เจ้าของบริษัท บูลตันและวัตต์ในอังกฤษสั่งซื่อเครื่องจักรไอน้ำสำหรับติดตั้งในเรือของเขา และฟุลตันได้กลับไปอังกฤษอีกในปี พ.ศ. 2347 หลังจากซีมิงตันได้สร้างเรือจูงที่สามารถลากเรือบรรทุกสินค้าหนัก 70 ตันไปตามคลองเป็นการแสดงถึงความเป็นไปได้ในการใช้งานจริง แม้ฟุลตันจะไม่เคยเห็นเรือจูงลำนี้ แต่เขาก็ได้มีจดหมายโต้ตอบกับเฮนรี เบลล์ที่แสดงท่าทีสนใจเรือของเขา ในเวลาเดียวกันที่ฟุลตันกำลังทดลองตอร์ปีโดเขาก็ได้ติดต่อกับวิลเลียม เมอร์ดอชเกี่ยวกับรายละเอียดทางเทคนิคของเครื่องจักรไอน้ำของเจมส์ วัตต์ที่เขาสั่งซื้อ เมื่อเครื่องจักรสร้างเสร็จฟุลตันก็ขนส่งไปนิวยอร์กและตัวฟุลตันเองก็ได้เดินทางกลับถึงนิวยอร์กเมื่อ พ.ศ. 2349 จัดสร้างตัวเรืออย่างเหมาะสม ติดตั้งเครื่องจักรไอน้ำกลายเป็นเรือกลไฟจักรข้างเพื่อการพาณิชย์ลำแรกของโลก

เรือได้รับการตั้งชื่อว่า "เคลอร์มองท์" ได้แล่นจากนครนิวยอร์กไปยังนครแอลบานีตามแม่น้ำฮัดสันเมื่อวันที่ 17 สิงหาคม พ.ศ. 2350 ใช้เวลา 20 ชั่วโมงสำหรับการเดินเรือเชิงพาณิชย์ของเรือกลไฟครั้งแรกของโลก มีผู้เรียกเรือกลไฟนี้ว่า "สัตว์ประหลาดของฟุลตัน" นอกจากชื่อ "เคลอร์มองท์" คนทั่วไปยังเรียกเรือของฟุลตันว่า "เรือจักรแม่น้ำเหนือ" อีกชื่อหนึ่งด้วย

ฟุลตันได้จดลิขสิทธิ์เรือจักรของเขาเมื่อวันที่ 11 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2352 หลังจากนั้นก็ได้สร้างขึ้นอีกหลายลำรวมทั้งเรือรบกลไฟลำแรกของโลกที่วางกระดูกงูในปี พ.ศ. 2357 แต่ฟุลตันเสียชีวิตก่อนที่จะได้เห็นเรือลำนี้

สภาแห่งรัฐนิวยอร์กได้ให้สิทธิ์สัมปทานเส้นทางเดินเรือจักรทั้งหมดแก่ฟุลตันเป็นเวลา 30 ปี โดยไม่อนุญาตให้มีคู่แข่ง แต่ก็ได้มีผู้ประกอบการชื่อโทมัส กิบบอนส์ว่าจ้างคอร์เนเลียส แวนเดอร์บิลท์ สร้างเรือบรรทุกผู้โดยสารแข่งขันท้าทายกฎหมายด้วยค่าโดยสารที่ถูกกว่าเป็นเวลาประมาณ6 เดือนก่อนที่ศาลสูงจะตัดสินว่าการให้สัมปทานผูกขาดแก่ฟุลตันข้ามรัฐเป็นการผิดกฎหมาย เป็นเหตุให้มีผู้ประกอบการเดินเรือเพิ่มมากขึ้นอย่างรวดเร็ว ค่าโดยสารลดลงเหลือเพียง 3 เหรียญจากเดิม 7 เหรียญ ฟุลตันไม่สามารถแข่งขันได้จึงกลายเป็นบุคคลล้มละลาย

ฟุลตันถูกกล่าวหาว่าอาศัยอิทธิพลทางการเมือง แสวงหากำไรด้วยการผูกขาดสัมปทาน ทำสัญญากับรัฐ ให้รัฐปกป้อง ใช้เส้นสายไม่แข่งขันทางธุรกิจอย่างยุติธรรม

โรเบิร์ต ฟุลตันถึงแก่กรรมด้วยวัยเพียง 49 ปี ด้วยโรคเยื่อหุ้มปอดอักเสบ ศพของเขาได้รับการฝังไว้ที่สุสานทรินิตีเชิร์ชยาร์ด ในเกาะแมนฮัดตัน นครนิวยอร์ก ฟุลตันมีชีวิตอยู่ระหว่างปลายสมัยอยุธยาในรัชกาลสมเด็จพระที่นั่งสุริยาสน์อมรินทร์และสมัยต้นรัตนโกสินทร์ในรัชกาลที่ 2

ได้มีการระลึกถึงโรเบิร์ต ฟุลตันด้วยการตั้งชื่อสถานที่ต่างๆ หลายแห่งในสหรัฐฯ ตามชื่อเขา อาทิ เช่น

• Fulton Street in Brooklyn
• Fulton Street in Manhattan
• Fulton County, Indiana
• Fulton County, Kentucky
• Fulton County, Ohio
• Fulton County, New York
• Fulton, New York
• Fulton, Schoharie County, New York
• Fultonham, Ohio

• Robert Fulton Birthplace
• A history of the growth of the steam-engine
• William Symington เก็บถาวร 2006-11-20 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• A TREATISE ON THE IMPROVEMENT OF CANAL NAVIGATION เก็บถาวร 2004-12-31 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, by Robert Fulton, 1796. (searchable facsimile at the University of Georgia Libraries; DjVu & layered PDF เก็บถาวร 2006-08-24 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน format)
• CHAPTER XIII: ROBERT FULTON in Great Fortunes, and How They Were Made (1871) , by James D. McCabe, Jr., Illustrated by G. F. and E. B. Bensell, a Project Gutenberg eBook.

แม่แบบ:North