วันชาติ
ธงชาติไทย
จัดขึ้นโดย	ประเทศไทย
ประเภท	วันชาติ, วันหยุดสาธารณะ
ความสำคัญ	วันพระบรมราชสมภพของพระมหากษัตริย์[1]
เริ่ม	6 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2560[2]
วันที่	5 ธันวาคม ของทุกปี

วันชาติ เป็นวันสำคัญและวันหยุดราชการในประเทศไทย เคยกำหนดใช้หลายวัน คือ ตั้งแต่ พ.ศ. 2463 เป็นอย่างน้อย ใช้วันที่ 6 เมษายน ตรงกับวันจักรี^[3] กระทั่ง พ.ศ. 2481 จึงใช้วันที่ 24 มิถุนายน ตรงกับวันปฏิวัติสยาม พ.ศ. 2475^[1] จนใน พ.ศ. 2503 จึงยกเลิกไปและแทนที่ด้วย วันเฉลิมฉลองของชาติ ซึ่งตรงกับวันที่ 5 ธันวาคม วันพระบรมราชสมภพของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร (รัชกาลที่ 9) แทน^[4] ต่อมาใน พ.ศ. 2560 จึงรื้อฟื้นวันชาติขึ้น โดยกำหนดให้ตรงกับวันที่ 5 ธันวาคม วันพระบรมราชสมภพของรัชกาลที่ 9^[2]

ประวัติ

6 เมษายน

ใน พ.ศ. 2463 พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจรูญศักดิ์กฤดากร อัครราชทูตสยามในกรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส มีโทรเลข ลงวันที่ 2 กรกฎาคม แจ้งกระทรวงการต่างประเทศสยามว่า รัฐบาลสเปนขอทราบถึงวันชาติสยาม เพื่อจะลงไว้ในหนังสือทางการทูต และพระองค์เจ้าจรูญฯ ไม่ทราบจะตอบอย่างไรดี เพราะสถานทูตในกรุงปารีสเคยฉลองอยู่ 3 วัน คือ วันเฉลิมพระชนมพรรษา วันขึ้นปีใหม่ และวันขึ้นครองราชย์ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ เสนาบดีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ จึงทูลถามพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 6) และหม่อมเจ้าธานีนิวัต ผู้ปฏิบัติหน้าที่แทนราชเลขาธิการ มีหนังสือตอบกลับมาว่า รัชกาลที่ 6 ทรงเห็นว่า "ควรบอกไป วันที่ 6 เมษายน ซึ่งเป็นวันที่เราเรียกกันว่า 'วันจักรี' (Chakri Day)"^[3]

24 มิถุนายน

ต่อมาเมื่อเกิดการปฏิวัติสยามในวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 แล้ว รัฐบาลซึ่งมีพระยาพหลพลพยุหเสนา (พจน์ พหลโยธิน) นายกรัฐมนตรี ออกประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี ลงวันที่ 18 กรกฎาคม พ.ศ. 2481 ให้ใช้วันที่ 24 มิถุนายน เป็นวันชาติ^[5] เพื่อรำลึกถึงการที่คณะราษฎรเปลี่ยนแปลงระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์มาเป็นระบอบประชาธิปไตยในการปฏิวัติสยามนั้น^[1]

ในปีถัดมา มีการจัดงานเฉลิมฉลองวันชาติ 24 มิถุนายน เป็นครั้งแรก ซึ่งดำเนินไปอย่างยิ่งใหญ่ภายใต้รัฐบาลอันมีจอมพล แปลก พิบูลสงคราม เป็นนายกรัฐมนตรี^[6]

ในวันชาติ พ.ศ. 2482 นั้น จอมพล แปลก ยังประกาศเปลี่ยนชื่อประเทศจาก "สยาม" เป็น "ไทย"^[6] และให้เผยแพร่ "เพลงวันชาติ" เป็นครั้งแรก อันเป็นเพลงที่มนตรี ตราโมท แต่ง และชนะการประกวดซึ่งรัฐบาลจัดขึ้น^[1]

จอมพล แปลก ยังออกประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี ลงวันที่ 28 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2482 ให้หยุดราชการ 3 วันเนื่องในวันชาติ ได้แก่ วันที่ 23, 24, และ 25 มิถุนายน ของทุกปี^[7] ต่อมา ออกประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี ลงวันที่ 6 สิงหาคม พ.ศ. 2491 ให้เปลี่ยนเป็นหยุดวันเดียว คือ 24 มิถุนายน ของทุกปี^[8]

5 ธันวาคม

ในวันที่ 21 พฤษภาคม พ.ศ. 2503 จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต์ นายกรัฐมนตรี ออกประกาศสำนักนายกรัฐมนตรีให้แทนที่วันชาติด้วย "วันเฉลิมฉลองของชาติ" ซึ่งตรงกับวันที่ 5 ธันวาคม วันพระบรมราชสมภพของรัชกาลที่ 9^[4] ประกาศดังกล่าวระบุว่า การกำหนดวันที่ 24 มิถุนายน เป็นวันชาติ มี "ข้อที่ไม่เหมาะสมหลายประการ" คณะรัฐมนตรีจึงตั้งคณะกรรมการขึ้นพิจารณา โดยมีพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์ เป็นประธาน และได้ข้อสรุปว่า ให้กำหนดวันที่ 5 ธันวาคม วันพระบรมราชสมภพ เป็นวันเฉลิมฉลองของชาติแทน เพื่อ "ให้เป็นไปตามขนบประเพณีของประเทศที่มีพระมหากษัตริย์เป็นประมุข และเป็นการสมัครสมานสามัคคีรวมจิตใจของบุคคลในชาติโดยทั่วกัน"^[4]

ในโอกาสเดียวกัน จอมพล สฤษดิ์ ยังออกประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี ลงวันที่ 8 มิถุนายน พ.ศ. 2503 ให้ยกเลิกการหยุดราชการในวันชาติด้วย^[9]

ต่อมาในวันที่ 7 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2560 พลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี ออกประกาศสำนักนายกรัฐมนตรีว่า พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 10) มีพระราชโองการให้กำหนดวันที่ 5 ธันวาคม วันพระบรมราชสมภพของรัชกาลที่ 9 พระราชบิดา เป็นวันสำคัญของประเทศ 3 วัน คือ วันคล้ายวันพระบรมราชสมภพของรัชกาลที่ 9 วันชาติ และวันพ่อแห่งชาติ โดยให้มีผลตั้งแต่วันที่ 6 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2560^[2] ประกาศดังกล่าวระบุเหตุผลว่า เพื่อ "น้อมสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณและตระหนักถึงความสำคัญของวันที่ 5 ธันวาคม ซึ่งเป็นวันคล้ายวันเฉลิมพระชนมพรรษา"^[2]

พลเอก ประยุทธ์ ยังออกประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี ลงวันที่ 9 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2560 ว่า ให้หยุดราชการในวันชาติ 5 ธันวาคม ของทุกปี ตั้งแต่วันที่ 7 กุมภาพันธ์ ปีนั้น เป็นต้นไป^[10]

ครั้นวันที่ 21 พฤษภาคม พ.ศ. 2562 รัชกาลที่ 10 ทรงออกประกาศมีเนื้อความอย่างเดียวกันว่า ให้วันที่ 5 ธันวาคม เป็นวันคล้ายวันพระบรมราชสมภพของรัชกาลที่ 9 วันชาติ และวันพ่อแห่งชาติ^[11]

กิจกรรม

ในวันชาติ 24 มิถุนายน นั้น กิจกรรมในกรุงเทพฯ มีขบวนแห่อย่างยิ่งใหญ่ทั้งกลางวันและกลางคืน มีการยิงปืนใหญ่ทั้งทางบกและทางเรือเพื่อเป็นสลุต มีเครื่องบินโปรยกระดาษสีธงชาติในเวลากลางวันและโปรยพลุในเวลากลางคืน มีการแสดงโขน มีพิธีกรรมทางศาสนา มีการออกตราไปรษณียากรเป็นที่ระลึก มีการเชิญชวนให้ยานพาหนะต่าง ๆ ร่วมกันเปล่งเสียงแตรหรือหวูดพร้อมกันในเวลาเที่ยงวัน เว้นแต่ในบริเวณโรงพยาบาล และยังมีกิจกรรมอื่น ๆ อีกมากมาย ส่วนในจังหวัดอื่นนั้น มีการประชุมนักเรียนเพื่ออธิบายความสำคัญของวันชาติ มีการประกวดประพันธ์กวีนิพนธ์และบทเพลงเกี่ยวกับชาติ มีการเฉลิมฉลองและมหรสพครึกครื้น นอกเหนือไปจากกิจกรรมอื่น ๆ^[6]

ส่วนในวันชาติ 5 ธันวาคม มีกิจกรรม คือ พิธีวางพานพุ่มดอกไม้และถวายบังคมแด่รัชกาลที่ 9^[12] และในช่วงโควิด-19 ระบาด กิจกรรมดังกล่าวได้จัดทางออนไลน์แทน^[12]

แม้จะมีผู้เห็นว่า วันที่ 24 มิถุนายน กลายเป็น "ความทรงจำอันเลือนราง" ในประวัติศาสตร์ไทย^[13] ก็ยังมีผู้จัดกิจกรรมในวันที่ 24 มิถุนายน ของทุกปี เพื่อรักษาความทรงจำนี้ไว้ โดยเรียกว่า "วันชาติราษฎร" แทน^[14]

ในวัฒนธรรมประชานิยม

งานเฉลิมฉลองวันชาติ พ.ศ. 2482 ได้รับการถ่ายทอดไว้สหัสนิยายเรื่อง พล นิกร กิมหงวน ตอน ตื่นกรุง ของ ป. อินทรปาลิต ซึ่งเผยแพร่ในปีนั้นเอง^[6]

ถาวรวัตถุ

• สะพานเฉลิมวันชาติ กรุงเทพฯ จอมพล แปลก พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรี จัดสร้างขึ้นใน พ.ศ. 2483 เพื่อเป็นที่ระลึกวันชาติ^[15]
• อนุสาวรีย์ประชาธิปไตย กรุงเทพฯ จอมพล แปลก พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรี กระทำรัฐพิธีเปิดในวันชาติ พ.ศ. 2483^[6]
• อนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิ กรุงเทพฯ จอมพล แปลก พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรี กระทำรัฐพิธีเปิดในวันชาติ พ.ศ. 2485^[16]

• 
  จอมพล แปลก เปิดอนุสาวรีย์ประชาธิปไตยในวันชาติ พ.ศ. 2483
• 
  จอมพล แปลก เปิดอนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิในวันชาติ พ.ศ. 2485

อ้างอิง

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ วันชาติ (ประเทศไทย)

วิกิซอร์ซมีเอกสารต้นฉบับในเรื่องนี้: วันชาติ (ประเทศไทย)