รัฐกันชน (อังกฤษ: Buffer state) คือประเทศที่ตั้งอยู่ระหว่างรัฐมหาอำนาจคู่แข่งหรือเป็นปรปักษ์ระหว่างกัน^[1] ซึ่งสาเหตุของการคงอยู่มีเพื่อเป็นการป้องกันความขัดแย้งระหว่างรัฐมหาอำนาจด้วยกัน รัฐกันชนที่มีเอกราชอย่างแท้จริง มักจะดำเนินนโยบายต่างประเทศสายกลาง ซึ่งเป็นการป้องกันตนเองจากการตกเป็นรัฐบริวาร ความร่วมมือกันระหว่างรัฐกันชนเป็นส่วนหนึ่งของทฤษฎีการถ่วงดุลอำนาจ ซึ่งเข้าสู่ยุทธศาสตร์และการคิดในเชิงการทูตของยุโรปในช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 17

งานวิจัยแสดงให้เห็นว่ารัฐกันชนมีโอกาสที่จะถูกพิชิตและยึดครองมากกว่ารัฐที่ไม่กันชน^[2] บ่อยครั้งที่การรุกรานรัฐกันชนโดยหนึ่งในมหาอำนาจที่รายล้อมมันอยู่มักจะก่อให้เกิดสงครามระหว่างประเทศ อย่างเช่น การรุกรานเบลเยียมของเยอรมนี ทำให้สหราชอาณาจักรตัดสินใจเข้าร่วมสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง

• อุรุกวัย เป็นรัฐกันชนระหว่างอาร์เจนตินากับจักรวรรดิบราซิล
• ปารากวัย เป็นรัฐกันชนระหว่างอาร์เจนตินากับบราซิล
• จังหวัดจอร์เจียในศตวรรษที่ 18 เป็นรัฐกันชนระหว่างจักรวรรดิสเปนกับสิบสามอาณานิคม

• มองโกเลีย เป็นรัฐกันชนระหว่างสหภาพโซเวียตกับจีน ต่อมาเป็นรัสเซียกับจีน^[3]
• จักรวรรดิเกาหลี เป็นรัฐกันชนระหว่างจักรวรรดิญี่ปุ่น, จักรวรรดิรัสเซีย และ จีน ก่อนถูกญี่ปุ่นยึดในปี ค.ศ. 1910
• เกาหลีเหนือ เป็นรัฐกันชนระหว่างกองทัพจีนกับกองทัพสหรัฐ^[4]
• รัฐสุลต่านอาเคธ เป็นรัฐกันชนระหว่างหมู่เกาะอินเดียตะวันออกของดัตช์กับบริติชมาลายา
• สาธารณรัฐตะวันออกไกล เป็นรัฐกันชนระหว่างรัสเซียโซเวียตกับจักรวรรดิญี่ปุ่น ก่อนถูกรัสเซียโซเวียตยึดในปี ค.ศ. 1922^[5][6]
• แมนจู เป็นรัฐกันชนระหว่างจักรวรรดิญี่ปุ่น, สหภาพโซเวียต และ สาธารณรัฐจีน
• อิหร่าน ทิเบตและอัฟกานิสถาน เป็นรัฐกันชนระหว่างจักรวรรดิอังกฤษกับจักรวรรดิรัสเซีย^[7]
• รัฐแถบเทือกเขาหิมาลัยเช่น เนปาล ภูฏานและสิกขิม เป็นรัฐกันชนระหว่างจักรวรรดิอังกฤษกับจีน ต่อมาเป็นอินเดียกับจีน ซึ่งทำสงครามกันใน ค.ศ. 1962^[8][9]
• ราชอาณาจักรอาร์มีเนียโบราณ เป็นรัฐกันชนระหว่างจักรวรรดิโรมัน (จักรวรรดิไบแซนไทน์ในเวลาต่อมา) กับจักรวรรดิซาเซเนียน
• จอร์เจีย เป็นรัฐกันชนระหว่างรัสเซียกับตุรกี (รวมถึงเนโท)
• อิรัก เป็นรัฐกันชนระหว่างซาอุดีอาระเบียกับอิหร่าน
• สยาม เป็นรัฐกันชนระหว่างอังกฤษกับฝรั่งเศส^[10][11]
• กัมพูชา ก่อนการล่าอาณานิคมของชาติตะวันตก เป็นรัฐกันชนระหว่างสยามกับเวียดนาม

• รัฐสุลต่านซาดีแห่งโมร็อกโก เป็นรัฐกันชนระหว่างจักรวรรดิออตโตมัน, สเปน และ โปรตุเกส^[12]
• จักรวรรดิเอธิโอเปีย เป็นรัฐกันชนระหว่างจักรวรรดิอังกฤษ, จักรวรรดิอิตาลี และ จักรวรรดิฝรั่งเศส

• ราชอาณาจักรฮังการี เป็นรัฐกันชนระหว่างจักรวรรดิออสเตรียกับจักรวรรดิออตโตมัน
• โปแลนด์ เป็นรัฐกันชนระหว่างเยอรมนีกับสหภาพโซเวียต^[13]และในช่วงที่กลายเป็นรัฐคอมมิวนิสต์หลังสงครามโลกครั้งที่สอง^[14]
• สาธารณรัฐลิทัวเนียกลาง เป็นรัฐกันชนระหว่างโปแลนด์กับลิทัวเนีย ก่อนถูกโปแลนด์ยึดใน ค.ศ. 1922
• ออสเตรีย เป็นรัฐกันชนระหว่างเยอรมนีกับอิตาลี
• สวีเดนและฟินแลนด์ ระหว่างสงครามเย็น เคยเป็นรัฐกันชนระหว่างเนโทกับสหภาพโซเวียต
• เบลเยียม ก่อนสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง เป็นรัฐกันชนระหว่างฝรั่งเศส, ปรัสเซีย (จักรวรรดิเยอรมันในปี ค.ศ. 1871), สหราชอาณาจักร และ ราชอาณาจักรเนเธอร์แลนด์
• ไรน์แลนด์ เป็นรัฐกันชนระหว่างฝรั่งเศสกับเยอรมนี ระหว่างปี ค.ศ. 1920 ถึง 1933^[15]
• อาณาจักรข่านกอซิม เป็นรัฐกันชนระหว่างแกรนด์ดัชชีมอสโกกับอาณาจักรข่านคาซาน^[16]
• ยูโกสลาเวีย ระหว่างสงครามเย็น เคยเป็นรัฐกันชนระหว่างเนโทกับกติกาสัญญาวอร์ซอ
• ยูเครน เป็นรัฐกันชนระหว่างรัสเซียกับเนโท (ไม่มีเอกสารอ้างอิงอย่างเป็นทางการ)
• ราชอาณาจักรโรมาเนีย เป็นรัฐกันชนระหว่างจักรวรรดิรัสเซีย, จักรวรรดิออสเตรีย-ฮังการี และ จักรวรรดิออตโตมัน

• รัฐหุ่นเชิด
• รัฐบริวาร