สำเพ็ง หรือ สามเพ็ง^[1] (อักษรโรมัน: Sampheng) เป็นย่านการค้าแห่งหนึ่งในกรุงเทพมหานคร ตั้งอยู่ในแขวงจักรวรรดิ เขตสัมพันธวงศ์ อยู่ใกล้กับย่านเยาวราช, ถนนราชวงศ์ และต่อเนื่องไปถึงสะพานหัน, พาหุรัดและวังบูรพา ในพื้นที่แขวงวังบูรพาภิรมย์ เขตพระนคร ทั้งนี้สำเพ็งในปัจจุบัน รู้จักกันดีในชื่ออย่างเป็นทางการว่า ซอยวานิช 1 และในช่วงระหว่างสะพานหันถึงถนนจักรวรรดิเรียกว่า ตรอกหัวเม็ด ^[2]

ที่มาของชื่อ "สำเพ็ง" นั้นไม่มีใครทราบว่ามาจากคำว่าอะไร ได้มีผู้สันนิษฐานไปต่าง ๆ นานา บ้างก็ว่ามาจากคำว่า "สามแพร่ง"^[3], "สามแผ่น" ซึ่งแผ่นย่อมาจากแผ่นดิน^[3], "ลำเพ็ง" ซึ่งเป็นชื่อพืช^[3], "สามปลื้ม" ซึ่งเป็นชื่อวัด^[3], หรือมาคำจีนแต้จิ๋วว่า "ซำเพ้ง" (三平 sam1 pêng5; จีนกลาง: sān píng) แปลตรงตัวได้ว่า "ศานติทั้งสาม"

ในทัศนะของสุจิตต์ วงษ์เทศ นักประวัติศาสตร์เชื่อว่าคำว่า "สำเพ็ง" เป็นภาษามอญที่แปลว่า "เจ้าขุนมูลนาย" จึงเป็นไปได้ว่าที่นี่เป็นแหล่งอยู่อาศัยของชาวมอญมาก่อน ที่ชาวจีนจะย้ายเข้ามาอยู่^[4] ส่วนจิตร ภูมิศักดิ์เห็นว่าเป็นมาจากภาษาเขมร "ซำเปียะลี" (សម្ពលី) แปลว่า แม่สื่อ, แม่เล้า^[5] ขุนวิจิตรมาตรา (สง่า กาญจนาคพันธุ์) ได้เสนอไว้ว่า อาจจะมาจากชื่อคน "เพ็ง" 3 คนที่อาศัยอยู่ในบริเวณนี้ เพียงเท่านั้น

สำเพ็งเริ่มต้นจากที่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช องค์ปฐมกษัตริย์แห่งราชวงศ์จักรี ผู้ทรงสถาปนาสร้างกรุงรัตนโกสินทร์ขึ้นที่ฝั่งขวาของแม่น้ำเจ้าพระยา ให้เป็นราชธานีแห่งใหม่แทนที่กรุงธนบุรี ในปี พ.ศ 2325 โดยมีพระบรมมหาราชวังตั้งขึ้นในพื้นที่ ๆ แต่เดิมเป็นที่ตั้งของชุมชนชาวจีน และโปรดให้ย้ายชุมชนชาวจีนออกไปตั้งถิ่นฐานใหม่นอกประตูพระนครทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ ขนานไปกับลำน้ำเจ้าพระยา ตั้งแต่คลองวัดสามปลื้ม (วัดจักรวรรดิราชาวาส) ไปจนถึงคลองสามเพ็ง หรือสำเพ็ง^[1]

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว กิจการค้าของชาวจีนที่ได้ตั้งถิ่นฐานอยู่ในย่านสำเพ็งเติบโตขึ้นเป็นลำดับ ชาวตะวันตกที่เข้ามาติดต่อการค้ากับสยามประเทศ เรียกขานย่านสำเพ็งว่า "ตลาดจีน" หรือ "Chinese Bazaar" ในบันทึกของมิชชันนารีที่ได้เข้ามาเยี่ยมดูย่านสำเพ็งในปี พ.ศ. 2378 ระบุความไว้ตอนหนึ่งว่า "ตลาดทั้งหมดดูแล้วน่าจะเรียกว่า "เมืองการค้า" (trading town) มากกว่า ที่นี่มีร้านค้ามากมายหลากหลาย ตั้งอยู่บนสองฝั่งฟากถนนยาวราว 2 ไมล์ แต่ด้วยเหตุที่ร้านค้าต่าง ๆ ตั้งอยู่ปะปนกัน เดินเพียงไม่กี่หลาก็สามารถหาซื้อสินค้าประเภทต่าง ๆ ได้ครบตามที่ต้องการ"^[1]

และในสมัยนั้น สำเพ็งเต็มไปด้วยร้านค้าตลอดจนซ่องโสเภณีและโรงฝิ่นที่ปลูกติดกันจนแน่นขนัด หลังคาของแต่ละหลังเกยซึ่งกันและกัน ก่อให้เกิดเพลิงไหม้บ่อย ๆ จนมีคำเปรียบเปรยว่าที่นี่ "ไก่บินไม่ตกพื้น"^[6] สุนทรภู่รจนาว่า "ถึงสำเพ็งเก๋งตั้งริมฝั่งน้ำ แพประจำยอดเรียงเคียงขนาน มีซุ้มซอกตรอกนางจ้างประจาน ยังสำราญร้องขับไม่หลับลง" (นิราศเมืองแกลง) คำว่า "อีสำเพ็ง" กลายเป็นคำด่าผู้หญิงที่หมายถึง โสเภณี^[7]

ปัจจุบัน สำเพ็งเป็นย่านการค้าที่คึกคักมากที่สุดแห่งหนึ่งของกรุงเทพมหานคร^[8] โดยเปิดขายตั้งแต่เวลา 08:00 ถึง 17:00 น. ในเวลากลางวัน^[9] และยังในเวลากลางคืนตั้งแต่เวลา 23:00 น. จนล่วงเข้าสู่วันใหม่ในเวลา 01:00 หรือจนถึง 06:00 น. ในยามเช้า^[9] โดยสินค้าที่นิยมขาย ได้แก่ กิฟต์ช้อป, เครื่องประดับตกแต่งเสื้อผ้า, เสื้อผ้าแฟชั่น, หมวก, นาฬิกา, ตุ๊กตาหรือของเล่นเด็ก รวมถึงอาหารด้วย เป็นต้น โดยมีทั้งขายปลีกและขายส่ง^[2][9][10]

วิกิพจนานุกรม มีความหมายของคำว่า สำเพ็ง

• แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ สำเพ็ง
  • ภาพถ่ายดาวเทียมจากวิกิแมเปีย หรือกูเกิลแมปส์
  • แผนที่จากลองดูแมป หรือเฮียวีโก
  • ภาพถ่ายทางอากาศจากเทอร์ราเซิร์ฟเวอร์

13°44′34″N 100°30′15″E / 13.742869°N 100.504253°E / 13.742869; 100.504253

ด ค ก เขตสัมพันธวงศ์
แขวง	จักรวรรดิ ตลาดน้อย สัมพันธวงศ์
ประวัติศาสตร์	อำเภอสัมพันธวงศ์ จังหวัดพระนคร เขตสัมพันธวงศ์ กรุงเทพมหานคร
ภูมิศาสตร์	แม่น้ำเจ้าพระยา คลอง ผดุงกรุงเกษม รอบกรุง (โอ่งอ่าง)
เศรษฐกิจ	คมนาคม ถนน ข้าวหลาม จักรวรรดิ เจริญกรุง ตรีมิตร ทรงวาด ทรงสวัสดิ์ บริพัตร แปลงนาม ผดุงด้าว พระรามที่ 4 พาดสาย มหาจักร มังกร เยาวพานิช เยาวราช ราชวงศ์ ลำพูนไชย วานิช 1 (สำเพ็ง) รายชื่อทางแยก วงเวียนโอเดียน สะพานหัน (กลายเป็นศูนย์การค้า) สะพานเหล็ก รถไฟฟ้ามหานคร สายเฉลิมรัชมงคล วัดมังกร กรมเจ้าท่า เรือด่วนเจ้าพระยา ท่าเรือราชวงศ์ ธุรกิจ คลองถม ธนาคารไทยพาณิชย์ สาขาตลาดน้อย บางกอกริเวอร์พาร์ค เยาวราช ริเวอร์ซิตี สำเพ็ง เวิ้งนาครเขษม
สังคม	การศึกษา มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลรัตนโกสินทร์ วิทยาเขตบพิตรพิมุข จักรวรรดิ โรงเรียนไตรมิตรวิทยาลัย สาธารณสุข เทียนฟ้ามูลนิธิ โรงพยาบาลสมิติเวช ไชน่าทาวน์ วัฒนธรรม วัด กันมาตุยาราม กุศลสมาคร จักรวรรดิราชาวาสวรมหาวิหาร ชัยชนะสงคราม ไตรมิตรวิทยารามวรวิหาร บพิตรพิมุขวรวิหาร บำเพ็ญจีนพรต ปทุมคงคาราชวรวิหาร โลกานุเคราะห์ สัมพันธวงศารามวรวิหาร ศาลเจ้า กวนอู โจวซือกง ไต้ฮงกง เล่งบ๊วยเอี๊ยะ เล่าปุนเถ่ากง อาเนี้ยเก็ง โบสถ์กาลหว่าร์ มัสยิดหลวงโกชาอิศหาก โรงเจบุญสมาคม หอศิลป์กรุงไทย ห้างทองตั้งโต๊ะกัง
หมวดหมู่