ซาลาแมนเดอร์ (อังกฤษ: Salamander (เสียงอ่านภาษาอังกฤษ: /ˈsæləˌmændər/)) การบรรยายซาลาแมนเดอร์ก็เช่นเดียวสัตว์ที่มีจริงที่นักเขียนในสมัยโบราณจะให้คำบรรยายอุปมานิทัศน์ของลักษณะอย่างเลิศลอยในสัตวตำนาน (Bestiary) ของยุคกลาง และเมื่อไม่นานมานี้นักเขียนบางคนก็สรุปว่าซาลาแมนเดอร์ในตำนานเป็นสัตว์ที่แตกต่างจากซาลาแมนเดอร์ที่มีอยู่จริง ความคิดนี้แพร่หลายในหมู่สิ่งลึกลับ คำบรรยายของลักษณะรูปทรงของซาลาแมนเดอร์ในตำนานคล้ายกับซาลาแมนเดอร์ธรรมชาติ ที่มีรูปทรงคล้ายกิ้งก่า แต่มักจะมีความเกี่ยวข้องกับไฟโดยเฉพาะที่เกี่ยวกับธาตุไฟ

ซาลาแมนเดอร์ในตำนานเป็นสัตว์ที่ปรากฏในตำนานคลาสสิก ตำนานยุคกลาง และตำนานยุคฟื้นฟูศิลปวิทยา และเป็นสัตว์ที่นิยมใช้กันเป็นเครื่องหมายในตราอาร์มหรือตราแผ่นดิน

ซาลาแมนเดอร์ในยุคแรกของมุทราศาสตร์มักจะมีลักษณะคล้ายสุนัขขาสั้นล้อมรอบด้วยไฟ^[1] เมื่อไม่นานมานี้ลักษณะของซาลาแมนเดอร์ก็มามีลักษณะคล้ายกับกิ้งก่าหรือซาลาแมนเดอร์ธรรมชาติ แต่ก็ยังอยู่ท่างกลางเปลวเพลิง ในตราอาร์มของ Le Clei เป็นภาพซาลาแมนเดอร์ vomissant des flammes ("พ่นไฟ") มักจะนิยามว่าเป็นสีสีเขียว แต่บางครั้งก็เป็นสีอื่นหรือเป็นสีกลุ่มโลหะ (สีเงิน หรือ สีทอง)^[2] ซาลาแมนเดอร์กลายมาเป็นสัญลักษณ์ของความศรัทธาอันไม่มีที่สิ้นสุดที่มีชัยเหนือไฟแห่งความหลง เช่นที่ใช้เป็นตราสัญลักษณ์ในสมเด็จพระเจ้าฟรองซัวส์ที่ 1 แห่งฝรั่งเศสพร้อมด้วยคำขวัญ Nutrisco et extinguo (รักษาคุณธรรมดับอธรรม)^[1] หรือปรากฏในตราอาร์มของลาร์ฟ (Le Havre), ฟองแตงโบล และอื่นๆ

ซาลาแมนเดอร์กลายมาเป็นสัญลักษณ์ของช่างเหล็ก ซึ่งทำให้ปรากฏในตราของเมืองเพื่อเป็นสัญลักษณ์สำหรับอุตสาหกรรมเครื่องเหล็ก เช่นที่ปรากฏในตราของบะระห์ดัดลีย์ในเวสต์มิดแลนด์ในอังกฤษ^[3][4]

บริษัทประกันภัยบางบริษัทก็ใช้ซาลาแมนเดอร์เป็นส่วนหนึ่งของตราที่เป็นสัญลักษณ์ของต่อสู้กับไฟ^[1] ซาลาแมนเดอร์และฟีนิกซ์เป็นสัญลักษณ์ของพนักงานดับเพลิง

• ตราอาร์ม
• นิยามของตรา
• เครื่องอิสริยาภรณ์

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ ซาลาแมนเดอร์ในศิลปะ วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ ซาลาแมนเดอร์ในตรา