Kara Mahmud Pashë Shkodrani (turqisht: İşkodralı Kara Mahmud Paşa, l. 1749 - Krus, 22 shtator 1796) ka qenë mytesarif i trashëgueshëm i Sanxhakut të Shkodrës, njohur asokohe si Pashallëku i Shkodrës, përfaqësues i rëndësishëm i familjes së Bushatllinjve.

Mendohet të ketë lindur mes 1742^[1] dhe 1749-'54 në Shkodër, djali i dytë Mehmed pashë Plakut, sipas Dom Ndoc Nikajt i bie të ketë qenë i pari.^[2] Iku herët nga shtëpia - sipas konsujve Hahn^[3] e Hecquard - për arsye se kishte vrarë qehajain e të atit, Myrteza efendiun, sepse kishte shkelur besimin e mytesarifit dhe kishte përvetësuar.^[4] Shkoi në Stamboll, ku i përkrahur nga autoritetet shtetërore u shkollua në “Enderûn-ı Hümâyûn” (Shkolla Mbretërore e Brendshme). Rezultatet e larta të arritura dhe aftësitë që shfaqi, e shtynë Portën e Lartë së bashku me parinë e qytetit që të ndërmjetësonin pranë Mehmet pashë Plakut për falje. Më pas u emërua kajmekam i Shkodrës e pastaj allajbej, u bë pashë në moshën 18-20 vjeçare^[5] si shpërblim për trimërisë që tregoi në shtypjen e rebelimit grek në Moré në kohën e Luftës Ruso-Turke.^[1] Mbështetur në arkivin e Venedikut, autori Stavri Naçi si vit të zyrtarizimit të Kara Mahmudit jep vitin 1778. Historiani Ahmet Xhevdet Pasha shkruan se efektivisht ka sunduar që më 1775 dhe u njoh zyrtarisht më 1779-'80 me gradën mir-i miran.^[5]

Duke patur trashëguar konfliktin e të atit me sanxhakbeun e Vlorës Kurt Ahmet pashë Ngurzën për kalimin e maliqanesë së Durrësit atij më 1775,^[6] më 1778 ngatërresa rifilloi me arrestimin e disa tregtarëve shkodranë dhe Bushatliu i shkoi në mbrojtje Alltunëve dhe Ballgjinëve. Toptanët e nxitur nga Ngurza sulmuan Tiranën dhe më 1779-1880 iu bashkohet edhe Ngurza, konflikt në të cilin Porta mbajti anën e shkodranit.^[6][7] Më 1781 motra e Sulltanit ia hoqi Ngurzës maliqanenë e mukatasë së Durrësit dhe ia ktheu mytesarifit të Shkodrës, për dobinë e ndërhyrjes paqtuese, juridiksionit të Shkodrës iu shtua edhe Sanxhaku i Dukagjinit.^[8] Prej shërbimeve të bëra, më 1783 i vëllai Ahmet Pasha, u emërua mytesarif i Ohrit.^[8][9] Në shkurt ë 1785 largoi dizdarin e kalasë së Shpuzës, vuri të paguanin haraçin e papaguar që nga kryengritja e 1775-1776^[7] dhe hapi puse në Cetinë që nuk kishte ujë.^[8][10] Pasi shtroi fiset e malësisë malazeze, doli nga Adriatiku dhe aty bindi Pastroviçët dhe bastisi zotërimet venedikase të atyre anëve, kjo dhe ndërhyrja te maliqanetë e Zadrimës shkaktuan qortime nga ana e Stambollit që i kundërvunë Kurt Ahmet pashë Ngurzën edhe njëherë. Pasi bashkëpunoi me të vëllain që ishte në Ohër, dhe Ali Pashën e Delvinës, arriti ta mundte Ngurzën në Peqin.^[11]

Besohet se u martua disa herë, pa mundur të linte trashëgimtar: sipas Dora d'Istrias u martua për herë të parë në periudhën më 1776-'79 me të bijën e Ibrahim Beut, feudal tiranas.^[12] Gruaja e parë i ndërroi jetë dhe më^[5] 21 mars 1785 u martua me motrën e saj.^[7] Më vonë lidhi krushqi me Kahreman pashë Begollin, por as me këta dy gra nuk pati fëmijë.^[5]

Sami Frashëri te Kâmûs al–Alâm e përshkruan "meqë ishte shumë trim dhe i zoti, i kreu mbretërisë shumë shërbime", më pas u ndikua nga Austria e Venediku dhe pasi e kuptoi që këta vende nuk e kishin në të mirë të botës muslimane, vrau të dërguarit të Austrisë dhe ia dërgoi Portës letrat e dhuratat e sjella prej tyre.^[13] Sipas Eqrem bej Vlorës, ishte i pari ndër sanxhakbejlerët shqiptarë që u ngrit hapur kundër pushtetit qendror.^[14] Noel Malcolm e përshkruan Kara Mahmud Pashën si "‘njeri të jashtëzakonshëm’ që fatkeqësisht ka gëzuar shumë pak vëmendje në Perëndim, në krahasim me bashkëkohësin e tij toskë nga Janina, Ali Pashë Tepedelenin (Tepelenën), ‘Luanin e Janinës'".^[1]

Pas shtrimit të malazezëve në haraç pas viteve mospagesë, çeli në Cetinë shtatë puse që ende quhen "Puset e Kara Mahmudit".^[10]

Për bëmat në të gjallë të tij, bejtexhiu Mollà Hysen Dobraçi i thuri dy këngë,^[15] më kryesorja ajo për betejën me Kurt Ahmet Pashën, mbledhur dhe botuar nga Zef Jubani te Raccolta di canti popolari e rapsodie di poemi albanesi më 1881.^[16][17] Gjithashtu iu thurën edhe këngë popullore për luftërat e shqiptarëve kundër malazezëve është "Kanga e Kara Mahmud Pashës kundra Malazezve", mbledhur nga Kasëm Taipi. Malazezët luftërave i kushtuan këngën "Boj Crnogoraca s Mahmut Pašom" (Lufta e malazezve me Mahmud Pashën". Një tjetër poemë heroike që u këndon luftërave të Mahmud Pashës në serbisht është "Opet Crnogorci i Mahmut Pasha" (Përsëri malazeztë dhe Mahmud Pasha). Karaxhiqi ishte i mendimit se këto dy këngë ishin hartuar nga Vladika Petar I dhe se më vonë u bënë popullore.^[18] Kënga "Kara Mahmut Pasha në Martanesh" është një tjetër këngë popullore që dëshmon për një ekspeditë drejt krahinës së Martaneshit.^[19]

Ndre Mjedja i kushtoi poezinë Mahmud Pasha në Mal të Zi.^[20] Anton Harapi ka lënë në dorëshkrim veprën Karagega, që mendohet si triptik i veprave Valë mbi valë dhe Andrra e Prêtashit.^[21] Një tjetër françeskan, Zef Pllumi në veprën Frati i pashallarëve Bushatli të Shkodrës: At Erasmo Balneo riprodhon një kronikë të lexuar në arkivin e Kuvendit Françeskan para se të sekuestrohej dhe plaçkitej nga regjimi komunist. Kronika, sipas Pllumit, shkruhej nga një françeskan që u bë mjeku, mësuesi dhe këshilltari i Kara Mahmud Pashës.^[22]

• Bushati, Hamdi (2003). Bushatllinjtë. Shkodër: Idromeno. fq. nb. ISBN 99927-841-2-1.
• Jazexhiu, Olsi (2003). "Kara Mahmud Pashë Bushati, Bualli i Shkodrës (1776 – 1796 ER / 1190 – 1211 AH)" (PDF). dielli.net. Univers. - Nr. 4. fq. 205-224nb. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 19 gusht 2018. Marrë më 5 dhjetor 2018.
• Anamali, Skënder; Prifti, Kristaq; Naçi, Stavri (2002). Historia e popullit shqiptar: vëllimi i parë (Kreu IV, Pashallëqet e mëdha shqiptare (1771-1831). Tiranë: Toena. ISBN 9992716223.