මෙම ලිපිය
ථෙරවාද බුදු දහම
පිළිබඳ ලිපි මාලාවක කොටසකි
රටවල් බංගලාදේශය කාම්බෝජය ඉන්දියාව ලාඕසය මියන්මාරය නේපාලය ශ්‍රී ලංකාව තායිලන්තය වියට්නාමය චීනය
ග්‍රන්ථ පාලි ත්‍රිපිටකය අට්ඨකථා ටීකා විසුද්ධිමග්ග අභිධම්මත්ථ-සංගහ
ඉතිහාසය පූර්ව-නිකායික බුද්ධාගම මුල්කාලීන ුගරුකුල ස්ථවිර මොග්ගලීපුත්ත-තිස්ස තෙවන සංගායනාව විභජ්ජවාද මහින්ද සංඝමිත්තා සිව්වන ධර්ම සංගායනාව බුද්ධඝෝෂ පරාක්‍රමබාහු I අනගාරික ධර්මපාලතුමා බෞද්ධ නූතනවාදය ලේදි සයාදව් සයවන ධර්ම සංගායනාව විපස්සනා ව්‍යාපාරය
ධර්මය අභිධර්මය අරහත් කම්මත්ථාන සංසාරය නිර්වාණය මධ්‍යම ප්‍රතිපදාව ආර්යාෂ්ටාංගික මාර්ගය චතුරාර්ය සත්‍යය Enlightenment Stages සිල් පද ත්‍රිරත්නය විනය විපස්සනා
v t e

මෙම ලිපිය
ශ්‍රී ලංකාවේ ඉතිහාසය
පිළිබඳ ලිපි මාලාවක කොටසකි
වංශකථා
දීපවංසය මහාවංසය චූලවංසය රාජාවලිය
යුග
ප්‍රාග් ඉතිහාසය ශිලා යුගය ලෝකඩ යුගය යකඩ යුගය මුල්කාලීන රාජධානි ක්‍රි.පූ. 543 – ක්‍රි.පූ. 377 අනුරාධපුර බුදු දහම හඳුන්වා දීම චෝළ ආධිපත්‍යය ක්‍රි.පූ. 377 – 1017 පොළොන්නරුව 1056–1232 සංක්‍රාන්තිය 1232–1505 දහසයවන සියවසේ අර්බුදය විජයබා කොල්ලය 1505–1594 මහනුවර 1594–1815 බ්‍රිතාන්‍ය ලංකාව දෙවන ‍ලෝක යුද්ධය නිදහස 1815–1948 ශ්‍රී ලංකාව ඩොමීනියනය ජනරජය පශ්චාත්-යුධ 1948–වර්තමානය
මාතෘකා අනුව
සන්නද්ධ හමුදා යුධ ගුවන් නාවික ආර්ථිකය අධ්‍යාපනය
ශ්‍රී ලංකාව ද්වාරය ග්‍රන්ථ නාමාවලිය ශබ්ද මාලාව කාලරේඛාව
v t e

දීපවංශය යනු ශ්‍රී ලංකාවේ ඉතිහාසය ගැන ලියවී ඇති පැරණිම ග්‍රන්ථයයි. දීපවංශය රචනා වී ඇත්තේ මහාවංශය රචනා කිරීමට පෙරය. මෙම කෘතිය ලියවී ඇති කාලය පිළිබද විවිධ මත පැවතිය ද ^[1] ඓතිහාසික ගවේෂකයකු වන ඕල්ඩර්න් බර්ග්ට අනුව ක්‍රිස්තු වර්ෂ 4-5 සියවස අතර රචනා කරන ලද බවට සලකනු ලබන මෙය අට්ඨකථා මූලාශ්‍ර කොටගෙන ඇතැයි සැලකනු ලබයි. මහාවංශය සහ දීපවංශය යන දෙකෙහි එකතුව ශ්‍රී ලංකාවේ සහ ඉන්දියාවේ අතීතයේ සිදුවීම් රැසකට සාක්ෂි දරයි. වෙනත් කිසිම සාහිත්‍ය කෘතියක නැති පරිදි දීපවංශයෙහි 18 වැනි පරිචේදය සම්පුර්ණයෙන්ම භික්ෂුනීන් සාසන ඉතිහාසය පිළිබද දීර්ග විස්තරයක් කරයි. දීපවංශ ටීකාව යනුවෙන් වෙනම ග්‍රන්ථයක්ද පවතී.

දීපවංශ වංශ කථාව අට්ඨ කථා සහ තවත් මුලාශ්‍ර පදනම් කරගෙන 3 – 4 සියවස් වලදී සංග්‍රහ කරන ලදැයි විශ්වාස කෙරේ. මහා වංශය සමග මෙම කෘතියද ශ්‍රී ලංකාවේ හා ඉන්දියාවේ ඉතිහාසය පිළිබද බොහෝ කරුණු වල මුලාශ්‍රයයි. එහි ඇති වැදගත්කම රදා පවතින්නේ එය ඓතිහාසික මුලාශ්‍රයක් සහ ප්‍රරාවෘතයක් වු නිසාම පමණක් නොව එය බෞද්ධ හා පාලි සාහිත්‍ය පිලිබද ඉතා වැදගත් කෘතියක් ද වීම නිසාය.

මෙම කෘතිය B.C.ලෝ (Low) විසින් ඉංග්‍රීසියට පරිවර්තනය කර ඇත. අනුරාධපුර මහා විහාරවාසී බෞද්ධ භික්ෂු න් වහන්සේලා කීප නමක් විසින් 3 – 4 සියවස් වලදී එය සම්පාදනය කරන්නට ඇත. එහි පුර්විකාවෙන් මෙසේ සදහන් වේ. “අසනු මැනව” එම බුදුන්ගේ ලංකා ගමනය ගැනද දන්ත ධාතුව සහ ශ්‍රී මහා බෝධිය ලංකාවට ගෙන ඒම බුදු දහම දිවයිනෙහි ව්‍යාප්ත වීම , ගුරුවරුන්ගේ පහළ වීම සහ විජයගේ ලංකා ගමනය ගැනද එම විස්තර කරමි. අනුරාධපුරයේදී වාර්ෂිකව පැවැත්වෙන මහින්ද උත්සවයේදී ‘දීපවංශය’ මහ හඩින් සජ්ඣායනය කරන ලෙස ධාතුසේන රජු (4 වන සියවස) නියෝග කොට තිබුණි.

දීප වංශයේ බුදුන් වහන්සේ දිවයිනට තුන් වරක් වැඩම කළ බව සදහන් වේ. එම ස්ථාන නම් කැළණිය, දීඝවාපිය, අනුරාධපුර මහමෙව්නා උයනේ පසුව බෝ අංකුරය සිටවු ස්ථානයයි. විජයගේ කතන්දරය කීමේදී, මං පහරන තවලම් කොල්ල කෑ සිංහ නම් දාමරිකයෙකුගේ බිරිද වු කාලිංග වංග කුමාරිය ආදි වශයෙන් විජයගේ මුතුන් මිත්තන් ගැන කීමේදී දීපවංශය ඊට පසු ලියන ලද මහා වංශය තරම් ස්වාභාවිකත්වයෙන් ඔබ්බට ගොස් නැත. මේ අතරේදි සිංහ බාහු සහ සිංහ සීවලී ලාල (ලාට) රාජ්‍යයෙහි රජු ගෙන ගන දේවිය වශයෙන් නිවුන් පිරිමි දරැවන් දහය වතාවකදී බිහිකළහ. පළමු වැනි ගා විජය වු අතර සුමිත්ත දෙවැන්නා විය. විජ‍ය බොහෝ මුරණ්ඩු සහ කෲර පුද්ගලයෙක් විය. කෝපයට පත් වු මහජනතාව විජය මරාදමන ලෙස රජුට කීහ. එහෙත් රජු විජයට සහ ඔහුගේ හත්සියයක් වු පිරිසට රටින් පිටවන ලෙස කරුණු යෙදුවේය. එම පිරි්ස හරියටම බුදුන් පිරිනිවන් පෑ දිනයේ ලංකාවේ තම්භපන්නි වෙරළට ගොඩ බැස්සාහ.

දීපවංශය සංඝමිත්තාවන්ගේ පැමිණීම ගැන ඉතා දිර්ඝ විස්තරයක් සදහන් කරයි. එහෙත් දුටුගැමුණු වීර චරිතය විස්තර කර ඇත්තේ කෙටියෙනි. පාලි ගාථා 10 කින් පමණි. එහෙත් මහා වංශය මේ සදහා පරිච්ජේද 11 ක් කැප කර ඇත.

දීපවංශ කථාව මහා වංශයට මුලාශ්‍ර වු ලෙස සළකනු ලැබේ. එසේම මහා වංශය දීපවංශයට වඩා සැලකිල්ලෙන් සකස් කර ඇති පාලි භාෂාවේ කරන ලද ආගමික හා ඓතිහාසික තොරතුරැ අඩංගු විශිෂ්ඨ කෘතියක් ලෙස සැලකේ. මහා භාරතය හා රාමායනය මෙන් නොව මහා වංශයේ සදහන් ඓතිහාසික කතා පුවතකි. (ඉහත කී ප්‍රමාණයට දීපවංශයේද) අශෝක රජුගේ මරණින් පසු බොහෝ දුරට නිවැරදි බව විශ්වාස කෙරේ.

• ශ්‍රී ලංකාවේ ඉතිහාසය
• අනුරාධපුර පෞරාණික නගරය
• පොළොන්නරුව පෞරාණික නගරය
• මහාවංශය
• බෝධිවංශය

• "Dīpavansa". New International Encyclopedia. 1905. 

v t e බුදු දහම සහ බුද්ධාගම සබැඳි මාතෘකා
වටසන · ද්වාරය · ප්‍රවර්හය · Glossary · සුචිය
පදනම්	තෙරුවන් (බුද්ධ · ධම්ම · සංඝ) · චතුරාර්ය සත්‍යය · ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය · නිර්වාණය · මධ්‍යම ප්‍රතිපදාව
බුදුන් වහන්සේ	Tathāgata · උප්පත්තිය · සතර පෙර නිමිති · ශාරීරික ලක්ෂණ · සිරි පතුල · Iconography · Films · Miracles · Family: (සුද්ධෝදන රජ · මහාමායා දේවිය · යශෝධරා දේවිය) · රාහුල කුමරු) · Places where the Buddha stayed · Buddha in world religions
මූලික සංකල්ප	ත්‍රිලක්ෂණය: (අනිත්‍ය · දුක්ඛ · අනාත්ම) · හේතුඵල ධර්මය · පංච ස්කන්ධය · කර්මය · පුනර්භවය · සංසාරය · සංඛාර · ක්ලේශ · අවිද්‍යාව · තණ්හාව · පංච නීවරණ · Ten Fetters · ඉන්ද්‍රිය · බෝධි · පරිනිර්වාණය · Thusness · Two truths doctrine · ශූන්‍යතාව · බෝධිචිත්ත · බෝධිසත්ත්ව · Buddha-nature · Mindstream · Dzogchen
Cosmology	Ten spiritual realms · Six Realms (නරකය · Animal realm · ප්‍රේත · අසුර · Human realm · දිව්‍යලෝකය) · ත්‍රෛලෝක්‍ය
Practices	සරණ · Buddhist devotion · Puja: (Offerings · Prostration · Chanting) · Merit · පරිත්ත · Generosity · නික්මීම · ශීලය: (පන්සිල් · Bodhisattva vows · Patimokkha) · ත්‍රිශික්ෂාව: (ශීල · සමාධි · ප්‍රඥාව) · සතර බ්‍රහ්ම විහරණ: (මෛත්‍රිය · කරුණාව · මුදිතාව · උපේක්ෂාව) · පාරමිතා · Enlightenment Qualities · Seven Factors of Enlightenment · ඍද්ධිපාද · Five Strengths · Faith · Effort (Four Right Exertions) · Mindfulness (සතිපට්ඨාන) · Jhāna (ධ්‍යාන) · භාවනා · Meditation: (කම්මට්ඨාන · අනුස්සති · ස්මරණ · ආනාපානසති · සමථ · විපස්සනා · Shikantaza · Zazen · Kōan · Mandala · Tonglen · Tantra · Tertön · Terma)
මුදුන්පත් කර ගත් දෑ	Types of බුද්ධ · Private Buddha · Bodhisattva · Four stages of enlightenment: (සෝතාපන්න · සකදාගාමී · අනාගාමී · අරහන්ත්)
Monasticism	භික්ෂු · භික්ෂුණී · සාමණෙර · සාමණෙරි · අනාගාරික · Ajahn · Sayadaw · Zen master · Roshi · Lama · Rinpoche · Geshe · Tulku · ගිහියා · උපාසක · ශ්‍රාවක
ප්‍රධාන චරිත	ගෞතම බුදුන් වහන්සේ · සැරියුත් · මුගලන් · ආනන්ද · මහාකාශ්‍යප · අනුරුද්ධ · Mahakaccana · නන්ද · Subhuti · Punna · Upali · ප්‍රජාපතී ගෝතමී · ඛේමා රහත් තෙරණිය · උප්පලවණ්ණා රහත් තෙරණිය · බුද්ධඝෝෂ හිමි · නාගසේන · බෝධිධර්ම · නාගාර්ජුන · අසංග · වසුබන්ධු · Atisha · Padmasambhava · දලයි ලාමාතුමා
Texts	ත්‍රිපිටකය: (විනය පිටකය · සූත්‍ර පිටකය · අභිධර්ම පිටකය) · අට්ඨකථා: (විසුද්ධිමග්ග) · මහායාන සූත්‍ර · Chinese Buddhist canon (ත්‍රිපිටක කොරියානා) · Tibetan Buddhist canon
නිකාය	ථේරවාද · මහායාන: (Zen · Pure Land · Tiantai · Nichiren · Madhyamaka · යෝගාචර) · Vajrayana: (Tibetan Buddhism · Shingon) · Early Buddhist schools · Pre-sectarian Buddhism · Basic points unifying Theravada and Mahayana
රටවල්	බංගලාදේශය · භූතානය · බුරුමය · කාම්බෝජය · චීනය · India · Indonesia · Japan · Korea · Laos · Malaysia · මාලදිවයින · Mongolia · Nepal · පාකිස්තානය · Russia · Singapore · ශ්‍රී ලංකාව · Taiwan · තායිලන්තය · Tibet · Vietnam · Middle East: (ඉරානය) · Western countries: (Australia · France · United Kingdom · United States)
ඉතිහාසය	Timeline · ධර්ම සංගායනා · History of Buddhism in India · Decline of Buddhism in India · අශෝක · Greco-Buddhism · Buddhism and the Roman world · Silk Road transmission of Buddhism · Persecution of Buddhists
Philosophy	අභිධර්මය · Logic · Buddhology · Eschatology · Reality · God · Humanism · Engaged Buddhism · Socialism · Anarchism · Economics · Atomism · Evolution · Ethics · Fourteen unanswerable questions
Culture	ශ්‍රී මහා බෝධිය · ශ්‍රී දළදා මාළිගාව · කලාව · Greco-Buddhist art · Poetry · බුදු පිළිම · Budai · Symbolism: (ධර්ම චක්‍රය · ධජය · භවචක්‍රය · Thangka) · Prayer wheel · Mala · මුද්‍රා · මන්ත්‍ර (Om mani padme hum) · Music · Holidays: (වෙසක් · Magha Puja · Uposatha) · Rains retreat · Monastic robe · Architecture: (විහාර · Wat · දාගැබ් · Pagoda · Thai temple art and architecture) · Pilgrimage: (ලුම්බිණි · බුද්ධගයාව · සාරනාත් · කුෂිනගර්) · Bodhi Tree · මහාබෝධි විහාරය · දින දසුන · Cuisine · Vegetarianism
Miscellaneous	Lineage · මෛත්‍රෙය · අවලෝකිතේශ්වර (Guan Yin) · අමිතාබ්ජ · Brahmā · Māra · ධම්මපදය · විනය · සූත්‍ර · හීනයාන · Liturgical languages: (පාලි · සංස්කෘත) · Dharma talk · කල්ප · අභිඥා · ඍද්ධි
Buddhism and:	Science · Psychology · Hinduism · Jainism · East Asian religions · Christianity · Theosophy · Gnosticism
Lists	Buddhas · අට විසි බුදුවරු · Bodhisattvas · Buddhists · Suttas · Books · Temples

v t e Sri Lankan chronicles
National chronicles	Standard chronicles Dipavamsa Mahavamsa Culavamsa Rajavaliya Dhatahdthu charitta Attanagalu Vamsa Pujavaliya Mahabodhivamsa katha Sasana Vamsa Deepa Vamsattha Paksini Nalatadathu vamsa Commentaries & alternative versions Dipavamsa Atthakatha Atthkatha Mahavamsa Mahavamsa Thika Uttaravihara Mahavamsa
Biographic chronicles	Hattanagala Vihara Vamsa Saddharm Ratna Karaya Vattamala
Religious chronicles	Buddhavamsa Mahabodhivamsa Daladavamsa Dāṭhavaṃsa Sasanavamsa Tupavamsa

v t e ශ්‍රී ලංකාවේ ඉතිහාසය
සාමාන්‍ය	Prehistory Early kingdoms period Anuradhapura period Polonnaruwa period Transitional period Crisis of the Sixteenth Century Kandyan period History of British Ceylon History of Sri Lanka (1948–present) Dipavamsa Mahavamsa Culavamsa Prince Vijaya Kandyan Wars Uva Rebellion Matale Rebellion Independence movement Dominion of Ceylon Civil War
By Province	Central Eastern North Central Northern North Western Sabaragamuwa Southern Uva Western
By city	Ampara Anuradhapura Avissawella Badulla Batticaloa Colombo Dambadeniya Dambulla Dehiwala-Mount Lavinia Galle Gampaha Gampola Hambantota Jaffna Kalutara Kandy Kegalle Kilinochchi Kurunegala Mannar Matale Matara Moneragala Moratuwa Mullaitivu Negombo Nuwara Eliya Polonnaruwa Puttalam Raigama Ratnapura Sigiriya Sri Jayawardenapura Kotte Trincomalee Vavuniya
ශ්‍රී ලංකා ද්වාරය