Zmierzch

Autor	Stefan Żeromski
Typ utworu	nowela[1]
Wydanie oryginalne
Język	polski
Data wydania	1892
Teksty w Wikiźródłach

Zmierzch – opowiadanie Stefana Żeromskiego, w którym zawarte są nastroje końca wieku, rozczarowanie pozytywistycznymi ideałami oraz opis mechanizmów walki klasowej.

Opowiadanie uważane za "jeden z najpopularniejszych... utworów" Żeromskiego,^[2] także wysoko cenione przez literaturoznawców; lektura szkolna^[3].

• Pierwsze wydanie: 1892, "Głos" nr 44
• Pierwsze wydanie w zbiorze opowiadań: 1895, zbiór Opowiadania
• Pierwsze wydanie osobne: 1907
• Przekłady: angielski - 1915, białoruski - 1970, bułgarski - 1940, czeski - 1908, niemiecki - 1903, rosyjski - 1894, włoski - 1926.

Głównym bohaterem jest chłop Walek Gibała, który został wyrzucony z pracy ponieważ podkradał końską paszę. Perturbacje sprawiły, że podobna zmiana nastąpiła raz jeszcze, i nowy właściciel posiadłości najął Walka Gibałę do kopania torfu.

Gibała zostaje oszukany przez nowego najemcę, zamiast należnej sumy otrzymuje sumę o tercję mniejszą. Ze względu na swoje niewykształcenie oraz brak ogólnej możliwości podjęcia jakiejkolwiek „nowoczesnej” pracy, Gibała mimo wszystko podejmuje się katorżniczego zadania.

Całe opowiadanie pokazuje Gibałę oraz jego małżonkę w trakcie kopania dołu na stawy rybne. Jest to syzyfowa praca, lecz do zmierzchu musi zostać wypracowana narzucona przez Gibałę norma, a pozostaje im jeszcze kilka metrów mułu który musi zostać wywieziony. Żona boi się odejść do domu, aby sprawdzić co się dzieje z ich pacholęciem. Gibała nie waha się przed biciem kobiety, o czym autor wspomina, zaznajamiając czytelnika ze wspomnieniami Walkowej.

Opowiadanie wieńczy scena, w której Gibała i jego żona przerzucają kolejne kilogramy mułu. Nastaje zmierzch i pojawiają się pierwsze gwiazdy.

• Zmierzch w serwisie Wolne Lektury