Zjednoczenie Mołdawii i Rumunii - koncepcja połączenia Mołdawii i Rumunii w jedno państwo.

Po raz pierwszy zrodziła się już podczas Jesieni Ludów w 1989 roku. Rewolucja w Rumunii i ogłoszenie niepodległości Mołdawii w 1991 tylko nasiliły rozwój ruchu na rzecz unii obu tych rumuńskojęzycznych krajów. Kwestia zjednoczenia bardzo często powraca w dyskusjach publicznych, często w formie spekulacji, zarówno jako cel sam w sobie, jak i w kontekście zagrożeń z tego wynikających. Choć historycznie poparcie Rumunii dla zjednoczenia było wysokie, badanie przeprowadzone w 2022 r. podczas rosyjskiej inwazji na Ukrainę wykazało, że tylko 11% ludności Rumunii popiera natychmiastową unię z Mołdawią, a ponad 42% jest jej przeciwna^[1].

W Mołdawii również przeważają przeciwnicy takiego rozwiązania. Jednak poparcie dla tej idei wzrasta, o czym świadczą wyniki sondaży w tej sprawie przeprowadzone w latach 2016-2021^[2]. Poparcie dla zjednoczenia z Rumunią jest w Naddniestrzu i Gagauzji^[3] znacznie niższe niż w pozostałej części Mołdawii ze względu na prorosyjskie i antyrumuńskie nastroje obu regionów.

Osoby opowiadające się za zjednoczeniem nazywane są zwykle „unionistami”^[4]. Jej przeciwnicy są nazywani przeciwników „mołdawianistami”^[5]. Odnosząc się do grupy jako całości, przeciwnicy zjednoczenia czasami używają terminu „państwowcy”^[6].

Mołdawia jako kraina historyczna była państwem wasalnym Imperium Osmańskiego, a jej wschodnie terytoria pomiędzy rzekami Prut i Dniestr (około połowa terytorium) zostały zaanektowane przez Imperium Rosyjskie w 1812 roku, zgodnie z traktatem bukareszteńskim. Rosjanie nazwali ten region Besarabią, przyjmując nazwę, która wcześniej odnosiła się tylko do południowej części regionu (znanej również jako „Budziak”) i rozszerzając ją o całe nowo zaanektowane terytorium. Nazwa wywodzi się od wołoskiej dynastii Basarabów, która w średniowieczu sprawowała władzę nad południową częścią kraju. Podczas rewolucji rosyjskiej 1917 r . nowo utworzona Rada Kraju ogłosiła autonomię Besarabii od Rosji^[7]. W 1918 roku, po wkroczeniu armii rumuńskiej do Besarabii, prowizoryczny parlament podjął decyzję o niepodległości, by zrewidować swoje stanowisko i ostatecznie podjąć decyzję o warunkowej unii z Rumunią. Ostatecznie odrzucono warunki, w tym postanowienia dotyczące autonomii. To zjednoczenie jest obecnie upamiętniane przez związkowców w Rumunii i Mołdawii jako Dzień Unii Besarabii z Rumunią w dniu 27 marca.

W 1940 roku, podczas II wojny światowej, Rumunia zgodziła się na ultimatum i oddała Mołdawię Związkowi Radzieckiemu, który zorganizował ją w Mołdawską SRR . W połowie 1941 roku Rumunia dołączyła do Państw Osi w inwazji na Związek Radziecki, odzyskując Besarabię i północną Bukowinę, a także zajmując terytorium na wschód od Dniestru, zwane „Naddniestrzem”. Pod koniec II wojny światowej Związek Radziecki odzyskał wszystkie utracone terytoria, przywracając tam władzę sowiecką. Sowieci zdecydowanie promowali mołdawską tożsamość etniczną, wbrew innym opiniom, które postrzegały wszystkich użytkowników języka rumuńskiego jako część jednej grupy etnicznej, wykorzystując niepełną integrację Besarabii z międzywojenną Rumunią.

Oficjalna polityka radziecka stwierdzała również, że rumuński i mołdawski to dwa różne języki i aby podkreślić to rozróżnienie, mołdawski musiał być zapisywany cyrylicą mołdawską, opartą o zreformowaną cyrylicę rosyjską, a nie przestarzałą cyrylicę rumuńską, która przestała być używana w XIX wieku.

We wrześniu 1989 r., wraz z liberalizacją w Związku Radzieckim, parlament Mołdawskiej SRR uznał mołdawski za język urzędowy i potwierdził istnienie „mołdawsko-rumuńskiej tożsamości językowej”.

6 maja 1990 r., po kilkudziesięciu latach ścisłego rozdzielenia, Rumunia i Mołdawska SRR tymczasowo zniosły ograniczenia w przekraczaniu granicy, a tysiące ludzi przekroczyło rzekę Prut, która wyznaczała ich wspólną granicę.

Czynniki utrudniające zjednoczenie były złożone i obejmowały niechęć przywódców politycznych w Mołdawii i Rumunii, wojnę o Naddniestrze i, co być może ważniejsze, mentalność dużej części ludności Mołdawii (i w pewnym stopniu Rumunii), która była obojętna lub przeciwna takiemu projektowi. W swoim przemówieniu w rumuńskim parlamencie w lutym 1991 r. pierwszy prezydent Mołdawii Mircea Snegur mówił o wspólnej tożsamości Mołdawian i Rumunów, odnosząc się do „Rumunów po obu stronach rzeki Prut”. W czerwcu 1991 r. Snegur mówił o zbliżaniu się Mołdawii do zjednoczenia z Rumunią, dodając, że Związek Radziecki nie czyni wielkich wysiłków, aby to powstrzymać.

Chociaż wielu mołdawskich intelektualistów popierało ten pomysł i chciało „ponownego zjednoczenia z rumuńską ojczyzną”, poparcie społeczne było dla niego niewielkie – według sondażu z 1992 r. sprzeciwiało się temu ponad 70% Mołdawian. Jednocześnie Naddniestrze we wschodniej części Mołdawii, zamieszkałe przez Mołdawian, Rosjan i Ukraińców mniej więcej w takich samych proporcjach, wykorzystało domniemane niebezpieczeństwo zjednoczenia z Rumunią jako pretekst do pozostania w sferze wpływów Rosji.

26 czerwca 1991 r. na wniosek Larry'ego Presslera Senat USA przyjął uchwałę popierającą zjednoczenie Mołdawii i Bukowiny Północnej z Rumunią.

Po ogłoszeniu niepodległości w dniu 27 sierpnia 1991 rumuńska flaga z herbem Mołdawii i hymnem "Deșteaptă-te, române!" stały się symbolami nowego państwa. W związku z rosnącym napięciem między rządzącym Frontem Ludowym Mołdawii a prezydentem Snegurem, zwłaszcza w związku ze zjednoczeniem, prezydent zbliżył się do mołdawskich agronomów i mianował ich kandydata Andreja Sangheli na premiera. W rezultacie, zwłaszcza po zwycięstwie rolników w wyborach w 1994 r., Mołdawia zaczęła dystansować się od Rumunii. Flaga państwowa została nieznacznie zmodyfikowana, a hymn zmieniony na "Limba noastră". Wielu postrzegało mołdawskie referendum z 1994 r. w sprawie niepodległości Mołdawii jako mające na celu wykluczenie unii z Rumunią. Co więcej, konstytucja przyjęta w 1994 r. przez nowy parlament zdominowany przez mołdawskich rolników i socjalistów nazywała język urzędowy „mołdawskim”, w przeciwieństwie do wcześniejszej Deklaracji niepodległości, która nazywała go „rumuńskim”. Podjęta przez prezydenta Mołdawii Mircea Snegur w 1996 r. próba zmiany nazwy języka urzędowego na „rumuński” została odrzucona przez parlament Mołdawii jako „promowanie rumuńskiego ekspansjonizmu”.

W wywiadzie były prezydent Rumunii Ion Iliescu, krytykowany za to, że nie udało mu się zjednoczyć Rumunii z Mołdawią zaraz po ogłoszeniu przez nią niepodległości od Związku Radzieckiego, wyjaśnił, że Rumunia, bez wsparcia międzynarodowego (w tym z krajów zachodnich ) i bez życzenia ze strony polityków w Kiszyniowie, nie była w stanie tego zjednoczenia osiągnąć.

W 2003 r. zdominowany przez komunistów parlament przyjął „Koncepcję polityki narodowej”, stwierdzając, że Mołdawianie i Rumuni to różne narody, a ci drudzy stanowią mniejszość etniczną w Mołdawii.

Przed 2005 rokiem aktywnie zjednoczenie wspierała jedynie Chrześcijańsko-Demokratyczna Partia Ludowa, jeden z politycznych spadkobierców Mołdawskiego Frontu Ludowego . Jednak stanowisko chadeków uległo istotnej zmianie po rozpoczęciu przez nich ścisłej współpracy z rządzącymi krajem komunistami. Podczas wyborów w kwietniu 2009 r. sojusz Partii Narodowo-Liberalnej i Ruchu Akcja Europejska opierał się na wspólnym programie unii z Rumunią, ale zgromadził jedynie około 1% głosów.

2 marca 2023 r. parlament Mołdawii przegłosował zmianę języka państwowego z mołdawskiego na rumuński . Pomysł poparła rządząca Partia Akcji i Solidarności, czemu stanowczo sprzeciwił się Blok Komunistów i Socjalistów. Mołdawska Akademia Nauk również poparła tę decyzję.

[[Kategoria:Polityka Naddniestrza]] [[Kategoria:Polityka Rumunii]] [[Kategoria:Polityka Mołdawii]] [[Kategoria:Nacjonalizm rumuński]]