Widlicz
 Widlicz spłaszczony | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
widlicz |
| Nazwa systematyczna | |
| Diphasiastrum Holub Preslia 47: 104. 1975 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Diphasiastrum complanatum (L.) Holub[3] | |
Widlicz, zeglej (Diphasiastrum Holub) – rodzaj roślin należących do rodziny widłakowatych. Obejmuje ok. 20[2]–23[4] gatunki. Są to rośliny głównie półkuli północnej, z 6 przedstawicielami we florze Polski.
Rośliny zimozielone, naziemne, zasiedlające zwykle raczej suche siedliska, często na terenach wyżej położonych[5].
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]W większości (20 gatunków) rosną w strefie klimatu umiarkowanego i okołobiegunowego na półkuli północnej[4][6], dwa gatunki sięgają strefy międzyzwrotnikowej w Ameryce Południowej, jeden rośnie w południowej Afryce i na Madagaskarze[4]. Rodzaj podawany jest także z Nowej Gwinei i Markizów[5]. Do flory polskiej włączanych jest 6 gatunków[7][8] (trzy z nich – D. issleri, D. oellgaardii i D. zeilleri – uznawane są za mieszańce[4]):
- widlicz alpejski, widłak alpejski (Diphasiastrum alpinum (L.) Holub, syn. Lycopodium alpinum L.)
- widlicz cyprysowy, widłak cyprysowy (Diphasiastrum tristachyum (Pursh) Holub, syn. Diphasium tristachyum, syn. Lycopodium tristachyum Pursh)
- widlicz Isslera, widłak Isslera (Diphasiastrum issleri (Rouy) Holub)
- widlicz Oellgaarda, widłak Oellgaarda (Diphasiastrum oellgaardii (Stoor, Boudrie, Jérôme, K.Horn & Bennert))
- widlicz spłaszczony, widłak spłaszczony (Diphasiastrum complanatum (L.) Holub, syn. Lycopodium complanatum L.)
- widlicz Zeillera, widłak Zeillera (Diphasiastrum zeilleri (Rouy) Holub, syn. Diphasium zeilleri)
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Rośliny naziemne, z reguły z pędami płożącymi się i korzeniącymi się w dolnej części, w końcowej części podnoszącymi się i prosto wzniesionymi. Pędy wzniesione są spłaszczone lub czteroboczne, zwykle z kilkoma odgałęzieniami bocznymi. Osiągają 2–6 mm średnicy. Na pędach nie powstają bulwki[6].
- Liście (mikrofile)
- Na pędach płożących odległe, przylegające i cienkie, łuskowate. Na pędach wzniesionych liście wyrastają w czterech rzędach, przylegają lub odstają od łodygi, są lancetowate do niemal nitkowatych, zwykle łuskowate i nachodzące na siebie[6].
- Zarodnie
- Zebrane w kłos zarodnionośny pojedynczy i wówczas siedzący lub z pędu wyrasta kilka kłosów – wówczas rozwijają się one na ulistnionych[6], dychotomicznie rozgałęziających się szypułach. Kłosy osiągają od nieco tylko ponad 1 cm do 7,5 cm długości[5]. Zarodnie mają kształt nerkowaty i powstają na liściach zarodnionośnych, krótszych od liści pokrywających szypułę[6].
- Gametofit
- Podziemny, myko-heterotroficzny, kształtu przypominającego korzeń marchwi, z rodniami i plemniami w górnej części[5].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]W systemach klasyfikacyjnych szeroko ujmujących rodzaj widłak Lycopodium rośliny tu należące zaliczane są do sekcji Complanata Victorin[9].
Gatunki tu zaliczane tworzą w obrębie rodzaju szereg mieszańców[6].
- Pozycja i podział rodzaju w systemie PPG I (2016)[2]
Rodzaj Diphasiastrum należy do podrodziny Lycopodioideae W.H.Wagner & Beitel ex B. Øllg. z rodziny widłakowatych Lycopodiaceae – jedynej współczesnej w obrębie rzędu widłakowców Lycopodiales[2].
- Wykaz gatunków
- Diphasiastrum alpinum (L.) Holub – widlicz alpejski
- Diphasiastrum angustiramosum (Alderw.) Holub
- Diphasiastrum carolinum (Lawalrée) Holub
- Diphasiastrum complanatum (L.) Holub – widlicz spłaszczony
- Diphasiastrum digitatum (Dill. ex A.Br.) Holub
- Diphasiastrum falcatum B.Øllg. & P.G.Windisch
- Diphasiastrum fawcettii (F.E.Lloyd & Underw.) Holub
- Diphasiastrum henryanum (E.D.Br. & F.Br.) Holub
- Diphasiastrum × issleri (Rouy) Holub – widlicz Isslera
- Diphasiastrum madeirense (J.H.Wilce) Holub
- Diphasiastrum multispicatum (J.H.Wilce) Holub
- Diphasiastrum nikoense (Franch. & Sav.) Holub
- Diphasiastrum × oellgaardii Stoor, Boudrie, Jérôme, K.Horn & Bennert – widlicz Oellgaarda
- Diphasiastrum platyrhizoma (J.H.Wilce) Holub
- Diphasiastrum sitchense (Rupr.) Holub
- Diphasiastrum thyoides (Humb. & Bonpl. ex Willd.) Holub
- Diphasiastrum tristachyum (Pursh) Holub – widlicz cyprysowy
- Diphasiastrum veitchii (Christ) Holub
- Diphasiastrum wightianum (Wall. ex Hook. & Grev.) Holub
- Diphasiastrum yueshanense (C.M.Kuo) Holub
- Diphasiastrum zanclophyllum (J.H.Wilce) Holub
- Diphasiastrum zeilleri (Rouy) Holub – widlicz Zeillera
Ochrona
[edytuj | edytuj kod]Wszystkie gatunki z tego rodzaju występujące dziko w Polsce podlegają prawnej ochronie gatunkowej[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
- ↑ a b c d The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].
- ↑ a b c d Michael Hassler and Bernd Schmitt: Checklist of Ferns and Lycophytes of the World. 2020. [dostęp 2020-07-16].
- ↑ a b c d Daniel D. Palmer: Michigan Ferns and Lycophytes: A Guide to Species of the Great Lakes Region. University of Michigan Press, 2018, s. 300. ISBN 978-0-472-03711-7.
- ↑ a b c d e f Diphasiastrum Holub. [w:] Flora of North America [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-07-16].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 71, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ Adam Zając i inni, Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce : dodatek, Kraków 2019, ISBN 978-83-956282-0-7, OCLC 1143739807 [dostęp 2021-07-07].
- ↑ K.U.Kramer, P.S. Green (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. I. Pteridophytes and Gymnosperms. Berlin, Heidelberg, New York, London, Paris, Tokyo, Hongkong, Barcelona: Springer-Verlag, 1990, s. 36-37. ISBN 3-540-51794-4.
- ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin
Identyfikatory zewnętrzne:
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
Cover photo is available under {{::mainImage.info.license.name || 'Unknown'}} license.
Cover photo is available under {{::mainImage.info.license.name || 'Unknown'}} license.
Credit:
(see original file).
