Teréz Egenhoffer

Egenhoffer Teréz

Data i miejsce urodzenia	23 lipca 1855 Budapeszt
Data i miejsce śmierci	1 stycznia 1945 Budapeszt
Zawód, zajęcie	taterniczka
Multimedia w Wikimedia Commons

Teréz Egenhoffer (1855-1945) – węgierska taterniczka, turystka i działaczka na niwie turystyczno-patriotycznej. Jako jedna z pierwszych kobiet systematycznie uprawiała w Tatrach wspinaczkę i narciarstwo. Jest najbardziej znana jako pomysłodawczyni zmiany nazwy Gerlach na Szczyt Franciszka Józefa i zamontowania na wierzchołku stosownej tablicy w roku 1896.

Teréz Egenhoffer^[1] pochodziła z katolickiej^[2], burżuazyjnej, dobrze sytuowanej budapeszteńskiej rodziny. Jej ojciec, Péter Egenhoffer, był właścicielem kilku kamienic i majątków ziemskich; Teréz odziedziczyła przynajmniej część z nich. Jej rodzina była prawdopodobnie związana również z dunajską żeglugą śródlądową^[3]. Nie pracowała zawodowo i przez całe życie utrzymywała się z dochodów, jakie przynosiły nieruchomości i jej wiejska gospodarka. Nigdy nie wyszła za mąż i nie miała dzieci^[4].

Egenhoffer była jedną z pierwszych kobiet systematycznie uprawiających wysokogórską turystykę i wspinaczkę tatrzańską^[5]. Chodziła po Tatrach w latach 1875-1905^[6], początkowo z przewodnikami, potem często samotnie; uprawiała turystykę tak letnią jak zimową, zarówno od strony spiskiej i liptowskiej jak podhalańskiej. Jej największe taternickie osiągnięcie to 3. zimowe wejście na Rysy (1905); inny sukces to 4. zimowe wejście na Lodowy (1903)^[7]. Uczestniczyła w wejściach nocnych^[8]. W latach 1901–1905 kierowała schroniskiem Téry’ego; jak przypuszcza jej biograf, jako osoba dobrze sytuowana podjęła się tej roli kierowana sentymentem do Tatr.^[9]

Egenhoffer była jedną z pierwszych kobiet uprawiających narciarstwo w Tatrach i najprawdopodobniej pierwszą narciarką na południowych stokach Tatr.^[10] Rekreacyjnie uprawiała również łyżwiarstwo, głównie w Budapeszcie. Regularnie chodziła na długie, ponad 40-kilometrowe wycieczki, najczęściej w okolicach stolicy^[11]. W latach 1888–1903 Egenhoffer jeździła samotnie na dłuższe wycieczki zagraniczne, m.in. do Indii, Abisynii i na Nordkapp^[11]. Z powodu licznych zainteresowań sportowych biograf nazywa ją "allround sportslady"^[12]. Aby uczcić swoje 80. urodziny odbyła 45-kilometrową wycieczkę w górach Pilis(inne języki)^[13].

Egenhoffer była wśród założycieli ogólnoturystycznego towarzystwa Magyar Turista Egyesület(inne języki) (1888) oraz członkinią organizacji górskiej Magyarországi Kárpát-Egyesület (MKE) i zrzeszenia geograficznego Magyar Földrajzi Társaság(inne języki)^[4]. Pisała artykuły taternickie do budapeszteńskiego Turisták Lapja^[4]. W celu uczczenia tysiąclecia Węgier zaproponowała przemianowanie Gerlacha na Szczyt Franciszka Józefa; propozycja, przyjęta przez MKE i zaaprobowana przez oficjalne władze administracyjne, została uwieńczona zamontowaniem na szczycie stosownej tablicy. Cała operacja, przeprowadzona w roku 1896, była zorganizowana, przeprowadzona i zapewne w znacznej części sfinansowana przez Egenhoffer^[14].

Po roku 1919 Egenhoffer nie jeździła w Tatry i rzadko bywała w Czechosłowacji, początkowo z powodów politycznych, potem prawdopodobnie z wyboru^[15]. Utrzymywała kontakt korespondencyjny ze starymi znajomymi z Podtatrza, rzadko publikowała w Turisták Lapja i uprawiała turystykę górską w Alpach i na Węgrzech. Dotknięta przez trudności finansowe, sprzedała część swoich nieruchomości i zamieszkała w budapeszteńskiej willowej dzielnicy Sashalom(inne języki)^[16]. W 80. rocznicę urodzin doczekała się wspomnieniowych notatek w spiskoniemieckim Karpathen-Post i w budapeszteńskim Turistaság és Alpinizmus. Przyznano jej też złotą odznakę Magyar Földrajzi Társaság^[4].

Jako jedna z pierwszych taterniczek i narciarek Egenhoffer odnotowana jest w różnego rodzaju encyklopediach i kompendiach, głównie węgierskich^[17] i polskich^[18], rzadziej niemieckich^[19] i słowackich^[20]. Doczekała się jednego niewielkiego artykułu monograficznego^[21]. Egenhoffer upamiętniają węgierskie i niemieckie nazwy Czubatej Turni (Egenhoffercsúcs, Egenhofferspitze) i Małej Durnej Przełęczy (Egenhoffer-rés, Egenhofferscharte). W historiografii znana jest głównie z inicjatywy przemianowania Gerlacha. Tablica, zamontowana na jego wierzchołku, została w niewyjaśnionych okolicznościach zniszczona około roku 1918, prawdopodobnie przez czeskich legionistów^[22]. Grób Egenhoffer nie istnieje^[23].

• Károly Balázs, Teresa Egenhoffer. Słynna węgierska turystka i taterniczka, [w:] Wierchy 80 (2016), ss. 107-128
• Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin 1995, ISBN 83-7104-009-1, s. 246

• Egenhoffer jako inicjatorka przemianowania Gerlacha