Sułtanat Ifatu

سلطنة عفت

1285-1403/1415
Ustrój polityczny	monarchia
Stolica	Zajla, następnie Harar
Data likwidacji	1403 lub 1415[1]
Władca	Sa'ad ad-Din II
Powierzchnia	120 tys. km²
Waluta	dinar i dirham[2]
Język urzędowy	somalijski, harari, arabski, afar, argobba
Religia dominująca	islam
Położenie na mapie świata Sułtanat Ifatu
8,570285°N 39,606547°E/8,570285 39,606547

Sułtanat Ifatu^[3]  (arab. سلطنة عفت) – państwo sunnickie istniejące od roku 1285 do 1403 lub do 1415^[4][5][6], położone na terenach dzisiejszej Etiopii^[7][8][9][1], Erytrei, Dżibuti i nieuznawanego Somalilandu^[10]. Ifat był rządzony przez dynastię Uelasma^[4][11]; według etiopskiego historyka Asmy Giyorgisa, członkowie tej dynastii posługiwali się językiem arabskim^[12]. W arabskich tekstach Ifat jest wspominany jako Wafāt (وافات) lub Awfāt (عوفات)^[13][14].

Żyjący w XIV wieku syryjski historyk Ibn Fadlallah al-Umari podał, że Ifat mógł mieć powierzchnię około 120 tys. km², natomiast Richard Pankhurst uznał te dane za zawyżone^[15].

Podczas około 130-letniej historii państwa, Ifat był okresowo podporządkowany pogańskiemu Królestwu Damot oraz chrześcijańskiemu Cesarstwu Etiopii^[4], dla którego Ifat stanowił poważne zagrożenie^[16][17].

Granice państwa rozciągały się od wulkanu Zuqualla do miasta portowego Zajla, będącego jednocześnie stolicą Ifatu^[18].

Południowa i wschodnia granica Ifatu opierała się na rzece Auasz^[19], zachodnia znajdowała się na wschód od rzeku Dżamma, północna natomiast opierała się na rzekach Adabaj i Mofar^[20].

W granice Ifatu wchodziły regiony jak Fatagar, Dawaro i Bale. Położona bezpośrednio nad Zatoką Adeńską pierwsza stolica państwa^[21], Zajla, była wówczas ważnym miastem portowym^[19], do którego prowadził ważny szlak handlowy^[22], oraz jednym z ważniejszych ośrodków islamu na terenie Rogu Afryki^[23]. Sam Ifat był na tym terenie najbardziej wysuniętym na północ państwem muzułmańskim, będący również buforem między państwami chrześcijańskimi a muzułmańskimi^[4].

Konflikt ten był poprzedzony sporem wywołanym przez mameluckiego sułtana Al-Nasira Muhammada, prowadzącego politykę prześladowania Koptów; etiopski cesarz Amde Tsyjon I wysłał do Egiptu posłańca w celu powiadomienia sułtana, że w przypadku kontynuowania tej polityki, Etiopia rozpocznie prześladowania ludności muzułmańskiej^[24].

W wyniku tego sporu, sułtan Ifatu Hak ad-Din I wypowiedział wojnę Etiopii^[25]; wojska ifackie zaatakowały region Amhary, gdzie spaliły znajdujące się kościoły oraz zmusiły ludność do zrzeczenia się chrześcijaństwa^[24]. W odpowiedzi wojska etiopskie zaatakowały zamieszkiwaną głównie przez ludność muzułmańską Szewę^[26].

Według chrześcijańskich kronik, siły ifackie dowodzone przez syna sułtana, Dadadera Hak ad-Dina, stoczyły na południu regionu Marra Biete bitwę z wojskami etiopskimi dowodzonymi przez cesarza Amde Tsyjona I;, mimo że siły Ifatu były w stanie otoczyć Etiopczyków, zostały one pokonane, a ich dowódca zginął w tej bitwie^[26][24].

W roku 1322 sułtan Ifatu Sabr ad-Din I planował przejąć władzę w Etiopii z zamiarem jej islamizacji poprzez przymusowe nawracanie etiopskich chrześcijan na islam oraz stawianie meczetów w miejsce kościołów; w planach również było mianowanie cesarza Amde Tsyjona I na namiestnika jednego z etiopskich prowincji w przypadku jego przejścia na islam^[27].

W celu realizacji swojego planu, sułtan podzielił swoją armię na trzy części; pierwsza została wysłana na północny zachód w celu ataku na Amharę, druga na region Angot znajdujący się na północy, trzecia byładowodzona przez samego sułtana, który wraz ze swoimi siłami wyruszył na znajdującą się na zachodzie Szewę^[28]. By zmobilizować swoich żołnierzy, sułtan obdarował ich złotem, srebrem oraz szatami; okazało się to bezskuteczne, wielu żołnierzy postanowiło nie brać udziału w walce z powodu niekorzystnego, suchego klimatu^[29]. Wojska etiopskie zajęły oraz spustoszyły Zajlę oraz odniosły zdecydowane zwycięstwo nad siłami Ifatu, następnie zniszczyli jeden z ifackich obozów wojskowych^[28].

Po porażkach armii, Sabr ad-Din zaproponował stronie etiopskiej pokój, który został jednak odrzucony; w konsekwencji sułtan się poddał^[28]. Na dworze cesarza Etiopii zabiegano o karę śmierci dla ifackiego władcy, który ostatecznie został uwięziony^[30]. Uważano, że działania wojenne Sabra ad-Dina miały charakter dżihadu^[28].

W Ifacie wybuchły bunty przeciwko Amde Tsyjonowi I, które zostały stłumione przez wojska etiopskie^[30].

Podczas panowania w Ifacie Haka ad-Dina II (1366-1376) przeniesiono stolicę z Zajli do Hararu^[31]. Sułtan w latach 1370-1376 stoczył ponad dwadzieścia bitew z wojskami etopiskimi; sam zginął w trakcie jednej z nich^[32].

W 1376 roku nowym sułtanem Ifatu został Sa'ad ad-Din II, brat Haka ad-Dina; kontynuował on ataki na Etiopię. Siły ifackie zostały ostatecznie pokonane na początku XV wieku w okolicy regionu Hararu^[33]. Sam sułtan opuścił walkę oraz wycofywał się w kierunku Zajli^[34][35]; na południu tego miasta został zabity przez ścigających go etiopskich żołnierzy.

Rok śmierci ostatniego sułtana oraz upadku Ifatu nie jest pewny. Według egipskiego średniowiecznego historyka Al-Makriziego, wydarzenia te miały miejsca w 1403 roku, za panowania Dawida I na etiopskim tronie; jego wojska miały również splądrować Zajlę. Brytyjski islamoznawca John Spencer Trimingham podał rok 1415, cesarzem Etiopii był wówczas Izaak^[4][36][37].

Ifat miał dysponować siłami 20 tys. żołnierzy piechoty oraz 15 tys. żołnierzy kawalerii^{[potrzebny przypis]}. Na strukturę etniczną armii składali się głównie Argobbowie oraz Somalowie^[38].

Według izraelskiego historyka Nehemii Levtziona, na strukturę etniczną Ifatu składały się grupy etniczne, jak Somalowie, Afarowie^[16][17], Wardżihowie, Hararowie, Argobbowie i Harlowie; pierwsze trzy podane grupy etniczne przeszły na islam w XIII wieku^[39][10].

• AsafaA. Jalata AsafaA., State Crises, Globalisation, And National Movements In North-east Africa .
• John GordonJ.G. Melton John GordonJ.G., MartinM. Baumann MartinM., Religions of the World, Second Edition: A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices .
• John SpencerJ.S. Trimingham John SpencerJ.S., Islam in Ethiopia, 1952, ISBN 978-1-136-97022-1 .
• EdwardE. Ullendorff EdwardE., The Glorious Victories of 'Amda Ṣeyon, King of Ethiopia, 1966, DOI: 10.1017/S0041977X00073432, JSTOR: 611476 .
• RichardR. Pankhurst RichardR., The Ethiopian Royal Chronicles, 1967 .
• TaddesseT. Tamrat TaddesseT., Church and State in Ethiopia (1270–1527), 1972 .
• The Cambridge History of Africa, 1975, ISBN 978-0-521-20981-6 .
• John DonnelyJ.D. Fage John DonnelyJ.D., The Cambridge History of Africa: From c. 500 B.C. to A.D. 1050, 1975, ISBN 978-0-521-20981-6 .
• Wielka Encyklopedia Radziecka: Африка: энциклопедический словарь. T. 1. 1986.
• George Wynn BreretonG.W.B. Huntingford George Wynn BreretonG.W.B., The historical geography of Ethiopia from the first century AD to 1704, 1989 .
• AhmedA. Zakeria AhmedA., Harari Coins: A Preliminary Survey, 1991, JSTOR: 41965992 .
• EwaldE. Wagner EwaldE., The Genealogy of the later Walashma' Sultans of Adal and Harar, wyd. 2, t. 141, 1991 .
• RichardR. Pankhurst RichardR., The Ethiopian Borderlands: Essays in Regional History from Ancient Times to the End of the 18th Century, 1997, ISBN 978-0-932415-19-6 .
• AsmaA. Giyorgis AsmaA., Aṣma Giyorgis and his work: history of the Gāllā and the kingdom of Šawā, 1999, ISBN 978-3-515-03716-7 .
• NehemiaN. Levtzion NehemiaN., The History of Islam in Africa, 2000 .
• Encyclopedia of African History and Culture, t. 3, 2005, ISBN 0-8160-5271-9 .
• Alberto da CostaA.C. Silva Alberto da CostaA.C., A Enxada e a Lança - A África Antes dos Portugueses, 2009, ISBN 978-85-209-3947-5 .
• TerjeT. Østebø TerjeT., Localising Salafism Religious Change Among Oromo Muslims in Bale, Ethiopia, 2011, ISBN 978-90-04-18478-7 .
• David HamiltonD.H. Shinn David HamiltonD.H., Thomas P.T.P. Ofcansky Thomas P.T.P., Historical Dictionary of Ethiopia, 2013 .