Sandavágur

Widok na Sandavágur
Państwo	Dania
Terytorium zależne	Wyspy Owcze
Region	Vágar
Gmina	Vága kommuna
Data założenia	XIII wiek[1]
Populacja (I 2015) • liczba ludności	881[2]
Kod pocztowy	FO-360
Położenie na mapie Wysp Owczych Sandavágur
62°03′24″N 7°09′15″W/62,056667 -7,154167
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Sandavágur (duń. Sandevåg, IPA: sandaˌvɔavʊɹ) – miejscowość na Wyspach Owczych, terytorium zależnym Królestwa Duńskiego, leżącym na Morzu Norweskim. Miejscowość w roku 2015 zamieszkiwało 881 osób^[2]. Do tego roku miejscowość ta była też stolicą gminy Sandavágs kommuna, jednak obecnie wchodzi w skład nowo utworzonej Vága kommuna, której centrum jest Miðvágur.

Nazwa miejscowości w języku farerskim oznacza piaszczystą zatokę.

Miejscowość Sandavágur znajduje się w południowo-wschodniej części wyspy Vágar. Jej centralna część znajduje się nad brzegiem zatoki wychodzącej na Ocean Atlantycki. Od wschodu graniczy z wzniesieniami Húsafelli (591 m n.p.m.) i Krosstindur (576 m n.p.m.), a od zachodu z miejscowością Miðvágur. Na południe ciągnie się wzdłuż doliny, pomiędzy górami Malinstindur (683 m n.p.m.) oraz Reynsatindur (676 m n.p.m.).

Podobnie, jak w pozostałej części Wysp Owczych, w Sandavágur panuje klimat umiarkowany, chłodny w odmianie morskiej. Lata są tam więc stosunkowo chłodne, jednak w zimie temperatura na obszarach nizinnych nie spada zwykle poniżej 0 °C. Ponadto rejon jest ogrzewany przez Prąd Zatokowy (Golfsztrom), który przynosi także wiele opadów, szczególnie w chłodnym półroczu. Pogoda na archipelagu jest określana, jako zmienna, często pojawiają się tam również mgły^[3].

W roku 2009, w Sandavágur mieszkały 832 osoby^[4], dzięki czemu miejscowość ta jest trzecią pod względem populacji na wyspie Vágar. Większość ludności stanowią Farerczycy, czyli rdzenni mieszkańcy archipelagu. Populację Sandavágur przez ostatnich kilka lat cechuje wzrost liczby ludności. W połowie lat 80. XX wieku mieszkało tam ponad 750 ludzi^[4], jednak później, gdy w latach 90. XX wieku nadszedł kryzys, opartej na rybołówstwie i przetwórstwie rybnym, gospodarki Wysp Owczych, liczba ludzi spadła, osiągając w roku 1997 najniższą wartość – 662 mieszkańców^[4]. Od tego momentu nastąpił wzrost liczby mieszkańców, która, w roku 2008, przekroczyła 800 (805)^[4].

Społeczeństwo Sandavágur można określić, jako społeczeństwo młode, jak na warunki europejskie. 29,8% ludzi nie przekroczyło dwudziestego, a 58,7% czterdziestego roku życia^[5]. Ludzie starsi niż 70 lat stanowią zaś 12,3%^[5], przy czym wśród nich większość to osoby w przedziale 70–79 lat^[5].

Wskaźnik feminizacji w Sandavágur jest bardzo niski, na 100 mężczyzn przypadają około 84 kobiety^[5]. Warto przy tym zauważyć znaczącą przewagę mężczyzn wśród osób do 20. roku życia – 147:101^[5].

Według danych Urzędu Statystycznego (I 2015 r.) jest dwunastą co do wielkości miejscowością Wysp Owczych.

Ludność Sandavágur w latach 1985–2015
Źródło: ^[2]

Do Sandavágur, używając transportu publicznego, można się dostać jedynie za pomocą autobusu. Nie kursują tam ani helikoptery (najbliższe lądowisko jest w Sørvágur) ani promy. Jedynie autobus linii nr 300 przejeżdża tamtędy, podczas kursu na trasie: Tórshavn-Kollafjørdur-Sandavágur-Miðvágur-port lotniczy Vágar- Sørvágur^[6].

W roku 1906 powstał tam klub piłkarski SÍF Sandavágur, jeden z najstarszych na Wyspach Owczych. Mimo to swój debiut w pierwszej lidze zaliczył dopiero w roku 1989, spadając do ligi drugiej^[7]. Klub przestał istnieć w 18 grudnia 1993, kiedy razem z MB Miðvágur utworzył klub FS Vágar, dziś zwany 07 Vestur (po przyłączeniu SÍ Sørvágur). Stadion, zwany Valloyran^[8] obecnie służy nowemu klubowi, jako stadion treningowy, jest też wykorzystywany przez drużyny z niższych lig, żeńską oraz młodzieżowe i dziecięce. Może pomieścić około 2000 widzów^[9].

SÍF Sandavágur nie zajmuje się wyłącznie piłką nożną. Trenuje się tam także piłkę ręczną i wioślarstwo (narodowy sport Wysp Owczych)^[10]. W miejscowości tej funkcjonuje także jeden klub siatkarski Flogbóltsfelagið DRÁTTUR, założony w 1983 roku^[10]. Funkcjonuje tam też jeden klub szachowy, zwany Sandavágs Talvfelag, którego członkiem jest, m.in. Torkil Nielsen.

Pierwsza wzmianka o osadnictwie w regionie Sandavágur pochodzi z XIII wieku^[1]. Znaleziony w 1917 roku kamień runiczny informuje, że ziemię tę miał w swoim posiadaniu wiking Torkil Onundarson z Rogalandu^[11]. W roku 1956 podjęto prace archeologiczne w centrum miejscowości^[12]. Odkryto wtedy ruiny kilku domostw, z których najstarszy pochodzi z epoki wikingów, a drugi z przełomu XIV i XV wieku^[12]. Dziś nie można oglądać ruin tych domostw. Podobnie, jak w Leirvík uznano, że ich restauracja byłaby zbyt kosztowna i zdecydowano o przysypaniu ich ziemią^[12].

W miejscowości znajduje się budynek zwany Á Steig, ulokowany opodal bardzo dobrych ziem uprawnych. Domostwo to było w latach 1555–1816 siedzibą premiera Wysp Owczych^[13]. Władze duńskie zniosły ten urząd, a po roku 1946, gdy go przywrócono, premierzy nie wrócili do swej dawnej siedziby.

Nieopodal miejscowości znajduje się wysoka skała zwana Trøllkonufingur (Palec Wiedźmy). W roku 1844 podczas wizyty króla Danii Fryderyka VIII, jego statek przepływał nieopodal Sandavágur^[14]. Jeden mężczyzna miał wejść wtedy na skałę i pomachać w stronę królewskiego okrętu^[14]. Kiedy zszedł na dół zorientował się, że zapomniał swoich rękawiczek i wspiął się po nie z powrotem, jednak w drodze na szczyt zginął w wyniku upadku na ziemię^[14].

29 kwietnia 1917 roku powstał kościół w Sandavágur zbudowany przez architekta z Tórshavn, Magnusa á Kamarinuma^[15]. Jego budowa trwała trzy lata^[15]. Przed kościołem ustawiono memoriał poświęcony pamięci statków, które zatonęły w czasie II wojny światowej.

W roku 1919 wzniesiono przy głównej ulicy, stojący do dziś pomnik ku czci Venceslausa Ulricusa Hammershaimba^[13].

W latach 80. XX wieku opodal miasta stworzono park Viðarlundin á Abbreyt, podobny do kilku innych, stworzonych na Wyspach Owczych, z uwagi na to, iż na archipelagu tym nie istnieją naturalne skupiska drzew^[16].

W roku 1982 powstała w miejscowości firma Kovin, zajmująca się sprzedażą owoców morza^[17].

Miejscowość jest jednym z organizatorów Vestanstevna, święta, podobnego do Olavsøka, jednak na mniejsza skalę^[14]. Impreza organizowana jest na zmianę w 4 miastach: Miðvágur, Sandavágur, Sørvágur oraz Vestmanna^[14].

Pomiędzy Sandavágur i Sørvágur znajduje się schronisko młodzieżowe á Giljanesi^[3]. Jest ono zdolne pomieścić 32 osoby w 10 pokojach na 2- lub 4-osobowych^[18]. Prócz tego istnieje możliwość wynajmu domku letniskowego^[19]. Znajdują się też 2 sklepy^[20] oraz warsztat samochodowy^[21].

• Venceslaus Ulricus Hammershaimb (25 marca 1819 – 4 kwietnia 1909 w Kopenhadze) – Duńczyk, duchowny Kościoła Luterańskiego, który stworzył podstawę nowoczesnego literackiego języka farerskiego w roku 1846. Bazował na języku islandzkim oraz staronordyckim. Wyspy Owcze opuścił w roku 1878 na stałe osiadając w Kopenhadze, gdzie zmarł
• Torkil Nielsen (26 stycznia 1964 -) – piłkarz i szachista, grający w klubach SÍF Sandavágur i FS Vágar, zdobywca pierwszej bramki dla reprezentacji Wysp Owczych w piłce nożnej na mistrzostwach Europy, w wygranym meczu z reprezentacją Austrii 1:0 (12.09.1990)