SM UB-40

Bliźniaczy SM UB-45 z załogą na Morzu Czarnym w 1916 roku
Typ	UB II
Projekt	Werk 264
Historia
Stocznia	Blohm & Voss, Hamburg
Początek budowy	22 lipca 1915
Wodowanie	25 kwietnia 1916
Kaiserliche Marine
Wejście do służby	18 sierpnia 1916
Wycofanie ze służby	5 października 1918
Los okrętu	samozatopiony
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu	279 ton 303 ton
Długość	36,9 metra
Szerokość	4,37 metra
Zanurzenie	3,7 metry
Zanurzenie testowe	50 metra
Rodzaj kadłuba	jednokadłubowy
Napęd
2 x silnik Diesla (270 KM), 2 x silnik elektryczny (280 KM) 2 wały napędowy, 2 śruby
Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu	9,06 węzłów 5,71 węzła
Zasięg	7030 Mm @ 5 węzłów (pow.) 45 Mm @ 4 węzły (zan.)
Uzbrojenie
4 (później 6) torped, armata 88 mm
Wyrzutnie torpedowe	2 x 500 mm (dziób)
Załoga	23 osoby

SM UB-40 – niemiecki jednokadłubowy okręt podwodny typu UB II z okresu I wojny światowej. W czasie swojej służby, SM UB-40 odbył 28 patroli, podczas których zatopił 99 jednostek nieprzyjaciela, 15 uszkodził i jeden zajął jako pryz^[1]. Samozatopiony w 1918.

SM UB-40^[a] należał do typu UBII, który był następcą typu UB I. Był średnim jednokadłubowym okrętem przeznaczonymi do działań przybrzeżnych, o prostej konstrukcji, długości 36,90 metrów, wyporności w zanurzeniu 274 BRT, zasięgu 7030 Mm przy prędkości 5 węzłów na powierzchni oraz 45 Mm przy prędkości 4 węzły w zanurzeniu^[2]. W typie UBII poprawiono i zmodernizowano wiele rozwiązań uważanych za wadliwe w typie UBI. Zwiększono moc silników, zaś pojedynczy wał napędowy zastąpiono dwoma. Okręty serii od UB-30 do UB-41, budowane w stoczni Blohm & Voss w Hamburgu, miały zwiększoną szerokość i długość, ich wyporność w zanurzeniu wzrosła do 303 BRT^[2].

Okręt został zbudowany w stoczni Blohm & Voss w Hamburgu w latach 1915–1916. Zwodowano go 25 kwietnia 1916 roku, wszedł do służby w Kaiserliche Marine 18 sierpnia 1916 roku. Pierwszym jego dowódcą został 17 sierpnia 1916 roku mianowany Kapitänleutnant Karl Neumann^[3]. Pod jego dowództwem jednostka został przydzielona do Flotylli Flandria, operowała na obszarze wschodnich wybrzeży Wielkiej Brytanii oraz kanału La Manche. Pierwszą ofiarą UB-40 był brytyjski parowiec „Barbara” o pojemności 3740 BRT. Zbudowany w 1897 roku w West Hartlepool statek płynął z ładunkiem cukru z Filadelfii do West Hartlepool. 20 października 1916 roku został zatopiony 25 mil na południe od Wyspy Wight^[4][5]. Pod dowództwem Neumanna UB-40 zatopił 12 statków. Ostatnim był brytyjski statek handlowy „Grenada” o pojemności 2268 BRT. Czteromasztowy bark zbudowany w Russell & Co., Greenock w 1894 roku, płynął pod balastem z Hawru do Nowego Jorku. 22 listopada 32 mile od Beachy Head został zatrzymany i zatopiony^[6]. 3 grudnia 1916 roku Karla Neumanna na stanowisku dowódcy SM UB-40 zastąpił dowodzący wcześniej SM UC-4 Oberleutnant zur See Hans Howaldt^[7]. W czasie pierwszego patrolu pod dowództwem Howaldta UB-40 zajął jako pryz holenderski parowiec „Oldambta” o pojemności 470 BRT^[8].

Pierwszą ofiarą UB-40 w 1917 roku był belgijski kuter rybacki „Anna Prosper” o pojemności 70 BRT, który został zatrzymany i zatopiony na Morzu Północnym około 20 mil na wschód od Lowestoft^[9]. W czasie patrolu w ujścia Sekwany 25 marca 1917 roku UB-40 zatrzymał i zatopił sześć francuskich kutrów rybackich^[8]. 30 marca storpedował brytyjski parowiec „Somme” o pojemności 1828 BRT. Zbudowany w 1916 roku w stoczni S. P. Austin & Son, Ltd. w Sunderland statek płynął z Newport do Rouen z ładunkiem węgla. Został zaatakowany 20 mil na północny wschód od przylądka Barfleur w Normandii. W wyniku ataku śmierć poniosło 5 członków załogi^[10]. W połowie kwietnia 197 roku UB-40 wyszedł na kolejny patrol. 16 kwietnia 1917 roku, 25 mil na zachód od Beachy Head UB-40 zaatakował brytyjski statek transportowy „Cairndhu” o pojemności 4109 BRT, który płynął z ładunkiem węgla z Tyne do Gibraltaru. Zbudowany w Sunderland w 1911 roku parowiec zatonął, a śmierć poniosło 11 członków załogi^[11].

17 kwietnia w kanale La Manche UB-40 bez ostrzeżenia storpedował brytyjski statek szpitalny HMHS „Lanfranc”^[b][12]. Zbudowany w Caledon Shipbuilding & Engineering Company w 1906 roku jako pasażerski liniowiec statek został zmobilizowany i przebudowany na szpital w 1915 roku. Statek został przystosowany do transportu 403 rannych. Wszedł do służby w Royal Navy 6 października 1915 roku. W dniu zatonięcia statek płynął z Hawru do Southampton z 387 rannymi, w tym 167 niemieckimi jeńcami wojennymi. W wyniku ataku śmierć poniosło 34 żołnierzy, 17 brytyjskich oraz 17 niemieckich^[13]. Ponad 570 rozbitków zostało uratowanych przez brytyjskie niszczyciele HMS „Badger”, HMS „Jackal” przy pomocy brytyjskiego okrętu podwodnego HMS P47 oraz francuskiej łodzi „Roitelet”^[14].

Na zakończenie patrolu 19 kwietnia UB-40 storpedował i uszkodził zbudowany w Barclay, Curle & Co., Ltd. z Glasgow rok wcześniej brytyjski tankowiec „Limeleaf” o pojemności 7339 BRT. Statek płynął z ładunkiem paliwa z Port Arthur do Sheerness, w wyniku ataku śmierć poniosło 7 członków załogi^[15]. Uszkodzenia były na tyle poważne, że statek został wyeliminowany ze służby do końca wojny. W 1926 roku został sprzedany Nippon Tanker K.K. w Tokio^[16]. W 1938 roku został wcielony do Japońskiej Cesarskiej Marynarki Wojennej i w czasie II wojny światowej służył jako „Ogura Maru No.3” i 23 lutego 1944 roku został zatopiony przez amerykański okręt podwodny USS „Cod” (SS-224)^[17].

16 maja operując u południowych wybrzeży Anglii, w rejonie pomiędzy Portsmouth a Eastbourne, UB-40 zatopił dwa brytyjskie statki transportowe^[8]. Pierwszym był „Highland Corrie” o pojemności 7583 BRT, który płynął z ładunkiem mrożonego mięsa z La Plata w Argentynie do Londynu. W wyniku ataku torpedowego statek zatonął i śmierć poniosło 5 członków załogi^[18]. Drugim był „Pagenturm” o pojemności 5000 BRT, zbudowany w 1909 roku w J. C. Tecklenborg A.G. w Geestemünde statek płynął z zaopatrzeniem armii z Londynu do Barry^[19]. Do końca majowego patrolu UB-40 zatopił jeszcze cztery statki brytyjskie: 17 maja żaglowiec „Florence Louisa” o pojemności 115 BRT, zatrzymany i zatopiony około The Needles^[8]. 20 maja 16 mil na południowy wschód od Beachy Head UB-40 zatopił dwa brytyjskie parowce: „Porthkerry” o pojemności 1920 BRT, 7 zabitych oraz „Tycho” o pojemności 3216 BRT, 15 zabitych^[8].

W czasie kolejnego patrolu u południowych wybrzeży Wielkiej Brytanii UB-40 w dniach od 7 do 12 czerwca UB-40 zatopił osiem jednostek oraz cztery uszkodził. 7 czerwca w okolicach Brighton UB-40 storpedował z budowany w 1887 roku w Belfaście „Mahopac” o pojemności 3216 BRT. Statek płynął w konwoju pod balastem do Filadelfii, po trafieniu torpedą, uszkodzony dopłynął do pobliskiej plaży, gdzie osiadł na płyciźnie^[20]. Krótko po tym UB-40 zaatakował i uszkodził kolejny statek z konwoju „Oldfield Grange” o pojemności 4653 BRT^[21]. 9 i 10 czerwca u wybrzeży Francji UB-40 zatrzymał i zatopił cztery francuskie kutry rybackie^[8]. Potem okręt powrócił w okolice Brighton i 11 czerwca uszkodził dwa oraz zatopił jeden brytyjski statek handlowy^[8]. W drugim patrolu w końcu czerwca UB-40 zatopił cztery oraz uszkodził jeden statek^[8]. W lipcu 1917 roku w czasie kolejnego patrolu u południowych wybrzeży Anglii UB-40 zatopił pięć statków brytyjskich. Największym z nich był pasażerski parowiec „Salsette” o pojemności 5842 BRT. Płynący z Londynu do Bombaju wybudowany w stoczni Caird & Co. w Greenock statek został zatopiony około 15 mil na południowy zachód od Portland Bill. W wyniku ataku śmierć poniosło 15 osób^[22].

W sierpniu 1917 roku UB-40 operował w okolicach wybrzeża Francji. W okresie od 12 do 19 sierpnia zatopił 5 statków oraz jeden uszkodził. 12 sierpnia zatrzymał i zatopił dwa niewielkie żaglowce francuskie. 14 sierpnia około 150 mil na południowy zachód od Ushant zatopił norweski parowiec „Tuddal” o pojemności 3511 BRT, który płynął z Hawany do Hawru z ładunkiem cukru^[23]. Następnego dnia 95 mil od Ushant łupem UB-40 padł brytyjski parowiec „Brodstone” o pojemności 4927 BRT, płynący z ładunkiem węgla^[24].

We wrześniu UB-40 zatopił cztery statki, w październiku kolejne trzy oraz jeden uszkodził, w listopadzie jeden uszkodził oraz dwa zatopił. Największym z nich był brytyjski parowiec „Aparima” o pojemności 5704 BRT. Płynący z Londynu do Barry pod balastem transportowiec został storpedowany i zatonął około 6 mil od latarni Anvil Point. W wyniku ataku śmierć poniosło 57 członków załogi^[25]. 14 grudnia Hans Howaldt został skierowany na dwumiesięczny urlop, po którym objął dowództwo okrętu SM UB-107^[7]. Jego miejsce zajął Karl Dobberstein^[26].

Po przejęciu dowództwa przez Karla Dobbersteina UB-40 wyszedł w pierwszy patrol bojowy w drugiej połowie stycznia. Pierwszym zatopionym przez UB-40 statkiem w 1918 roku był norweski parowiec „Carolus” o pojemności 1041 BRT, który płynął z ładunkiem węgla z Barry do Rouen^[27]. Karl Dobberstein dowodził okrętem do 17 maja 1918 roku^[1]. Pod jego dowództwem UB-40 zatopił pięć statków oraz dwa uszkodził^[8]. Największym z zatopionych był zbudowany w 1917 roku w Richardson, Duck & Co., Ltd., Stockton, brytyjski parowiec „Ikeda” o pojemności 6311 BRT^[28]. Płynący z Londynu do Galveston pod balastem parowiec został zaatakowany i zatopiony około 7 mil na zachód od Brighton^[29]. 18 maja 1918 roku Karl Dobberstein został zastąpiony przez Oberleutnanta zur See Hansa Joachima Emsmanna^[30]. W okresie dowodzenia okrętu przez Emsmanna UB-40 zatopił 26 statków o łącznej pojemności 11 624 BRT oraz uszkodził trzy o pojemności 3323 BRT^[30]. 31 lipca 1918 roku Hans Joachim Emsmann został przeniesiony na stanowisko dowódcy UC-116, nie wiadomo, kto był kolejnym dowódcą okrętu. SM UB-40 został samozatopiony 5 października 1918 roku w Ostendzie, w momencie opuszczenia bazy przez Niemców.

W czasie swojej służby UB-40 odbył 28 patroli^[1], zatopił 99 statków nieprzyjaciela o łącznej pojemności 134 067 BRT, uszkodził piętnaście (56 738 BRT) oraz zajął jeden jako pryz (5470 BRT)^[8].

• Eberhard Moller, Werner Brack: The Encyclopedia of U-Boats From 1904 to the Present. Londyn: Greenhill Books Lionel Leventhal Ltd., 2004, s. 44. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
• Robert Gardiner (red.): Conway's All the World Fighting Ships 1906-1921. Londyn: Conway Maritime Press Ltd., 1985, s. 181. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
• Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007, s. 102-103. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).