Rudnik Wielki – dawna gmina wiejska, istniejąca w latach 1867–1954 w Kieleckiem i Katowickiem. Początkowo siedzibą władz gminy była wieś Rudnik Wielki, lecz od 1870 roku siedziba gminy znajdowała się we wsi Koziegłowy (stanowiąca od lat międzywojennych odrębną gminę wiejską, a do 1870 i od 1950 będącej gminą miejską^[2][3][4].

Za Królestwa Polskiego gmina Rudnik-Wielki należała do powiatu będzińskiego w guberni piotrkowskiej^[5][6]. Gmina Rudnik Wielki posiadała południową eksklawę (Cynków), oddzieloną od głównej części gminy pasmem terytorium gminy Koziegłowy (Wojsławice). 19 maja^?/31 maja 1870 do gminy przyłączono pozbawione praw miejskich Koziegłowy^[7].

2 sierpnia 1915, podczas I wojny światowej, niemieckie władze okupacyjne z gminy Rudnik Wielki wydzieliły miejscowość Koziegłowy wraz z koloniami Wyłągi, Koziegłowy, Reczek, Rozochacz i Świnie, tworząc z nich samodzielną gminę Koziegłowy. Natomiast aby uniknąć dwóch jednostek o tej samej nazwie, dotychczasową (wielowioskową) gminę Koziegłowy przekształcono w gminę Koziegłówki^[8]. Podział ten zachował się po odzyskaniu przez Polskę niepodległości^[9][2].

Na początku okresu międzywojennego gmina Rudnik Wielki należała do powiatu będzińskiego w woj. kieleckim (tuż po wojnie wyodrębniono z niej gminę Koziegłowy). 1 stycznia 1927 roku gmina weszła w skład nowo utworzonego powiatu zawierciańskiego w tymże województwie^[10]. Gmina składała się z dwóch oddzielonych od siebie sektorów z siedzibą położoną w innej gminie (gmina Koziegłowy). Po wojnie gmina przez bardzo krótki czas zachowała przynależność administracyjną, lecz już 18 sierpnia 1945 roku została wraz z całym powiatem zawierciańskim przyłączona do woj. śląskiego^[11] (od 6 lipca 1950 roku pod nazwą woj. katowickie^[12], a od 9 marca 1953 jako woj. stalinogrodzkie^[13]).

1 lipca 1952 roku gmina składała się z 6 gromad: Cynków, Gniazdów, Mzyki, Rudnik Mały, Rudnik Wielki i Siedlec^[14]. Jednostka została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[15]. Po reaktywowaniu gmin 1 stycznia 1973 roku gminy Rudnik Wielki nie przywrócono^[16]. Jej dawny obszar znajduje się obecnie w granicach gmin Koziegłowy i Kamienica Polska.

• gmina Rudnik