Preludium cis-moll op. 45 – preludium na fortepian skomponowane przez Fryderyka Chopina w 1841. Opublikowane tego samego roku w oficynie Mechetti wraz z utworami innych kompozytorów. Dochód z wydania przeznaczony został na budowę pomnika Ludwiga van Beethovena w Bonn.

Preludium cis-moll powstało w czasie drugiego pobytu w Nohant (18 czerwca–4 listopada 1841), podczas którego Chopin skomponował utwory od opusu 43 do 49^[1]. Preludium mogło powstać 30 września^[2]. W ramach organizowanej przez Ferenca Liszta zbiórki pieniędzy na pomnik Beethovena wzniesiony w 1845^[3] oficyna prowadzona przez Pietra Mechettiego^[a] postanowiła wydać zbiór utworów fortepianowych jedenastu kompozytorów (m.in. transkrypcję marsza żałobnego z III symfonii Beethovena wykonaną przez Liszta), który w 500 egzemplarzach ukazał się w Wiedniu w 1841^[b][5]. Mechetti prosił Chopina o przekazanie na potrzeby publikacji jednego ze skomponowanych wcześniej mazurków, kompozytor postanowił jednak odmówić, przekazując wydawcy świeżo skomponowane preludium, za które zażądał 300 franków z zastrzeżeniem, że Mechetti może wydać również mazurek, lecz nie jako część Album-Beethoven^[6]. W sierpniu 1842 Mechetti wydał Mazurki op. 50^[7].

Preludium op. 45 ukazało 12 grudnia 1841 w wydawnictwie Maurice'a Schlesingera w ramach serii Keepsake des Pianistes skierowanej do prenumeratorów czasopisma „Revue et gazette musicale de Paris”^[8]. Za prawa do wydania op. 43–49 przez Schlesingera Chopin otrzymał 2000 franków^[9]. 20 stycznia 1842 op. 45 wydane zostało w Londynie przez oficynę Wessel & Stapleton^[10] prowadzoną przez Christiana Rudolfa Wessla i Frederica Stapletona^[11]. W tym samym miesiącu Mechetti wydał preludium jako samodzielny utwór^[12]. Jest to jedna z niewielu miniatur Chopina, która ukazała się jako pojedynczy opus^[13]. Nie zachowały się rękopisy czy kopie edycyjne utworu^[14] .

Na początku 1842 Schlesingera ponownie wydał utwór, tym razem z dedykacją dla książniczki Elisabeth Tchernischeff^[8], uczennicy Chopina^[14] . W liście wysłanym 6 października 1841 z Nohant do Juliana Fontany Chopin prosił adresata o pomoc w ustaleniu pisowni nazwiska na potrzeby dedykacji^[c][16].

Rozpisane w 92 taktach^[3] preludium ma charakter improwizacji^{[14] [17][18]} o melodyce figuracji towarzyszącej^[19]. Bywa określane jako nokturn^[20]. Utwór utrzymany jest w metrum parzystym alla breve^[21]. Różni się on od preludiów wydanych jako op. 28^[22]. Zdaniem Mieczysława Tomaszewskiego „utwór jest jedną wielką modulacją” (cis-moll–h-moll–A-dur–fis-moll–D-dur–E-dur–e-moll–B-dur–Ges-dur–Es-dur–As-dur–es-moll–F-dur–A-dur–F-dur–H-dur–cis-moll^[23])^[3]. Pod koniec utworu eksponowane są, z użyciem pedała, brzmienia alikwotopodobne^[24]. Wedle kwestionowanej opinii Ludwika Bronarskiego preludium oparte zostało na skali frygijskiej^[25].

Według Jarosława Iwaszkiewicza „choroba Chopina musiała się (...) odbić na niektórych jego utworach, nadając im (...) kruchość i łamliwość”, jako przykład podając op. 45^[26]. Zdaniem Jeana-Jacquesa Eigeldingera na powstanie utworu miało wpływ malarstwo Eugène’a Delacroix^[27].

Preludium op. 45 nagrali m.in. Raul Koczalski (1929), Alfred Cortot (1949), Bella Dawidowicz (po 1950), Bolesław Woytowicz (ok. 1960), Władimir Aszkenazi (ok. 1965) i Arturo Benedetti Michelangeli (1972)^[28].

• MieczysławM. Tomaszewski MieczysławM., Chopin: człowiek, dzieło, rezonans, wyd. 3, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2022, ISBN 978-83-224-0857-5 .
• JózefJ. Kański JózefJ., Dyskografia chopinowska: historyczny katalog nagrań płytowych, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1986, ISBN 83-224-0340-2 .
• FrederickF. Niecks FrederickF., Fryderyk Chopin jako człowiek i muzyk, Warszawa: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, 2011, ISBN 978-83-61142-30-0 .
• MieczysławM. Tomaszewski MieczysławM., Preludium cis-moll op. 45, [w:] Cykl audycji „Fryderyka Chopina Dzieła Wszystkie”, Polskie Radio, Program II [online], Chopin.nifc.pl [dostęp 2022-11-18] .
• JarosławJ. Iwaszkiewicz JarosławJ., Chopin, wyd. 5, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1983, ISBN 978-83-224-0196-5 .

• Preludium cis-moll op. 45 – nuty dostępne w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
• Album-Beethoven: dix morceaux brillants pour le piano composés w zbiorach biblioteki San José State University