Improwizacja – spontaniczne tworzenie. W muzyce to sposób grania polegający na układaniu przez instrumentalistę lub wokalistę swojej partii podczas grania (np. w trakcie występu), przez co proces tworzenia utworu zbiega się w czasie z jego wykonaniem. Może polegać również na modyfikacjach wykonywanego tematu.

Początków improwizacji w muzyce należy szukać w muzyce ludowej, także w tradycyjnej muzyce Dalekiego Wschodu.

W muzyce poważnej występowała w baroku jako basso continuo oraz imitacyjne przygrywki chorałowe na zadany cantus firmus, w klasycyzmie jako kadencja w koncertach solowych oraz wariacje na zadany temat, a w muzyce romantycznej jako improwizacje solistów-wirtuozów.

W muzyce rozrywkowej improwizacja jest charakterystyczna dla bluesa, z którego się wywodzi, jazzu oraz rapu (tzw. freestyle), w mniejszym stopniu rocka.

Pomimo że improwizacja jest postrzegana jako coś bardzo spontanicznego, podstawą dobrej improwizacji jest rzetelne przygotowanie. Improwizacja najczęściej oparta jest o następujące elementy:

• formę utworu (kolejność następujących po sobie części utworu i charakter tych części)
• harmonię (schemat harmoniczny; sekwencję następujących po sobie akordów w akompaniamencie)
• temat utworu (podstawowa melodia, która grana jest zazwyczaj na początku utworu).

• muzyka kreatywna
• free jazz
• wariacje