Park Dietla (Żeromskiego) w Sosnowcu

nr rej. A/1702/98 z 31g grudnia 1998
Glorieta w Parku Dietla
Państwo	Polska
Miejscowość	Sosnowiec
Dzielnica	Pogoń
Adres	ul. Stefana Żeromskiego
Powierzchnia	6,13 ha
Data założenia	1901
Położenie na mapie Sosnowca Park Dietla (Żeromskiego) w Sosnowcu
Położenie na mapie Polski Park Dietla (Żeromskiego) w Sosnowcu
Położenie na mapie województwa śląskiego Park Dietla (Żeromskiego) w Sosnowcu
50°17′07″N 19°08′11″E/50,285278 19,136389
Multimedia w Wikimedia Commons

Park Dietla (potocznie zwany „Parkiem Żeromskiego”) − zabytkowy park miejski w Sosnowcu o powierzchni 6,13 ha, położony przy ulicy Stefana Żeromskiego w dzielnicy Pogoń^[1]. Założony w 1901 r. przez Heinricha Dietla w stylu neoromantycznym, jako uzupełnienie prywatnych zabudowań wchodzących w skład jego majątku^[2]. Wpisany wraz z Pałacem Dietla i obiektami okołopałacowymi na listę zabytków^[3].

Park powstał w 1901 r. we wsi Nowy Sosnowiec z inicjatywy miejscowego przemysłowca Henryka Dietla, który dla jego stworzenia sprowadził do swojej posiadłości niemieckiego ogrodnika Ernsta Roberta Pietsche oraz architekta Fritza Hanishema^[4]. Prace związane z realizacją projektu odbywały się na terenie przylegającego do zabudowań pałacowych pola uprawnego^[5]. Znajdujący się w jego środku staw został pogłębiony, a jego brzegi wyrównane i obsadzone roślinnością wodną. Na znajdujących się pośrodku zbiornika głazach stanął posąg Neptuna z trójzębem^[6]. W zachodniej jego części powstał taras widokowy z balustradą. W parku powstały sztuczne kotliny, groty i wąwozy, którymi zostały poprowadzone ścieżki spacerowe^[7]. Na wzgórzu stanęły sztuczne ruiny, urządzone na wzór zamku rycerskiego, w którym znajdowały się przyrządy, broń oraz malowidła nawiązujące do sztuki rycerskiej^[2]. W pobliżu ruin powstała glorieta, utrzymaną w stylu neoklasycystycznym^[5]. W centralnej części parku wzniesiono świątynię Sybilli, nazywaną też „świątynią dumania”, która znajdowała się na kamiennym wzniesieniu otoczonym niewielkim tarasem^[6]. Do tarasu prowadziła para schodów znajdujących się po bokach. Budynek świątyni był ceglany, otynkowany, a nad wejściem do niej znajdował się ozdobny portyk ze sceną mitologiczną, wsparty na czterech kolumnach. Budynek był przykryty kopułą zwieńczoną figurą Sybilli. Przed nim znajdowała się starannie zaprojektowana kompozycja roślinna z dwoma fontannami pośrodku. Park ogrodzony został murem, do którego prowadziły dwie bramy. W 1903 r. został rozbudowany o ogród warzywny i teren rekreacyjny do jazdy konnej^[2]. Służył rodzinie Dietlów do czasu ich wyjazdu z Sosnowca w czasie II wojny światowej^[5].

W 1945 r. park stał się ogólnodostępnym parkiem miejskim. Z czasem zburzono otaczające go mury, więc park wraz z jego zabudową podlegał stałej dewastacji. Świątynia Sybilli, w której w latach 50. XX w. mieściła się kawiarnia, została wyburzona około 1970 r.^[2]. Znaczna część parku uległa przeobrażeniu w wyniku przebudowy, która towarzyszyła wznoszeniu nowych miejskich obiektów sportowych. W 1972 r. oddano do użytku halę widowiskowo-sportową, a w 1977 krytą pływalnię. Jedynym obiektem, który dotrwał w niemal niezmienionej formie do dziś jest glorieta, która w 2022 r. przeszła gruntowny remont i odzyskała swój przedwojenny wygląd^[5].

31 grudnia 1998 r. neoromantyczny park Heinricha Dietla wraz z zabudowaniami związanymi z dawnym pałacem został wpisany na listę zabytków^[3]. Na mocy uchwały Rady Miejskiej w Sosnowcu z dnia 24 września 2009 r. nosi oficjalną nazwę „Park Dietla”^[8].

W parku występuje około 60 gatunków drzew i krzewów, z których najstarsze mają około 110 lat. Wśród nich są rzadkie okazy, takie jak buk dwubarwny, brzoza papierowa i lipa srebrzysta. Jest też szereg potężnych drzew, takich jak klon srebrzysty, 6 platanów klonolistnych, lipa amerykańska, dąb czerwony, lipa szerokolistna, dąb wielkoowocowy, klon pospolity, jesion wyniosły^[1].

 Osobny artykuł: Pomniki przyrody w Sosnowcu.

• Ulica Stefana Żeromskiego w Sosnowcu
• Pałac Dietla w Sosnowcu
• Dietlowie w Sosnowcu
• Pogoń

• Park Dietla na starej fotografii w serwisie 41-200.pl
• Park Dietla w Encyklopedii Zagłębia Dąbrowskiego
• Park na litografii z początku XX z albumu „115 lat Sosnowca”