Parafia pw. św. Rocha
w Białymstoku

Bazylika św. Rocha w Białymstoku
Państwo	Polska
Siedziba	Białystok
Adres	ul. ks. A. Abramowicza 1, 15-872 Białystok
Data powołania	20 maja 1925
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Archidiecezja	białostocka
Dekanat	Białystok – Starosielce
Bazylika	św. Rocha
Filie	Kaplice: • w domu zakonnym • akademicka • w DPS • na plebanii
Proboszcz	ks. prałat Tadeusz Żdanuk
Wezwanie	św. Rocha
Wspomnienie liturgiczne	16 sierpnia
Położenie na mapie Białegostoku Parafia pw. św. Rocha w Białymstoku
Położenie na mapie Polski Parafia pw. św. Rocha w Białymstoku
Położenie na mapie województwa podlaskiego Parafia pw. św. Rocha w Białymstoku
53°08′04,5″N 23°08′40,5″E/53,134583 23,144583
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Parafia pw. św. Rocha w Białymstoku – rzymskokatolicka parafia należąca do archidiecezji białostockiej, metropolii białostockiej, znajdująca się w centrum Białegostoku^[1]. Parafia erygowana 20 maja 1925 r. przez biskupa diecezji wileńskiej Jerzego Matulewicza.

Kościół parafialny został zaprojektowany przez wybitnego architekta okresu międzywojennego prof. Oskara Sosnowskiego jako Świątynia – Pomnik Niepodległości, symbol odradzającego się i suwerennego państwa polskiego.

W dniu 9 lutego 1925 r. ks. Adam Abramowicz kanonik honorowy Kapituły Wileńskiej został nominowany na stanowisko proboszcza nowo powstającej parafii św. Rocha w Białymstoku przez bp Jerzego Matulewicza. Placówkę tę ks. Adam objął 1 maja tego roku, a 20 maja 1925 r. biskup Matulewicz wystawił dokument erekcyjny dla parafii św. Rocha w Białymstoku. Ośrodkiem nowo utworzonej parafii była niewielka murowana kaplica z połowy XVIII w. na wzgórzu św. Rocha (dzieło Jana Klemensa Branickiego) oraz domek przy ul. Lipowej 49, służący za tymczasową plebanię dla księży^[2].

Wybór jakiego dokonał metropolita wileński nie był przypadkowy ponieważ kościół białostocki nie był pierwszą świątynią budowaną przez ks. Abramowicza. Kiedy 27 września 1921 r. spłonął doszczętnie zabytkowy, pochodzący z 1779 r., kościół w Goniądzu, Kuria wileńska powierzyła parafię goniądzką i odbudowę spalonej świątyni ks. Abramowiczowi, doświadczonemu budowniczemu kościołów między innymi w Dereczynie k. Słonima i Uhowie koło Łap.

Budowę kościoła parafialnego w stylu modernistyczno-ekspresjonistycznym według projektu prof. Oskara Sosnowskiego na planie ośmioboku, składającego się z trzech stopniowo narastających brył zrealizowano w latach 1927–1946 z ogromnymi trudnościami. II wojna światowa, okupacja bolszewicka, niemiecka, a pomimo to budowa świątyni Pomnika Niepodległości trwała nieprzerwanie także i w tych niekorzystnych czasach. W roku 1940 po zbudowaniu pierwszego piętra wewnętrznych galerii świątyni Sowietom przyszedł pomysł odebrania jej parafii i przeznaczenia kościoła na cyrk. Sowieckie władze okupacyjne dwukrotnie nakładali na parafię św. Rocha kontrybucję, na którą wędrowały kosztowności parafian, aż do zupełnego ich wyczerpania, tak, że na drugą ratę kontrybucji w czerwcu 1941 r. nie zebrano odpowiedniej kwoty i miano oddać już mury nie dokończonej świątyni władzom sowieckim. Wybuch wojny radziecko-niemieckiej 22 czerwca 1941 r. zapobiegł realizacji tych planów. Kościół konsekrował abp Romuald Jałbrzykowski w uroczystość św. Rocha w 1946 r.

Jednakową oprawę architektoniczną zyskał Dom Parafialny, wkomponowany w zespół zewnętrzny świątyni w sposób harmonijny, tak, że nie razi jego wielkość, złożona z 4 kondygnacji. Ścięte naroże bryły tej budowli, od ul. Lipowej i al. Piłsudskiego nawiązują do typowych rozwiązań w zabudowie miejskiej Białegostoku. Prócz plebanii, wyposażony jest w salę teatralną Akcji Katolickiej, mieści sale katechetyczne, bibliotekę parafialną, klasztor Sióstr Misjonarek Świętej Rodziny. ^[3]

Kościół parafialny

 Osobny artykuł: Bazylika św. Rocha w Białymstoku.

Kościół na wzgórzu św. Rocha pierwotnie, miał być realizacją wezwania Loretańskiej Litanii – Gwiazdy Zarannej symbolizującej jutrzenkę Niepodległości Polski. Charakter kościoła jest zasadniczym elementem pomnika Marii Królowej Polski. W 1936 r. na 78-metrowej wieży ustawiono figurę Matki Boskiej, 3-metrowej wysokości. Pomysł umieszczenia Immaculaty, a nie krzyża nie był nowy, powtarzał minaret zamienionej katedry (w latach 1672–1699) w Kamieńcu Podolskim na meczet muzułmański.

Kościoły filialne i kaplice

• Kaplica bł. Bolesławy Marii Lament w domu zakonnym Zgromadzenia Sióstr Misjonarek św. Rodziny w Białymstoku
• Kaplica akademicka pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w kościele parafialnym nad zakrystią w Białymstoku
• Kaplica pw. św. Józefa Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek od Cierpiących w Domu Pomocy Społecznej w Białymstoku
• Kaplica pw. Świętego Krzyża na plebanii w Białymstoku

• ks. prałat Adam Abramowicz (2 lutego 1925)
• ks. prałat Piotr Maziewski
• ks. kan. Wacław Lewkowicz
• ks. kan. Andrzej Ziółkowski
• ks. prałat Tadeusz Żdanuk (2008-)

• św. Roch – patron parafii i kościoła
• dekanat Białystok - Starosielce
• archidiecezja białostocka