Półwysep Iberyjski (Półwysep Pirenejski, hiszp. i port. Península Ibérica, kat. Península Ibèrica, bask. Iberiar penintsula; w starożytności i średniowieczu Hiszpania) – półwysep znajdujący się w południowo-zachodniej części Europy. Od pozostałej części kontynentu oddzielają go Pireneje na północnym wschodzie, od zachodu i częściowo północy i południa otacza go Ocean Atlantycki, a od wschodu i południowego wschodu Morze Śródziemne. Od Afryki oddziela go Cieśnina Gibraltarska. Powierzchnia półwyspu wynosi 583 254 km². Jest drugim co do wielkości półwyspem w Europie.

Geografia

Topografia

Linia brzegowa półwyspu jest słabo rozwinięta, z wybrzeżem północno-zachodnimi typu riasowego. Większość powierzchni półwyspu zajęta jest przez wyżyny i góry. Ponad 60% powierzchni to Meseta Iberyjska od wschodu ograniczona Górami Iberyjskimi, a na południe ciągną się Góry Betyckie, z najwyższym szczytem Półwyspu Iberyjskiego – Mulhacén (3478 m n.p.m.). Kotlina Aragońska oddziela Pireneje od Gór Iberyjskich. Na południowych wybrzeżach nadmorskich występują wąskie pasy nizin.

Główne rzeki

• Ebro
• Duero
• Tag
• Gwadiana
• Gwadalkiwir
• Júcar

Klimat

• Klimat podzwrotnikowy
  • Na północy i północnym zachodzie odmiana morska
  • We wnętrzu półwyspu odmiana sucha
  • Na południowym i południowo-wschodnim wybrzeżu występuje klimat śródziemnomorski
• Średnia temperatura stycznia 3 –7 °C do 10–12 °C na południu
• Średnia temperatura lipca 18–20 °C na północy i północnym zachodzie do 28 °C na północnym wschodzie
• Średnia roczna suma opadów 300–600 mm
  • na północy i północnym zachodzie 700–1000 mm
  • w górach do 2000 mm

Geologia

Półwysep Iberyjski zawiera skały ze wszystkich okresów geologicznych, i reprezentowany jest prawie każdy rodzaj skały. Rdzeń Półwyspu Iberyjskiego składa się z hercyńskiego bloku kratonicznego – Masywu Iberyjskiego. Na północnym wschodzie graniczy on z pirenejskim pasem fałdowym, a na południowym wschodzie z systemem Gór Betyckich. Te podwójne łańcuchy są częścią pasma alpejskiego. Od zachodu granica kontynentalna utworzona jest przez ubogie w magmę otwarcie Oceanu Atlantyckiego. Natomiast Pas Hercyński jest w większości zakopany przez mezozoiczne i trzeciorzędowe skały pokrywające na wschodzie, ale na powierzchnię wysuwają się i tak Góry Iberyjskie i system kataloński.

Bogactwa mineralne

• węgiel
• rudy żelaza
• cynk
• lit
• wolfram
• rtęć
• piryt

Podział polityczny

Podział polityczny Półwyspu Iberyjskiego^[2]

Podmiot polityczny	Populacja	Powierzchnia (km²)	Stolica
Andora	86 823	467,76	Andora
Gibraltar	29 321	6,50	Gibraltar
Hiszpania	48 126 561	493 519	Madryt
Portugalia	10 578 627	89 261	Lizbona
Razem	58 821 332	583 254

Największe miasta

Metropolie mające powyżej 1 miliona mieszkańców w zespole miejskim wraz z liczbą mieszkańców danego miasta: