Order Świętych Cyryla i Metodego
 Awers gwiazdy i odznaki na łańcuchu | |
 Baretka | |
| Ustanowiono | |
|---|---|
| Dewiza |
EX ORIENTE LUX |
| Wielkość |
75 × 75 mm (order) |
| Kruszec | |
| Poniżej | |
 Awers i rewers Łańcucha | |
 Awers i rewers I Klasy | |
 Awers i rewers II Klasy | |
.gif) Gwiazda Łańcucha | |
Baretka | |
| Powyżej | |
|---|---|
| Poniżej |
równorzędne wzgl. siebie:
|
Order Świętych Cyryla i Metodego (bułg. Орден Св. св. Кирил и Методий) – bułgarskie wysokie odznaczenie państwowe, ustanowione w 1909.
Nie należy go mylić z katolickim orderem o tej samej nazwie, założonym przez delegata apostolskiego i arcybiskupa Sofii-Płowdiw Roberto Menini w 1906 i nadawanym za dobroczynność[1] i z przyznawanym przez arcybiskupa prawosławnej diecezji białostocko- gdańskiej orderem św. św. Braci Cyryla i Metodego[2].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Carstwo (Królestwo) Bułgarii
[edytuj | edytuj kod]Order, którego patronami byli święci Cyryl i Metody, został ustanowiony 18 maja 1909 przez cara Bułgarów Ferdynanda I Koburga, ku czci misjonarzy Słowian, których imię nosi, oraz na pamiątkę ogłoszenia Bułgarii królestwem i całkowitego uniezależnienia się kraju od Imperium Osmańskiego[3]. W Królestwie Bułgarii (do 1946) było to najwyższe odznaczenie państwowe bez podziału na klasy, nadawane na wielkiej wstędze lub łańcuchu[4], którego wielkim mistrzem był aktualnie panujący władca. Był on przyznawany jedynie głowom państw i najwyższym dostojnikom państwowym, zarówno Bułgarom, jak i cudzoziemcom, za wybitne zasługi oddane ludzkości. Liczba bułgarskich kawalerów orderu królewskiego nie mogła przekroczyć 15 osób[1], ale w sumie odznaczono nim jedynie sześciu Bułgarów poza osobami z rodziny królewskiej[5][6].
1 lutego 1946 rozstrzelano wszystkich trzech członków rady regencyjnej, księcia Cyryla Koburga, premiera Bogdana Fiłowa i generała Nikołę Michowa, pod pretekstem kolaboracji z nazistowskimi Niemcami, a 16 września 1946 wygnano nieletniego króla Symeona II Koburga (wraz z matką Joanną Sabaudzką i ciotką Eudoksją Koburg)[7], który jako wielki mistrz i suweren wszystkich bułgarskich orderów zachował jako ordery domowe trzy z nich, „śś. Cyryla i Metodego”, „św. Aleksandra” i „Czerwonego Krzyża”, które pozostały nimi do czasów współczesnych[5][8][9].
Ludowa Republika Bułgarii
[edytuj | edytuj kod]W okresie dyktatury komunistycznej Ludowej Republiki Bułgarii nadawano odznaczenie o podobnej nazwie (usunięto z niej słowo „Święci”), jednak w zupełnie innym kształcie (jako medal), podzielone na trzy klasy (właściwie stopnie)[10] i przeznaczono dla bułgarskich i zagranicznych obywateli, za wybitne osiągnięcia w dziedzinach nauki, edukacji i kultury[3]. Był on częścią nowego systemu orderowo-odznaczeniowego ustanowionego w 1950, który zniósł wszystkie poprzednie bułgarskie odznaczenia (oprócz zreformowanych orderów „Cyryla i Metodego” i „za Waleczność”). Do 1981 został on przyznany 37 065 razy. Zniesiony 21 marca 1991[6].
Republika Bułgarii
[edytuj | edytuj kod]Jako odznaczenie dynastyczne order oficjalnie przestał być nadawany kiedy były król Symeon II został w 2001 ósmym premierem Republiki Bułgarii[8][9], a order 13 czerwca 2003 został odnowiony w Republice Bułgarii jako drugie w kolejności starszeństwa odznaczenie państwowe[6] (po Orderze Stara Płanina, a przed równorzędnymi orderami Zasługi Cywilnej, Zasługi Wojskowej i Jeźdźca z Madary[11]). Odtąd nadawany jest przez prezydenta Bułgarii i podzielony na trzy klasy (podobnie jak order z czasów komunistycznych)[12][6]:
- Łańcuch (składa się ze złotej odznaki wieszanej na łańcuchu orderowym i gwiazdy orderowej),
- I Klasa (odznaka złota wieszana na trójkątnej wstążce z rozetką),
- II Klasa (odznaka srebrna wieszana na trójkątnej wstążce bez rozetki)[12][11].
Przeznaczony jest (podobnie jak order z czasów komunistycznych) dla bułgarskich i zagranicznych obywateli, którzy wnieśli znaczący wkład w rozwój kultury, sztuki, edukacji i nauki[12].
Opis odznaki
[edytuj | edytuj kod]Wersja królewska
[edytuj | edytuj kod]Odznaką orderu jest błękitny emaliowany złoty krzyż trójlistny, pomiędzy którego ramionami znajdują się płomienie z czerwonej emalii, a na nich złota lilia heraldyczna. Pośrodku krzyża widnieje okrągły medalion z portretem świętych Cyryla i Metodego na szafirowym tle. Dookoła napis w języku łacińskim: EX ORIENTE LUX (Światło ze wschodu). Rewers odznaki przedstawia ukoronowany monogram fundatora orderu Ferdynanda I i łaciński napis: XVIII MAJUS MDCCCCIX (18 maja 1909)[3].
Gwiazda orderowa to złoty krzyż maltański, pomiędzy którego ramionami znajdują się płomienie z czerwonej emalii, a na nich srebrna lilia heraldyczna. Pośrodku gwiazdy znajduje się głowa serafina w naturalnych barwach otoczona sześcioma skrzydłami z czerwonej emalii. Wstęga orderowa ma kolor pomarańczowy w odcieniu jasnoczerwonym.
Istnieje także sporo drobnych różnic kolorystycznych i graficznych pomiędzy poszczególnymi odznakami i gwiazdami orderu wytwarzanymi na przestrzeni ostatniego stulecia.
Wersja republikańska
[edytuj | edytuj kod]Order w wersji prezydenckiej różni się kilkoma detalami od orderu królewskiego, m.in. nie posiada lilii heraldycznych na płomieniach pomiędzy ramionami krzyża, a na rewersie w miejscu monogramu Ferdynanda I widnieje przepaska w kolorach narodowych Bułgarii. Napisy na awersie i rewersie orderu prezydenckiego są w języku bułgarskim: „Св.Св. Кирил и Методий/Република България” (Św. Cyryl i Metody/Republika Bułgarii)[12].
Odznaczeni
[edytuj | edytuj kod]Wśród odznaczonych królewskim Orderem Świętych Cyryla i Metodego znaleźli się m.in. Bułgarzy[5][6]:
- car Ferdynand I Koburg
- car Borys III Koburg
- car Symeon II Koburg
- książę Cyryl Koburg
- premier Iwan Geszow
- premier Wasił Radosławow
- pisarz Iwan Wazow
- egzarcha Józef (Łazar Jowczew)
- metropolita Symeon (Odisej Nikołow Popow)
- generał Danaił Nikołaew
oraz głowy państw zagranicznych:
- cesarz Austrii Franciszek Józef I Habsburg
- cesarz Austrii Karol I Habsburg
- cesarz Niemiec Wilhelm II Hohenzollern
- cesarz Rosji Mikołaj II Romanow
- król Belgów Albert I Koburg
- król Hiszpanii Jan Karol I Burbon
- król Jugosławii Aleksander I Karadziordziewić
- król Rumunii Karol I Hohenzollern
- król Wielkiej Brytanii Jerzy VI Windsor
- król Włoch Wiktor Emanuel III Sabaudzki
- prezydent Polski Ignacy Mościcki
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Dimitri Romanoff: The Orders, Medals and History of the Kingdom of Bulgaria. Rungsted Kyst: Balkan Heritage, 1982, s. 109-111. ISBN 87-981267-0-9.
- ↑ Przegląd Prawosławny, Uhonorowane orderem Świętych Braci Cyryla i Metodego, https://przegladprawoslawny.pl/2021/02/24/uhonorowane-orderem-swietych-braci-cyryla-i-metodego/
- ↑ a b c Robert Werlich: Orders and Decorations of All Nations: Ancient and Modern, Civil and Military, Waszyngton 1965, s. 75
- ↑ Wiesław Bończa-Tomaszewski: Kodeks orderowy. Przepisy obowiązujące posiadaczy orderów, odznaczeń, medali i odznak. Warszawa-Kraków: Główna Księgarnia Wojskowa, Drukarnia Narodowa, 1939, s. 306.
- ↑ a b c Орден “Св. Св. Равноапостоли Кирил и Методий”. [w:] Великият магистър на българските ордени [on-line]. kingsimeon.bg. [dostęp 2016-07-04]. (bułg.).
- ↑ a b c d e Йордан Георгиев: Орденът „Св. св. Кирил и Методий” и неговата история. desant.net, 2013-05-24. [dostęp 2016-07-06]. (bułg.).
- ↑ Adam Koseski, Sławomir Szof: W bałkańskim tyglu. Pułtusk: WSHAG, 2002, s. 58.
- ↑ a b Dynastic orders. [w:] Provisional List of Orders [on-line]. icocregister.org (International Commission for Orders of Chivalry), 2002. [dostęp 2016-07-05]. (ang.).
- ↑ a b Dynastic orders. [w:] Provisional List of Orders [on-line]. icocregister.org (International Commission for Orders of Chivalry), 2006. [dostęp 2016-07-05]. (ang.).
- ↑ Poul Ohm Hieronymussen: Europæiske ordner i farver, Politikens Forlag, Kopenhaga 1966. s. 156
- ↑ a b Закон за Ордените и Медалите на Република България. lex.bg, 2011-04-19. [dostęp 2016-07-04]. (bułg.).
- ↑ a b c d Orders and medals. [w:] Institution [on-line]. president.bg. [dostęp 2016-07-04]. (ang.).
| Republika (od 1990) |
|
|---|---|
| Komunizm (1946–1990) |
|
| Monarchia (1879–1946) |
|
.svg)
.svg)
| Rodzaj odznaczenia | |
|---|---|
| Elementy insygniów | |
| Formy zredukowane |
|
| Lista odznaczeń w | |
| Lista baretek w | |
| Prawo | |
| System odznaczeń w Polsce |
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
