Oddział prewencji Policji (OPP), ewentualnie Samodzielny pododdział prewencji Policji (SPPP), do 1989 ZOMO – w polskiej Policji jest to zorganizowana na wzór wojskowy jednostka organizacyjna podlegająca komendantowi wojewódzkiemu lub stołecznemu, przeznaczona głównie do działań zespołowych w ramach pododdziałów zwartych.

Do głównych zadań OPP i SPPP należą:

• ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego w czasie trwania zgromadzeń oraz imprez masowych i protestów społecznych
• przywracanie porządku publicznego w przypadku zbiorowego naruszenia prawa
• ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego podczas pobytu przedstawicieli obcych państw
• ochrona porządku publicznego w przypadku konstytucyjnie określonych stanów nadzwyczajnych oraz katastrof i klęsk żywiołowych
• prowadzenie pościgów za niebezpiecznymi przestępcami.

Funkcjonariusze OPP i SPPP pełnią również zwykłą służbę patrolową. W skład OPP w Warszawie wchodzi dodatkowo Kompania Reprezentacyjna Policji.

W czasie pełnienia służby patrolowej funkcjonariusze OPP i SPPP posiadają przy sobie standardowe wyposażenie policyjne. W przypadku wykonywania działań w ramach pododdziałów zwartych, mogą być wyposażeni dodatkowo w:

• strzelby gładkolufowe
• kaski ochronne
• tarcze
• kamizelki ochronne, nagolenniki, ochraniacze na ręce, rękawice ochronne
• pałki szturmowe
• miotacze gazu łzawiącego
• miotacze gazu pieprzowego
• granaty łzawiące
• pistolety sygnalizacyjne
• megafony
• nożyce dwuręczne
• koce gaśnicze.

Oddziały prewencji wykorzystują także w swoich działaniach:

• armatki wodne
• automatyczne wyrzutnie gazu łzawiącego.

Ponadto w grudniu 2010 roku OPP w Warszawie otrzymał od Komendy Głównej Policji LRAD-500X^[1], nowoczesne urządzenie akustyczne warte 130000 zł^[2]. Najwyższa Izba Kontroli stwierdziła w 2012 roku nieprawidłowość tego zakupu przez fakt zablokowania funkcji ogłuszania tłumu przez urządzenie^[3].

W okresie międzywojennym formacją przeznaczoną do zwalczania zamieszek i demonstracji ulicznych była Rezerwa Policji Państwowej (RPP). Pierwsze jednostki rezerwy, powstały w 1923 roku, po masowych wystąpieniach robotników (min. Zamieszki krakowskie 1923 roku). Zgodnie z zarządzeniem oddziały rezerwowe miały mieć charakter kompanii szkolnych, odbywających normalne szkolenie niższych funkcjonariuszy Policji Państwowej, a jednocześnie gotowe do działań w każdej chwili. Kompanie miały liczyć 60 osób, a ze względu na ich szczególny charakter każda kompania miała posiadać całkowity polowy ekwipunek^[4].

W skład ekwipunku oddziałów rezerwy Policji Państwowej wchodziły: hełmy francuskie wz. 15, później Stahlhelm (austriacki wz. 17). i hełm wz. 31, metalowe pancerze chroniące tors i metalowe tarcze, pałki policyjne, karabiny (z bagnetami). Warszawskie jednostki rezerwy dysponowały armatką wodną (nazywaną w tamtych czasach „tankiem wodnym”) produkowaną w Zakładach Mechanicznych „Ursus”.

W 1944 władze komunistyczne utworzyły Milicję Obywatelską (MO). Początkowo Milicja Obywatelska nie posiadała pododdziałów zwartych. W okresie stalinizmu funkcjonariusze MO nie byli nawet wyposażeni w pałki policyjne, które kojarzyły się z istniejącą w czasie niemieckiej okupacji i podlegającą pod Ordnungspolizei – Policją Granatową^[4].

Dopiero wydarzenia Poznańskiego Czerwca z 1956 roku zmusiły władze do oddziałów rezerwy MO. W 1956 roku generał Ryszard Dobieszak, ówczesny Komendant Główny Milicji Obywatelskiej wydał rozkaz utworzenia Zmotoryzowanych Odwodów Milicji Obywatelskiej (ZOMO). Zgodnie z założeniem jednostki ZOMO miały być gotowe w każdej chwili do działania i szybko przemieszczać się w miejsce gdzie były potrzebne. Oprócz tłumienia wystąpień antykomunistycznych miały również udzielać pomocy ludności w czasie klęsk żywiołowych, ochraniać imprezy masowe^[4].

W latach 70. i 80. ZOMO było używane głównie do brutalnego tłumienia demonstracji przeciwników władz komunistycznych: wydarzenia na Wybrzeżu z 1970 roku, wydarzenia w Radomiu i Ursusie z 1976, protesty robotnicze z lat 1980–1981, stan wojenny w latach 1981–1983 (min. pacyfikacja kopalni Wujek).

7 września 1989 roku rozwiązano ZOMO, a w ich miejsce powołano Oddziały Prewencji Milicji Obywatelskiej (OPMO).

W skład ekwipunku ZOMO i OPMO wchodziły: umundurowanie polowe (identyczne do mundurów polowych Ludowego Wojska Polskiego), kamizelka szturmowa, nagolenniki, kaski motocyklowe (lata 70.), kaski szturmowe wz.83 z przyłbicą pleksiglasową (lata 80.), tarcze ochronne (w latach 80. wykonane z pleksiglasu), gumowe pałki szturmowe.

Broń gładkolufowa: Miotacz Pocisków Gumowych (MPG). Granaty chemiczne ręczne: granat UGŁ-200, granatnik nasadkowe: granatnik RWGŁ-1, granatnik RWGŁ-3 i AWGŁ^[4].

Armatki wodne: w latach 60. armatki produkowane przez wschodnioniemieckie zakłady „Industrieverband Fahrzeugbau”, w latach 80. armatki wodne produkowane przez czechosłowackie zakłady „Tatra”, armatki polskiej produkcji „Hydromil1”, zbudowane na podwoziu „Stara”. ZOMO używało również radzieckiego transportera opancerzonego BTR-60PB^[4].

6 kwietnia 1990 roku Milicja Obywatelska została przekształcona w Policję, a po likwidacji OPMO powstały Oddziały Prewencji Policji (OPP). Pierwszym aktem prawnym regulującym strukturę OPP było Zarządzenie nr 6/90 Komendanta Głównego Policji z dnia 3 sierpnia 1990 roku w sprawie organizacji oddziałów prewencji i pododdziałów antyterrorystycznych Policji^[5]. W roku 2010 obok OPP wprowadzono jednostki o mniejszym normatywie etatowym (pomiędzy 120 a 339), tj. SPPP^[6]. Do obecnych zadań OPP i SPPP należą: patrole w większych miastach, zabezpieczenie różnego rodzaju manifestacji oraz meczów piłkarskich i innych imprez sportowych, a także pomoc w przypadkach katastrof i klęsk żywiołowych.

W 2022 roku w strukturach Policji Oddziały Prewencji Policji (OPP) funkcjonowały w następujących miastach: Białymstoku, Bydgoszczy, Gdańsku, Katowicach, Kielcach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Olsztynie, Płocku, Poznaniu, Radomiu, Rzeszowie, Szczecinie, Warszawie i we Wrocławiu natomiast Samodzielne Pododdziały Prewencji Policji (SPPP) w Bielsku-Białej, Częstochowie, Gorzowie Wielkopolskim, Legnicy i Opolu^[7]. Samodzielny Pododdział Prewencji Policji w Toruniu w 2003 roku został przekształcony w II Kompanię Oddziału Prewencji w Bydgoszczy^[8][9].

Stan etatowy Policji w roku zakładał funkcjonowanie następującej liczby stanowisk w jednostkach typu OPP i SPPP^[10]:

• 1992 – 6884
• 1995 – 6398 do 6430
• 1998 – 6923
• 2010 – 6537
• 2014 – 6751 (ok. 6,6% wszystkich polskich policjantów^[11]).
• 2022 – 7904