Morze Amundsena

Wybrzeże Walgreena i Morze Amundsena – zdjęcie satelitarne
Kontynent	Antarktyda
Powierzchnia	98 tys. km²
Największa głębia	585 m
Zasolenie	32–34‰
Temperatura	0,2 °C do –1,8 °C
Typ morza	szelfowe
Wyspy	Wyspa Carneya, Wyspa Siple’a
Położenie na mapie Antarktyki Morze Amundsena
73°S 112°W/-73,000000 -112,000000
Multimedia w Wikimedia Commons

Morze Amundsena^[1] (ang. Amundsen Sea^[1]) – przybrzeżne morze szelfowe, część Oceanu Południowego u wybrzeży Ziemi Marii Byrd w Antarktydzie Zachodniej między Cape Dart na Wyspie Siple’a na zachodzie a Cape Flying Fish na Wyspie Thurstona na wschodzie.

Morze zostało nazwane w 1929 roku przez norweską ekspedycję pod kierownictwem kapitana Nilsa Larsena (1900–1976) na cześć zdobywcy bieguna południowego Roalda Amundsena (1872–1928)^[2] . Sam Amundsen zbliżył się do wód morza w marcu 1899 roku, podczas Belgijskiej Wyprawy Antarktycznej, kiedy statek ekspedycji „Belgica” dryfował w regionie^[3].

Morze Amundsena jest morzem przybrzeżnym Oceanu Południowego u wybrzeży Ziemi Marii Byrd pomiędzy Cape Dart na Wyspie Siple’a (73°07′S 126°09′W/-73,116667 -126,150000^[4]) na zachodzie a Cape Flying Fish na Wyspie Thurstona (72°03′S 102°20′W/-72,050000 -102,333333 na wschodzie^[4])^[5]. Od zachodu graniczy z nienazwanym akwenem morskim, za którym znajduje się Morze Rossa^[a], a od wschodu z Morzem Bellingshausena^[4]. Jego północna granica pozostaje niezdefiniowana^[3].

Akwen ma powierzchnię 98 tys. km², jego średnia głębokość wynosi 286 m, a maksymalna 585 m^[6] . Na dnie morza znajdują się góry wulkaniczne^[6] .

Temperatura wód powierzchniowych waha się od +0,2 °C do –1,8 °C, a ich zasolenie utrzymuje się na poziomie 32–34‰^[6] . Temperatura wód na głębokości 200 m wynosi +2 °C, a ich zasolenie to 35‰^[6] .

Przez cały rok akwen pokrywa w większości lód morski, przy czym na ok. 1/3 linii brzegowej rozciągają się bariery lodowców szelfowych^[6] , z których największą jest Lodowiec Szelfowy Getza. Morze posiada dwie zatoki wolne od lodu – Russell Bay między Carney Island a Siple Island oraz Pine Island Bay, do której spływają Pine Island Glacier i Thwaites Glacier^[7]. Lodowce te wypełniają prawie cały obszar Amundsen Sea Embayment (ASE), który jest jednym z trzech największych zlewni lądolodu Antarktydy Zachodniej West Antarctic Ice Sheet^[7]. Przez niektórych naukowców lodowce te uważane są za kluczowe dla lądolodu – ich dezintegracja zagroziłoby istnieniu całego lądolodu i doprowadziłaby do podniesienia światowego poziomu morza o ok. 1–2 m^[7].

W lodach pokrywających akwen występują liczne połynie, w których rozwija się życie morskie, m.in. fitoplankton, widłonogi, glony^[7]. W wodach morza żyją foki – krabojady focze, foczki małe, kotiki nowozelandzkie i foki Weddella^[7]. W obszarze morza odnotowano liczne fulmary południowe, petrelce olbrzymie, petrele śnieżne i oceanniki, leucocarbo, wydrzyki antarktyczne i brunatne oraz rybitwy antarktyczne^[7].

Pierwszy na Morze Amundsena dotarł James Cook (1728–1779) na przełomie lat 1773 i 1774 na statku „Resolution”, osiągając 71°10‘S 106°54‘W^[3]. Na wody akwenu wpływały ekspedycje amerykańskie, niemieckie, norweskie i brytyjskie^[3]. Granice morza zostały określone na podstawie informacji uzyskanych w ramach programu United States Antarctic Service w latach 1939–1941, Operacji Highjump w latach 1946–1947 i kolejnych ekspedycji amerykańskich^[2] .

• Amundsena, Morze, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-12-26] .
• Amundsen Sea (United States Gazetteer). W: Scientific Committee on Antarctic Research (SCAR): SCAR Composite Gazetteer of Antarctica. (ang.).
• Antarktyka. „Nazewnictwo geograficzne Świata”. 8, 2006. Główny Urząd Geodezji i Kartografii. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej (KSNG). [dostęp 2022-12-26]. 
• Hund, Andrew J.: Antarctica and the Arctic Circle: A Geographic Encyclopedia of the Earth’s Polar Regions. ABC-CLIO, 2014. ISBN 978-1-61069-393-6. [dostęp 2022-12-26]. (ang.).
• Mills, William James: Exploring Polar Frontiers. ABC-CLIO, 2003. ISBN 978-1-57607-422-0. [dostęp 2022-12-26]. (ang.).
• Riffenburgh, Beau: Encyclopedia of the Antarctic. Taylor & Francis Group, 2007. ISBN 0-415-97024-5. [dostęp 2022-12-26]. (ang.).