Malpolon
| Malpolon monspessulanus | |||
| (Hermann, 1804) | |||
,_Nig%C3%BCella,_Zaragoza,_Espa%C3%B1a,_2017-05-24,_DD_07.jpg)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
malpolon | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Malpolon (Malpolon monspessulanus) – gatunek węża z kladu Caenophidia. Podrodzina Psammophiinae, do której należy, tradycyjnie zaliczana jest do rodziny połozowatych; niektóre analizy sugerują jednak, że podrodzina ta jest bliżej spokrewniona ze zdradnicowatymi niż z większością węży tradycyjnie zaliczanych do połozowatych. Lawson i in. (2005) zaliczyli nawet Psammophiinae do zdradnicowatych[3]; natomiast Vidal i in. (2007) w swojej analizie zaliczyli tę podrodzinę do rodziny Lamprophiidae, siostrzanej do zdradnicowatych[4].
Malpolon zamieszkuje południowo-zachodnią Europę i północno-zachodnią Afrykę. Wąż słabo jadowity o uzębieniu typu Opistoglypha.
Wygląd
[edytuj | edytuj kod]Jeden z największych węży europejskich (150–180 cm, nawet do 2 m). Podobną długość ma wąż Eskulapa, jest jednak smuklejszy. Charakterystyczny kształt głowy o wyraźnie skróconym pysku. Duże oczy w ciemnej obwódce. Charakterystyczne tarczki nad oczami. Źrenica okrągła. Ubarwienie od jasnoszarego, poprzez oliwkowo-brązowe do szaroczarnego. Samce zawsze jednolicie ubarwione, samice mogą mieć ciemne plamki.
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Południowo-zachodnia Europa od Półwyspu Iberyjskiego przez południową Francję po północno-zachodnie Włochy (zachodnia Liguria) oraz północno-zachodnia Afryka – od Sahary Zachodniej przez Maroko po północną Algierię[1][2]. W niektórych źródłach jako miejsce występowania podaje się też Tunezję[1] (na mapce w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN zasięg zahacza o północno-zachodnią część tego kraju, ale nie jest on wymieniony w tekście[2]). Nazwy francuska i angielska, odpowiednio couleuvre de Montpellier i Montpellier snake, sugerują wąski zasięg występowania, choć nie odpowiada to prawdzie (Montpellier na południu Francji wskazano jako miejsce typowe[1]). Występuje zarówno na nizinach, jak i w górach (do 2160 m n.p.m.)[2].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Za podgatunek malpolona uznawany był Malpolon insignitus (zamieszkujący m.in. Półwysep Bałkański, wyspy greckie, Turcję, Kaukaz i Afrykę północno-wschodnią), został on jednak w 2006 roku uznany za odrębny gatunek na podstawie badań genetycznych[1][2][5].
Obecnie wyróżnia się dwa podgatunki M. monspessulanus, które zamieszkują[1]:
- Malpolon monspessulanus monspessulanus (Hermann, 1804) – Maroko, Algieria, Półwysep Iberyjski, południowa Francja, północno-zachodnie Włochy
- Malpolon monspessulanus saharatlanticus Geniez, Cluchier & de Haan 2006 – Maroko, Sahara Zachodnia
Etologia
[edytuj | edytuj kod]Dzienno-zmierzchowy. Bardzo płochliwy. Jedynie w sytuacji bez wyjścia syczy i może ukąsić. Z punktu widzenia człowieka uważa się go za węża warunkowo jadowitego. Zęby jadowe posiada z tyłu szczęki, więc nie każde ukąszenie oznacza wprowadzenie jadu. Na człowieka jad działa stosunkowo słabo, powoduje silny ból głowy i bolesny obrzęk w miejscu ukąszenia. Nie zagraża jednak życiu. Z uwagi na dużą płochliwość ukąszenia zdarzają się bardzo rzadko.
Pożywienie
[edytuj | edytuj kod]Jaszczurki, węże (w tym również żmije, prawdopodobnie odporny jest na ich jad), myszy, ptaki. Młode osobniki żywią się większymi owadami. Ofiary ściga z dużą szybkością. Zabija lub osłabia ofiary jadem, niekiedy także dusi. Mniejsze ofiary połyka żywcem.
Rozmnażanie
[edytuj | edytuj kod]Gody przypadają na kwiecień–czerwiec. Samica składa od 4 do 20 jaj (lipiec–sierpień), które umieszcza w stosach liści, w wilgotnej glebie, w zagłębieniach murów lub w norach królików. Kilka może składać jaja w jednym miejscu. Młode węże wylęgają się po 2–3 miesiącach.
Literatura
[edytuj | edytuj kod]- Ulrich Gruber – Płazy i gady. Gatunki środkowoeuropejskie. Przewodnik kieszonkowy. Wyd. Multico. Warszawa 1997. ISBN 83-7073-114-7.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f P. Uetz & J. Hallermann, Malpolon monspessulanus (HERMANN, 1804), [w:] The Reptile Database [online] [dostęp 2024-07-30] (ang.).
- ↑ a b c d e Malpolon monspessulanus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Lawson, R; Slowinski, J.B; Crother, B.I. i Burbrink F.T. (2005) "Phylogeny of the Colubroidea (Serpentes): New evidence from mitochondrial and nuclear genes" Molecular Phylogenetics and Evolution 37: 581–601. DOI: 10.1016/j.ympev.2005.07.016
- ↑ Vidal, Nicolas; Delmas, Anne-Sophie; David, Patrick; Cruaud, Corinne; Couloux, Arnaud i Hedges, S. Blair (2007) "The phylogeny and classification of caenophidian snakes inferred from seven nuclear protein-coding genes" Comptes Rendus Biologies 330: 182–187. DOI: 10.1016/j.crvi.2006.10.001
- ↑ S. Carranza, E.N. Arnold, J.M. Pleguezuelos, Phylogeny, biogeography, and evolution of two Mediterranean snakes, Malpolon monspessulanus and Hemorrhois hippocrepis (Squamata, Colubridae), using mtDNA sequences, „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 40, 2006, s. 532–546 [zarchiwizowane z adresu 2017-08-08] (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Joanna Mazgajska: malpolon Malpolon monspessulanus. [w:] Płazy i gady Europy [on-line]. 2005. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-22)].
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
