Zbrojnikowate (ryby)
| Loricariidae[1] | |
| Rafinesque, 1815 | |
| Okres istnienia: eocen–dziś | |
 Przedstawiciel rodziny – Pterygoplichthys multiradiatus | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Rodzina |
zbrojnikowate |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Loricaria Linnaeus, 1758 | |
Zbrojnikowate[2], kiryśniki[3], zbrojniki[3] (Loricariidae) – rodzina słodkowodnych ryb sumokształtnych (Siluriformes), zaliczana do sumików pancernych. Obejmuje ponad 900 gatunków i jest najliczniejszą w gatunki rodziną sumokształtnych[4]. Duża różnorodność kształtów i ubarwienia, upodobania pokarmowe, stosunkowo niewielkie rozmiary i duże zdolności przystosowawcze, a dzięki temu możliwość hodowania w akwariach, spowodowały w ostatnich latach olbrzymi wzrost zainteresowania tymi rybami, w handlu akwarystycznym często nazywanymi plekostomusami (ang. plecostomus) lub pleko (ang. pleco)[5]. Co roku odkrywane są nowe gatunki, wiele z nich nie zostało jeszcze naukowo opisanych, nie nadano im naukowych nazw.
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Ameryka Środkowa (Kostaryka, Panama) i tropikalna oraz subtropikalna część Ameryki Południowej – nie występują w Chile. Spotykane są w większości zbiorników słodkowodnych, od wolno płynących, nizinnych po rwące strumienie położone na wysokości 3000 m n.p.m.[5]
W zapisie kopalnym zbrojnikowate występują bardzo rzadko. Spotykane były w warstwach datowanych na miocen[6]. Płytki kostne przypisywane przedstawicielom tej rodziny występują jako skamieniałości z eocenu lub oligocenu Brazylii, a inne szczątki z Ameryki Południowej pochodzą z okresu miocenu. Skamieniałości †Taubateia paraiba pochodzą z późnego oligocenu lub wczesnego miocenu Brazylii[4].
Cechy charakterystyczne
[edytuj | edytuj kod]Ciało spłaszczone grzbietobrzusznie, z bardzo długim trzonem ogonowym u Loricaria i Farlowella. Ciało wielu gatunków jest szersze niż wyższe. Otwór gębowy w położeniu dolnym, przekształcony w okrągłą przyssawkę umożliwiającą przytwierdzenie się do podłoża, a nawet pokonywanie silnego nurtu wody.
Na głowie oraz w okolicach otworu gębowego mogą występować wąsiki, brodatkowate wyrostki skórne oraz odontody, zwykle znacznie większe u samców. U większości zbrojników skóra pokryta jest nakładającymi się na siebie płytkami kostnymi, tworzącymi rodzaj pancerza, rzadko naga, często z naroślami, zgrubieniami lub kolcami, często kontrastowo ubarwiona. Zęby szczękowe tworzą rodzaj tarki umożliwiającej zeskrobywanie glonów.
Pierwszy promień w płetwach (z wyjątkiem ogonowej) jest twardy, w płetwach piersiowych tworzy twardy kolec, który u wielu gatunków wykorzystywany jest jako groźna broń. Płetwa tłuszczowa, jeśli występuje, również jest uzbrojona w twardy promień. Liczba kręgów: 23–38[5].
Prawie wszystkie gatunki mają zdolność oddychania powietrzem atmosferycznym, nabierają powietrza z powierzchni wody i wtłaczają je do silnie ukrwionego jelita lub żołądka (Ancistrus i Hypostomus)[7].
Zbrojnikowate prowadzą głównie nocny tryb życia. Zeskrobują glony z kamieni, liści i korzeni. Osiągają od 2,2 cm do 35 cm, tylko kilka gatunków powyżej 50 cm długości; najmniejszymi znanymi gatunkami są Nannoplecostomus eleonorae, Otocinclus tapirape, Corumbataia britskii, Parotocinclus amazonensis i Parotocinclus collinsae, z których żaden nie przekracza długości 2,6 cm długości standardowej (SL), a największymi, osiągającymi 60 cm SL – Acanthicus hystrix i Pseudacanthicus major. W publikacjach naukowych pojawiła się wzmianka o 90 cm SL u Pseudacanthicus histrix, co jednak nie znalazło potwierdzenia[8].
.jpg)
Klasyfikacja
[edytuj | edytuj kod]Rodzaje zaliczane do tej rodziny są grupowane w podrodzinach[9][10][11]:
| Loricariidae |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Rodzaje incertae sedis (o nieustalonej pozycji)[12]:
Wyróżniana wcześniej podrodzina Ancistrinae[13][4] przez większość autorów przesunięta została w randze plemienia Ancistrini do podrodziny Hypostominae[14][10][9].
Rodzajem typowym rodziny Loricariidae jest Loricaria.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Loricariidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Nazewnictwo ryb egzotycznych, AKWARIUM, Nr 1-2/70
- ↑ a b Krystyna Kowalska, Jan Maciej Rembiszewski, Halina Rolik Mały słownik zoologiczny, Ryby, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973
- ↑ a b c J. S. Nelson, T. C. Grande, M. V. H. Wilson: Fishes of the World. Wyd. 5. John Wiley & Sons, 2016. ISBN 978-1-118-34233-6. (ang.).
- ↑ a b c Nelson 2006 ↓.
- ↑ Maria C. Malabarba, John G. Lundberg. A fossil loricariid catfish (Siluriformes: Loricarioidea) from the Taubaté Basin, eastern Brazil. „Neotropical Ichthyology”. 5 (3), 2007. DOI: 10.1590/S1679-62252007000300005. (ang.).
- ↑ Załachowski 1992 ↓.
- ↑ C.C. Chamon, T. Costa e Silva. Pseudacanthicus major: description of one of the largest known Loricariidae (Hypostominae: Ancistrini), a species from rio Tocantins basin, Brazil. „Zootaxa”. 4387 (3), s. 499–510, 2018. DOI: 10.11646/zootaxa.4387.3.5. (ang.).
- ↑ a b Lujan et al.. Multilocus molecular phylogeny of the suckermouth armored catfishes (Siluriformes: Loricariidae) with a focus on subfamily Hypostominae. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 82 (A), s. 269-288, 2015. DOI: 10.1016/j.ympev.2014.08.020. (ang.).
- ↑ a b R. Fricke, W. N. Eschmeyer, J. D. Fong (eds): Species by family/subfamily (Catalog of fishes – electronic version). California Academy of Sciences. [dostęp 2018-10-24]. (ang.).
- ↑ Roxo et al.. Molecular Phylogeny and Biogeographic History of the Armored Neotropical Catfish Subfamilies Hypoptopomatinae, Neoplecostominae and Otothyrinae (Siluriformes: Loricariidae). „PLoS ONE”. 9 (8), 2014. DOI: 10.1371/journal.pone.0105564. (ang.).
- ↑ E.H.L. Pereira, R.E. Reis. Morphology-based phylogeny of the suckermouth armored catfishes, with emphasis on the Neoplecostominae (Teleostei: Siluriformes: Loricariidae). „Zootaxa”. 4264 (1), s. 1–104, 2017. DOI: 10.11646/zootaxa.4264.1.1. (ang.).
- ↑ Joseph S. Nelson: Fishes of the World. Wyd. 4. John Wiley & Sons, 2006. ISBN 0-471-25031-7. (ang.).
- ↑ Jonathan W. Armbruster. Phylogenetic relationships of the suckermouth armoured catfishes (Loricariidae) with emphasis on the Hypostominae and the Ancistrinae. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 141, s. 1–80, 2004. DOI: 10.1111/j.1096-3642.2004.00109.x. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Froese, R. & D. Pauly: Family Loricariidae – Armored catfishes. FishBase. World Wide Web electronic publication. www.fishbase.org, 2009. [dostęp 2009-08-23]. (ang.).
- Joseph S. Nelson: Fishes of the World. John Wiley & Sons, 2006. ISBN 0-471-25031-7.
- Włodzimierz Załachowski: Ryby. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-12286-2.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Planetcatfish.com – serwis poświęcony zbrojnikom (j.angielski)
- Polska strona o zbrojnikach. zbrojniki.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-01-13)].
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
