Konwencja w sprawie niewolnictwa – umowa międzynarodowa dotycząca przeciwdziałania niewolnictwu, podpisana 25 września 1926 w Genewie przez 35 państw, w tym Polskę. Polska ratyfikowała Konwencję 1 września 1930^[1]. Konwencja składa się z preambuły i 12 artykułów.

Artykuł 1 uznawał, że niewolnictwo jest stanem czy położeniem jednostki względem której stosowane postępowanie w całości lub w części wynikające z prawa własności, zaś handel niewolnikami obejmuje wszelkie pojmanie, nabycie lub odstąpienie danej osoby celem uczynienia z niej niewolnika; wszelkie nabycie niewolnika dla sprzedaży lub zamiany, jakikolwiek akt odstąpienia drogą sprzedaży lub zamiany niewolnika nabytego dla celów sprzedaży lub wymiany, jak i w ogóle wszelki rodzaj handlu lub przewozu niewolników.

Artykuł 2 zobowiązywał strony do zupełnego usunięcia niewolnictwa pod wszystkimi jego postaciami, w sposób najbardziej skuteczny i w najprędszym czasie. Artykuł 3 i 4 nakazywał współpracę między państwami. Artykuł 5 nakazywał ograniczyć pracę przymusową tylko do celów publicznych, a w innych wypadkach do czasu jej zniesienia mogła być ona wymagana tylko wyjątkowo, za odpowiednim wynagrodzeniem i pod warunkiem, że nie pociągnie za sobą zmiany zwykłego miejsca zamieszkania. Ograniczenia te sprecyzowały później Konwencje MOP nr 29 i 105.

Art. 6 nakazywał dostosować ustawy karne do ścigania naruszeń Konwencji (w Polsce Kodeks Makarewicza w art. 249 groził za to przestepstwo więzieniem od lat 5 do 15), art. 7 powiadamiać o wykonaniu inne Strony i Sekretarza Generalnego Ligi Narodów. Spory rozstrzygać miał Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej (art. 8). Art. 9 omawiał zastosowanie na terytoriach zależnych, art. 10 wystąpienie z Konwencji (skuteczne po upływie roku), art. 11 i 12 ratyfikacje, depozytariuszem był Sekretarz Generalny Ligi Narodów, językami autentycznymi angielski i francuski. Zarejestrowana w Sekretariacie Ligi Narodów 9 marca 1927 z nr 1414^[2].

W 1953 podpisano Protokół aktualizujący Konwencję (Sekretarza Generalnego Ligi zastąpił Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych, zamiast STSM zaś Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości)^[3].

W 1956 podpisano w Genewie uzupełniającą Konwencję zabraniającą także instytucji i praktyk zbliżonych do niewolnictwa^[4]: bezterminowe odpracowywanie długu, pańszczyzna, specyficzne rodzaje handlu kobietami (jak zmuszanie do małżeństwa) oraz praca dzieci.

W późniejszych latach podobne konwencje uchwalono w ramach MOP, ONZ i Rady Europy.

• Konwencja w sprawie niewolnictwa podpisana w Genewie 25 września 1926 roku Dz.U. z 1931 r. nr 4, poz. 21
• Konwencja w sprawie zniesienia niewolnictwa, handlu niewolnikami oraz instytucji i praktyk zbliżonych do niewolnictwa, podpisana w Genewie 7 września 1956 roku Dz.U. z 1963 r. nr 33, poz. 185, załącznik,
• Konwencja Międzynarodowej Organizacji Pracy Nr 29 dotycząca pracy przymusowej lub obowiązkowej przyjęta w Genewie 28 czerwca 1930 r. Dz.U. z 1959 r. nr 20, poz. 122, załącznik, lista stron
• Konwencja Międzynarodowej Organizacji Pracy Nr 105 o zniesieniu pracy przymusowej przyjęta w Genewie 25 czerwca 1957 r. Dz.U. z 1959 r. nr 39, poz. 240, załącznik, lista stron
• Konwencja Międzynarodowej Organizacji Pracy Nr 182 dotycząca zakazu i natychmiastowych działań na rzecz eliminowania najgorszych form pracy dzieci przyjęta w Genewie 17 czerwca 1999 Dz.U. z 2004 r. nr 139, poz. 1474, lista stron
• Protokół o zapobieganiu, zwalczaniu oraz karaniu za handel ludźmi, w szczególności kobietami i dziećmi, uzupełniający Konwencję Narodów Zjednoczonych przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej, przyjęty przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 15 listopada 2000 r. Dz.U. z 2005 r. nr 18, poz. 160, lista stron
• Konwencja Rady Europy w sprawie działań przeciwko handlowi ludźmi, sporządzona w Warszawie dnia 16 maja 2005 r. Dz.U. z 2009 r. nr 20, poz. 107, lista stron
• Protokół z 11 czerwca 2014 do Konwencji MOP Nr 29 dotyczącej pracy przymusowej, Ustawa z 21 października 2016 r. o ratyfikacji Protokołu do Konwencji nr 29, Oświadczenie rządowe z 9 czerwca 2017 r. w sprawie mocy obowiązującej Protokołu do Konwencji nr 29, lista stron
• Nowe zobowiązania w sprawie zapobiegania pracy przymusowej na 103 sesji Międzynarodowej Konferencji Pracy w Genewie w dniach 28 maja – 12 czerwca 2014 r.