Ratyfikacja (fr. ratification) – jeden ze sposobów wyrażenia ostatecznej zgody na związanie się umową międzynarodową przez upoważniony do tego organ państwowy. Jest formą najuroczystszą (co różni ją od „zatwierdzenia”), z reguły dokonywaną przez głowę państwa (prezydenta, monarchę)^[1]. Dowodem dokonania ratyfikacji jest dokument ratyfikacyjny, który składa się u depozytariusza (w przypadku umów wielostronnych) lub wzajemnie wymienia z drugim układającym się państwem (w przypadku umów dwustronnych).

Pierwsze procedury podobne do współczesnej ratyfikacji obowiązywały w monarchiach absolutystycznych, w sytuacji gdy władca chciał zachować kontrolę nad wynikami rokowań. Później ratyfikacja stała się instrumentem kontroli parlamentu nad prowadzoną polityką zagraniczną^[1].

W Polsce ratyfikacja może przebiegać według 3 procedur.

Prezes Rady Ministrów przedkłada prezydentowi RP wniosek o ratyfikację, wcześniej informując o zamiarze złożenia takiego wniosku Sejm. Nie jest wymagana zgoda parlamentu.

Prezydent ratyfikuje umowę dopiero po uzyskaniu zgody parlamentu, wyrażonej w ustawie. Art. 89 Konstytucji RP wymaga takiej procedury w 5 sytuacjach, a mianowicie gdy umowa dotyczy:

• pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,
• wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,
• członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,
• znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,
• spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.

W Polsce, zgodnie z Konstytucją RP, ratyfikacja umów międzynarodowych, przekazujących niektóre kompetencje organów władzy państwowej organom międzynarodowym, zastrzeżona jest dla Prezydenta RP, po uprzedniej zgodzie wyrażonej w formie ustawy podjętej kwalifikowaną większością 2/3 głosów przez Sejm i Senat lub w wiążącym referendum ogólnokrajowym.

Decyzję o wyborze formy wyrażenia zgody na ratyfikację przez Prezydenta RP takiej umowy międzynarodowej podejmuje Sejm mocą uchwały podjętej bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej połowy konstytucyjnej liczby posłów.

Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację takiej umowy jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów^[2], w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, oraz przez Senat większością 2/3 głosów^[2], w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. Następnie ustawa przekazywana jest Prezydentowi RP do podpisu, który w ciągu 21 dni może ją podpisać, zawetować lub przekazać do Trybunału Konstytucyjnego celem zbadania zgodności z Konstytucją RP samej ustawy lub umowy międzynarodowej.

W przypadku zgody wyrażonej w ustawie, na prezydenta zostanie nałożony obowiązek^{[potrzebny przypis]} ratyfikacji z dniem wejścia w życie ustawy, zaś w przypadku referendum obowiązek ten zostanie nałożony z dniem publikacji w Dzienniku Ustaw obwieszczenia Państwowej Komisji Wyborczej wyników głosowania referendalnego.

Dotychczas tryb z art. 90 został zastosowany do przeprowadzenia referendum akcesyjnego w 2003 r. i ratyfikacji Traktatu lizbońskiego.

• parafowanie
• referendum
• sygnatariusz

• Wojciech Góralczyk, Stefan Sawicki: Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie. Warszawa: LexisNexis, 2011. ISBN 978-83-7620-584-7.