Kamienica Abrahama Prussaka w Łodzi
 nr rej. A/62 z 20.01.1971
| |
 Kamienica w 2017 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Inwestor |
Abraham Prussak |
| Ukończenie budowy |
II poł. XIX wieku |
| Pierwszy właściciel |
Abraham Prussak |
Położenie na mapie Łodzi  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |
 51°46′32,31″N 19°27′17,03″E/51,775642 19,454731
| |
Kamienica Abrahama Prussaka – kamienica znajdująca się w Łodzi przy ul. Piotrkowskiej 5[1][2][3]. Kamienica została wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa łódzkiego 20 stycznia 1971, z numerem A/62[4][5] oraz do Gminnej Ewidencji Zabytków miasta Łodzi, z numerem 920[6].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Kamienica została zbudowana w II połowie XIX wieku[1] (w latach 50. XIX wieku[3] lub ok. 1870[2]) na posesji przy ulicy Piotrkowskiej pod nr hip. 282 na miejscu drewnianego parterowego domu[2]. Zlecającym budowę był Abraham (Abram) Prussak (1832–1884)[2] urodzony w Drobinie[3]. Prussak przybył do Łodzi w 1847 i najpierw pracował u swojego stryja Abrama Mojżesza[3], a następnie uruchomił w oficynach na posesji przy Piotrkowskiej 5 ręczną tkalnię i przędzalnię wełny (w późniejszych latach pomieszczenia fabryczki w oficynach zamieniono na mieszkania)[1][2]. Od 1858 był właścicielem pierwszej w Łodzi częściowo mechanicznej tkalni wełny przy ulicy Długiej (współczesny adres ul. Gdańska 137)[3]. W 1861, w czasie łódzkiego buntu tkaczy ręcznych, fabryka Prussaka była celem ataku „niszczycieli maszyn”[2][3]. Na parterze kamienicy mieścił się kantor (biuro fabryki) Prussaka, zegarmistrz[1][3], a ponadto od 1873 do 1887 mieściła się księgarnia i antykwariat Szlamy Mittlera[2][3].
Na przełomie XIX i XX wieku kamienica wraz z posesją przy Piotrkowskiej 5 została kupiona przez rodzinę Rappaport[2]. Wkrótce, na podstawie projektów budowlanych sporządzonych w 1900[7] przez architekta Kazimierza Sokołowskiego (1854–1909), Flora Rappaport, jako właścicielka posesji, zleciła przebudowę pomieszczeń parteru frontu kamienicy na sklepy[8]. W 1910, na tyłach nieruchomości Piotrkowska 5, ale pod adresem ul. Zachodnia 38 (współczesny – Zachodnia 56), powstał zakład kąpielowy „Centralne Kąpiele” Hersza Offenbacha. W kamienicy miało siedzibę biuro sprzedaży wyrobów włókienniczych firmy „M. Fogel i S-ka” (dzierżawcy przędzalni bawełny i tkalni z Ozorkowa) oraz „III Łódzkie Towarzystwo Wzajemnego Kredytu”[2], a w okresie międzywojennym siedzibę miała centrala Łódzkiego Banku Depozytowego[3]. W 1964 w kamienicy założono Spółdzielnię Turystyczno-Wypoczynkową „Turysta”[3], której projekt lokalu opracował prof. Władysław Bojkow[9].
Architektura
[edytuj | edytuj kod]Fasada frontowa kamienicy Abrahama Prussaka jest eklektyczna[10], zawierająca elementy nawiązujące do architektury renesansu i baroku[10] oraz stylu empire[3]. Środkowa cześć elewacji wraz z bramą wjazdową na posesję podkreślona została na piętrach pilastrami w wielkim porządku (ozdobionymi pośrodku trzonu rozetami[1]), z głowicami w porządku korynckim. Okna pierwszego piętra są w ozdobnych obramieniach zwieńczonych trójkątnymi naczółkami z akroterionami, wspartymi na wolutowych konsolkach[3]. Nad oknami drugiego piętra znajdują się palmety ujęte po bokach w woluty.
Po II wojnie światowej w miejsce okien pasujących[2] kształtem i wystrojem do całej fasady budynku, wstawiono okna wystawowe[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Rynkowska 1970 ↓, s. 189.
- ↑ a b c d e f g h i j Piotrkowska 5. piotrkowska-nr.pl. [dostęp 2017-12-31]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Piotrkowska 5 – Kamienica Abrama Prussaka. baedekerlodz.blogspot.com na podst. Leszek Skrzydło. Rody nie tylko fabrykanckie oraz Sławomir Krajewski, Jacek Kusiński. Ulica Piotrkowska. Spacer pierwszy, 2013-03-27. [dostęp 2018-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. nid.pl, 2011-12-31. s. 43. [dostęp 2018-01-01].
- ↑ Wykaz obiektów zabytkowych figurujących w wojewódzkiej ewidencji zabytków na dzień 25-11-2015. WUOZ w Łodzi, 2015-11-15. [dostęp 2018-01-01].
- ↑ Wykaz kart adresowych gminnej ewidencji zabytków miasta Łodzi. Załącznik do zarządzenia Nr 7257/VII/17 Prezydenta Miasta Łodzi z dn. 20 listopada 2017 r.. uml.lodz.pl, 2017-11-20. s. 36. [dostęp 2018-01-02].
- ↑ O budowie przez Florę Rappaport sklepów na parterze dwupiętrowego domu pod numerem 5/282 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi – dokumentacja aktowa. Archiwum Państwowe w Łodzi. [dostęp 2018-01-02].
- ↑ O budowie przez Florę Rappaport sklepów na parterze dwupiętrowego domu pod numerem 5/282 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi – Indeksy osobowe. Archiwum Państwowe w Łodzi. [dostęp 2018-01-02].
- ↑ Sławomir Krajewski, Jacek Kusiński: Spacer pierwszy. Ulica Piotrkowska. Łódź: Wydawnictwo Jacek Kusiński, 2008. ISBN 978-83-927666-4-3.
- ↑ a b Rynkowska 1970 ↓, s. 190.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Anna Rynkowska, Ulica Piotrkowska, wyd. I, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1970, ISBN 978-83-939822-4-0.
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
