Oficyna (łac. officina, warsztat) – określenie obiektu budowlanego w sąsiedztwie pałacu lub dworu pełniącego w stosunku do niego funkcję służebną lub (w zabudowie miejskiej) oznaczające skrzydło kamienicy^[1][2], ewentualnie budynek usytuowany z tyłu kamienicy w głębi działki^[3].

Oficyna oznacza wolnostojący budynek, najczęściej na planie prostokąta, znajdujący się nieopodal pałacu lub dworu, świadczący usługi bezpośrednio dla budynku głównego (pralnie, kuchnie, piekarnie, pomieszczenia służby)^[1]. Lokalizowane symetrycznie po bokach pałacu otaczały dziedziniec honorowy^[1]. Oficyny miały architektoniczne ukształtowanie elewacji skromniejsze niż budynek główny^[2].

Oficyna oznacza również boczne skrzydło kamienicy czynszowej lub wolnostojący budynek znajdujący się w tylnej części działki budowlanej, bez dostępu bezpośrednio z ulicy^[3]. Oficyny są charakterystyczne dla zabudowy miejskiej w XIX i na początku XX wieku^[2][3]. Mieściły się w nich warsztaty lub punkty usługowe (na parterze) oraz mieszkania, zwykle o gorszym standardzie niż mieszkania w kamienicy^[1][3]. Okna oficyny wychodzą na podwórze, wejście prowadzi przez sień lub przejazd bramy głównego budynku oraz przez podwórze. Oficyny często posiadały konstrukcję szachulcową, ich stropy posiadały mniejszą rozpiętość, a kondygnacje mniejszą wysokość. Stąd też oficyna stała się na przełomie XIX i XX wieku synonimem złych i niehigienicznych warunków mieszkaniowych, a gęsta tkanka miejska z oficynami stała się obiektem krytyki ze strony awangardowych architektów^[3].

Po II wojnie światowej w odbudowywanych centrach miast w Europie Środkowej i Zachodniej częściowo lub całkowicie zrezygnowano z odbudowy oficyn^[3].

• Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 108. ISBN 83-85001-89-1.