Kąpieliska rzeczne – kąpieliska we Wrocławiu tworzone w oparciu koryta wrocławskich rzek i innych cieków wodnych, tj. rzek, kanałów wodnych, zatok, rozlewisk i innych akwenów powierzchniowych wód płynących. Obejmowały budowle i urządzenia dzięki którym w sposób zorganizowany można było wykorzystując naturalne wody płynące wykorzystywać do pływania, między innymi pływania rekreacyjnego oraz nauki pływania. Kąpieliska takie były budowane od początków XIX wieku i w pierwszej połowie XX wieku. Możliwość tworzenia tego typu obiektów sportowych wynikała z dużej liczby rzek i innych cieków występujących w mieście, tworzących duży węzeł wodny, tzw. Wrocławski Węzeł Wodny^[1][2]. Kąpieliska te tworzono i użytkowano do czasu II wojny światowej odrębnie dla mężczyzn i kobiet^[1]. Przed 1945 rokiem takich kąpielisk było 11^[3]. Po wojnie niektóre z nich odtworzone, później stopniowo likwidowane.

Współcześnie nie ma już zorganizowanych kąpielisk z wykorzystaniem wód płynących wrocławskich rzek^[1][2]. Pozostało natomiast kilka śladów dawnej infrastruktury związanej z tymi obiektami, np. Kąpielisko Różanka, w którym pozostały zbudowany na brzegu rzeki^[a] ośrodek eksploatowany do dziś, lecz bez możliwości kąpieli w rzece, którą to możliwość zastąpiono pływaniem na małych jednostkach wodnych dostępnych w utworzonej wypożyczalni sprzętu wodnego^[2][4], lub stworzone niegdyś akweny, bez jakiejkolwiek infrastruktury towarzyszącej są wykorzystywane rekreacyjnie przez okolicznych mieszkańców, mimo braku zorganizowanej formy kąpieliska, np. Kąpielisko Oławka, funkcjonujące do 1977 roku^[1][2][3]. Obecnie wodny niektórych rzek nadal bywają wykorzystywane jako dzikie kąpieliska, np. wybrane miejsca na rzece Oława^[5].

Jako pierwsze wrocławskie kąpielisko rzeczne podaje się utworzone w 1804 roku kąpielisko w jedynym z ramion bocznych rzeki Odra na brzegu wyspy Tamka^[1][6] (ówcześnie: An der Matthias Kunst^[1][7] – Wyspa Świętego Macieja^[7]), położonej w Śródmiejskim Węźle Wodnym. Powstało ono z inicjatywy Friedricha Zirtzowa przy utworzonej na wyspie łaźni parowej^[b]. Samo kąpielisko wytyczone zostało za pomocą konstrukcji wykonanej z drewna, zanurzonej w rzece, złożonej z 3 pomostów osłoniętych płóciennymi daszkami, dając możliwość kąpieli osób korzystających z łaźni bezpośrednio w nurcie rzeki^[1][6][8].

Kolejnym utworzonym kąpieliskiem, już jako samodzielny, odrębny obiekt nie związany z łaźnią^[c], było kąpielisko założone przez Friedricha Wilhelma Gustawa Kallenbacha^[d]. Stworzone zostało w latach 1835-1837 w postaci pływających pomostów, okalających prostokątny akwen. Jako pływaki dla pomostów zastosowano beczki. Natomiast boki i dno tak utworzonego basenu zabezpieczono regularnymi rusztami. Cały pływający obiekt zacumowany został początkowo również u wybrzeży Tamki. Wokół niego umieszczono zadaszone przebieralnie. Kąpielisko to zostało przemieszczone w nowe miejsce, do koryta Odry Północnej, poniżej Jazu Świętej Klary. Poddane modernizacji funkcjonowało do lat 30. XX wieku^[1][9][10].

Powstawały także liczne inne kąpieliska^[1] oraz łaźnie w wśród których wyróżniano łaźnie rzeczne wykorzystujące wody rzek także do bezpośredniej kąpieli w okresach letnich, podobnie jak w łaźni i kąpielisku Zirtzowa na Tamce^[1][6]. Na początku XX wieku w mieście czynnych było kilka kąpielisk rzecznych. Pięć z nich podlegało zarządowi miasta. Cztery kąpieliska były całkowicie zadaszone i doświetlone świetlikami. Pozostawały one w swojej lokalizacji nie rozbierane na okres zimy. Kąpieliska rzeczne tworzone były głównie w obrębie Śródmiejskiego Węzła Wodnego na podobnych zasadach jak wyżej opisane: pomosty cumowano przy brzegach, głównie zlokalizowanych tu wysp, w tym między innymi przy wyżej wymienionej Tamce, ale także przy Wyspie Piasek, Bielarskiej i Słodowej^[1].

Wśród innych kąpielisk na Odrze wymienić można:

• kąpielisko na Kanale Młyna Maria, położonej poniżej młynów Maria i Feniks^[11],
• kąpielisko Linderera na Tamce, brzeg południowy (Kanał Jazu Macieja)^[10],
• kąpielisko Juliusa Böttgera z 1868 roku, na Tamce, brzeg północny (Odra Południowa), zbudowane jako drewniana konstrukcja ozdobiona elementami nawiązującymi do architektury antycznej w postaci szeregu prostych kolumn doryckich, dostępne były tu również prysznice i przebieralnie oraz miejsce przeznaczone na wypoczynek^[10],
• kąpielisko E. Schmidta przy łaźni na Kępie Mieszczańskiej przy dzisiejszej ulicy Ks. Witolda^[10].

Popularności kąpielisk rzecznych w okresie przedwojennym sprzyjała znacznie lepsza jakość wód w rzekach^[11].

Pod koniec XIX wieku powstały także pierwsze kąpieliska wykorzystujące wody innych wrocławskich rzek, tj. rzeki Oława i Bystrzyca. Taka lokalizacja, peryferyjna i podmiejska, dawała szersze możliwości kształtowania ośrodka wypoczynku: tworzono plaże piaszczysto-trawiaste, budowano przy kąpielisku boiska do różnego rodzaju gier oraz budynki, w których mieściły się szatnie, czasem także wypożyczalnie sprzętu pływającego oraz niewielkie lokale gastronomiczne. Jako miejsca do pływania wykorzystywano, w przypadku tych znacznie mniejszych od Odry rzek, zakola, zatoki i rozlewiska, w tym sztucznie powiększone, stwarzające odpowiednie warunki do uprawiania sportów wodnych. Cały taki duży teren tak utworzonego ośrodka był ogradzany^[1]. Przykładem takie ośrodka jest Kąpielisko Oławka, położone przy ulicy Na Niskich Łąkach, w sąsiedztwie Parku Na Niskich Łąkach, wykorzystujące podmokły teren łąk przylegających do akwenu sztucznie utworzonego rozlewiska, na bazie dawnego zakola rzeki^{[1][3][5][12]}. W sąsiedztwie kąpieliska funkcjonowały inne obiekty wypoczynku i rekreacji. Należały do nich oprócz parku także między innymi Lunapark na Rakowcu^[e] i różne obiekty sportowe^{[1][5][12][13]}.

• Rzeki we Wrocławiu
• Wyspy we Wrocławiu

• praca zbiorowa pod red. Jana Harasimowicza: Encyklopedia Wrocławia. Wyd. III poprawione i uzupełnione. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 978-83-7384-561-9. ISBN 83-7384-561-5. (pol.). Brak numerów stron w książce
• Edward Tomaszewski: Niektóre dzielnice Wrocławia w świetle zdjęć lotniczych z lat 1925-1929. [w:] Prace naukowe Uniwersytetu Śląskiego nr 160, Fotointerpretacja w geografii T. II (12), Katowice [on-line]. telegeo.wgsr.uw.edu.pl – Katedra Geoinformatyki i Teledetekcji, Uniwersytet Warszawski; Uniwersytet Wrocławski, Uniwersytet Śląski, 1977. s. 9. [dostęp 2012-05-09]. (pol.).

• Kąpielisko Różanka:
  • Kąpielisko Różanka. fotopolska.eu – Foto Polska. [dostęp 2012-05-09]. (pol.).
  • Kąpielisko Różanka. wroclaw.hydral.com.pl – Wratislaviae Amici. [dostęp 2012-05-09]. (pol.).
• Kąpielisko Oławka:
  • Kąpielisko "Oławka". fotopolska.eu – Foto Polska. [dostęp 2012-05-09]. (pol.).
  • Dawne kąpielisko "Oławka". wroclaw.hydral.com.pl – Wratislaviae Amici. [dostęp 2012-05-09]. (pol.).