Jerzy Kreczmar

Data i miejsce urodzenia	9 października 1902 Warszawa
Data i miejsce śmierci	24 lutego 1985 Warszawa
Zawód	reżyser, eseista
Współmałżonek	Felicja Kasman
Lata aktywności	1937–1983
Zespół artystyczny
Teatr Współczesny w Warszawie
Odznaczenia
Cytaty w Wikicytatach

Jerzy Kreczmar (ur. 9 października 1902 w Warszawie, zm. 24 lutego 1985 tamże) – polski reżyser, eseista, teatrolog i pedagog; wieloletni kierownik literacki Teatru Współczesnego w Warszawie, współpracownik Erwina Axera; dyrektor Teatru Polskiego Radia (1948–1949), dyrektor Teatru Polskiego w Warszawie (1966–1968); wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego oraz PWST w Warszawie.

Jest uważany za jednego z najważniejszych inscenizatorów światowej klasyki w historii polskiego teatru^[1].

Ukończył studia w zakresie polonistyki i filozofii na Uniwersytecie Warszawskim. W 1930 r. uzyskał doktorat z filozofii, promotorem jego pracy O przenośnym znaczeniu wyrazów był profesor Tadeusz Kotarbiński. Zanim poświęcił się reżyserii uczył w szkołach średnich propedeutyki filozofii i języka polskiego. W 1936 r. objął dyrekcję Gimnazjum im. Bolesława Limanowskiego na Żoliborzu prowadzonego przez Robotnicze Towarzystwo Przyjaciół Dzieci. W 1937 r. został absolwentem Wydziału Sztuki Reżyserskiej Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej, gdzie ukończył studia pod kierunkiem Leona Schillera.

Kreczmar walczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Po kampanii wrześniowej, podczas której walczył jako dowódca kolumny taborowej w Wileńskiej Brygadzie Kawalerii, znalazł się we Lwowie, gdzie został archiwistą biblioteki Ossolineum, na­stępnie wrócił do Warszawy i jako asystent Kotarbińskiego wykładał na tajnym Uniwersytecie Warszawskim, ponadto był współtwórcą progra­mów literacko-muzycznych przygotowywa­nych pod kierownictwem Marii Wiercińskiej w teatrze pod­ziemnym. Podczas okupacji nauczał na tajnych kompletach (m.in. przez 2 lata w Gimnazjum i Liceum im. gen. Sowińskiego^[2]). Po wojnie wykładał logikę i filozofię na Uniwersytecie Łódzkim, a po powrocie do stolicy – ponownie na Uniwersytecie Warszawskim. Wykładał także w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie z siedzibą w Łodzi.

Reżyserował na deskach Teatru Narodowego, warszawskich scen: Współczesnego (w którym przez wiele lat sprawował funkcję kierownika literackiego), Powszechnego i Ateneum, w krakowskim Starym Teatrze, Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach, Teatrze Polskim w Poznaniu i gdańskim Teatrze Wybrzeże. Przygotował niemal 70 przedstawień. W latach 1948–49 pełnił obowiązki dyrektora Teatru Polskiego Radia, zaś w latach 1966–68 Teatru Polskiego w Warszawie. W 1969 r. był członkiem Komisji Nagród Ministerstwa Kultury i Sztuki^[3].

Po wydarzeniach marca 1968 r. oraz demonstracji przeciw zdjęciu Dziadów w reżyserii Kazimierza Dejmka cenzura w teatrach PRL uległa zaostrzeniu. Cenzura nie dopuściła do premiery Kniazia Patiomkina Tadeusza Micińskiego obrazującego bunt marynarzy w trakcie rewolucji w Rosji w 1905 r. w reżyserii Jerzego Kreczmara w Teatrze Polskim w Warszawie^[4].

Asystentami Kreczmara byli między innymi: Marta Lipińska, Helena Kaut-Howson, Jan Skotnicki, Aleksander Fabisiak, Stanisław Brudny, Helmut Kajzar i Andrzej Szczytko. Jako reżyser przyczynił się do wystawienia na deskach polskich teatrów wielu prapremier, między innymi Czekając na Godota Samuela Becketta (Teatr Współczesny w Warszawie, 1957), Zegarów Tomasza Łubieńskiego (Stary Teatr, 1970), Na czworakach Tadeusza Różewicza (Stary Teatr, 1972), Emigrantów Sławomira Mrożka (Teatr Współczesny w Warszawie, 1975) oraz Mistrza Olofa Augusta Strindberga (Teatr Polski w Poznaniu, 1983)^[1][5].

Wnuk Augusta Kreczmara (1841–1901), żonatego z Bronisławą, nauczyciela języków klasycznych, do wychowanków którego należeli Tadeusz Kotarbiński oraz Ignacy Chrzanowski^[1]. Syn Jana (1878–1909) i Marii Kreczmarów^[1]. Był bratem Tadeusza (1904–1966), wieloletniego kierownika literackiego warszawskiego Teatru Komedia^[6], aktora Jana (1908–1972)^[7], Wandy (1905–1969) oraz Marii (1906–1985), która była matką aktora Zbigniewa Zapasiewicza (1934–2009)^[8].

Jerzy Kreczmar był żonaty z Felicją Kasman (1901–1986)^[9][10], z którą miał córkę Agnieszkę (1939–2010) oraz synów Tomasza (1937–1958) i Antoniego (1945–1996)^[11]. Jego wnukiem jest dziennikarz z branży gier komputerowych, Tomasz (ur. 1973).

Zmarł w wieku 82 lat w Warszawie, został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 190-5,6-24,25)^[12].

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1977)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1963)
• Złoty Krzyż Zasługi (11 lipca 1955)^[13]
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)^[14]
• Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL” (1973)^[15]

• 1963 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki za osiągnięcia reżyserskie
• 1963 – III Kaliskie Spotkania Teatralne – nagroda indywidualna za opracowanie tekstu i inscenizację Samuela Zborowskiego Juliusza Słowackiego w Teatrze Klasycznym w Warszawie i nagroda zespołowa Wielkopolskiego Towarzystwa Kulturalnego za to przedstawienie^[5][15]
• 1964 – IV Kaliskie Spotkania Teatralne – nagroda za realizację Nie-Boskiej komedii w Teatrze Polskim w Poznaniu
• 1965 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki II stopnia za całokształt osiągnięć reżyserskich
• 1970 – Medal z okazji stulecia urodzin Stanisława Wyspiańskiego przyznany przez Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach

• Biografia Jerzego Kreczmara w portalu Culture.pl
• Jerzy Kreczmar w bazie IMDb (ang.)
• Jerzy Kreczmar w bazie Filmweb
• Jerzy Kreczmar w bazie filmpolski.pl
• Jerzy Kreczmar, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09] .