Jedwabny Szlak (jedwabny szlak)^[1] – dawny system dróg handlowych łączących Chiny z Europą, Persją i Indiami^[2]. Szlak miał długość ok. 12 tys. km i był wykorzystywany od III wieku p.n.e. do XVII wieku n.e., kiedy to przestał mieć znaczenie na skutek odkrycia drogi morskiej do Chin (ok. 1650 r.). Znaczenie szlaku zmalało w VI wieku n.e., ze względu na napływ ludów tureckich do Azji Środkowej.

Termin Seidenstrasse (po niem. droga jedwabna) został po raz pierwszy użyty przez niemieckiego podróżnika i geografa Ferdinanda von Richthofena w 1877^[3]. Jedwab nie był jednak jedynym (ani nawet głównym) towarem transportowanym tym szlakiem.

Jedwabny Szlak prowadził z Xi’an, dawnej stolicy Chin, przez Lanzhou do oazy Dunhuang, gdzie rozdzielał się na szlak główny (północny) i południowy. Droga północna prowadziła pomiędzy południowym podnóżem gór Tienszan i północnym skraju pustyni Takla Makan, przez oazy Hami, Turfan, Korla, Kucza i Aksu do Kaszgaru. Istniał też wariant jeszcze bardziej północny – z Hami, biegnący wzdłuż północnych podnóży Tienszanu przez: Ałmałyk, Bałasagun, Taszkent, Samarkandę i Bucharę. Droga południowa wiodła przez Czarklik, Czerczen, Niję, Keriję, Hoten i Jarkend do Kaszgaru.

Z Kaszgaru istniało wiele dalszych szlaków, m.in. przez Hindukusz do Gandhary i Taksili, przez Pamir do Samarkandy i Buchary, przez Balch i Merw w rejon Morza Śródziemnego (przez Bagdad i Damaszek), do Konstantynopola czy Trapezuntu – na szlaku jedwabnym przez Zakaukazie (Batumi)^[4].

Pod koniec I w. p.n.e. popularny stał się również tzw. Morski Szlak Jedwabny. Prowadził on z Morza Czerwonego przez Indie i Malaje na Morze Południowochińskie.

Ze wschodu transportowano m.in. jedwab, żelazo i papier. Na wschód przewożono m.in.: złoto, perfumy, wyroby jubilerskie, winogrona oraz rośliny uprawne. Jednym z najważniejszych towarów na Szlaku Jedwabnym był jadeit, transportowany z Hotenu do innych rejonów Chin. Transport tego minerału po drogach szlaku odbywa się do dziś^[5]. Jedwab, który dał nazwę całej sieci transportowej, po raz pierwszy pojawił się w rejonie Morza Śródziemnego w II w. p.n.e.^[6]

W roku 2013 przewodniczący Chińskiej Republiki Ludowej podczas wizyty w Kazachstanie przedstawił pomysł utworzenia nowego Jedwabnego Szlaku z Chin do Europy^[7]. Według najnowszej koncepcji szlak lądowy (kolejowy) ma prowadzić z różnych chińskich miejscowości do Urumczi, a następnie przez Dostyk w Bramie Dżungarskiej, Astanę, Jekaterynburg, Niżny Nowogród i dalej przez Białoruś lub Ukrainę do Polski (Małaszewicze, Gdańsk, Medyka (Terminal przeładunkowy Medyka), Sławków (Sławków Południowy LHS), w których znajdują się węzły logistyczno-przeładunkowe do kolejnych krajów Europy). Szacowany koszt całego przedsięwzięcia wynosi od 60 do 100 miliardów dolarów^[8]. Nowy Jedwabny Szlak tworzy dużo nowych możliwości w zakresie wymiany handlowej dla wszystkich państw, przez które przebiega^[9].

W roku 2016 w celu przyspieszenia transportu samochodowego, Chiny podpisały konwencję o międzynarodowym transporcie drogowym pod auspicjami ONZ. Dzięki temu nastąpiło uproszczenie procedur i znaczne skrócenie czasu przejazdu między Europą a Chinami. We wrześniu 2018 dostarczenie towaru z Polski do Chin transportem drogowym zajęło 13 dni, a w lutym 2019 holenderskiej firmie udało się dostarczyć towar z Niemiec do Chin w 12 dni^[10].

W lipcu 2019 władze Rosji zatwierdziły budowę autostrady Białoruś – Rosja – Kazachstan – Chiny liczącej 8000 km. Na rosyjskim odcinku o długości 2000 km mają prowadzić dwie jezdnie o czterech pasach każda, a budowa ma trwać 12–14 lat. Trasa ma mieć przebieg Mińsk – Smoleńsk – Moskwa – Sagarchin^[11].

W listopadzie 2019 pociąg z miasta Xi’an dotarł do terminala w Gdańsku w 10 dni^[12]. Natomiast w grudniu tego samego roku uruchomiono połączenie towarowe z Xi’an do Sławkowa, które na całej trasie realizowane jest na linii szerokotorowej (w Polsce linią nr 65) i trwa 12 dni^[13]. Aktualnie czas transportu na jedwabnym szklaku z Chin do Polski oscyluje w granicach od 14 do 22 dni, jak podaje serwis Union Cargo^[14].

• Benedykt Polak
• Daqin
• Maes Titianus
• Marco Polo

• Frances Wood: The Silk Road: two thousand years in the heart of Asia. Berkeley: University of California Press, 2002. ISBN 0-520-24340-4.