Jan Rajchel (prawnik)
,_Jan_Rajchel.jpg)
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Burmistrz Sanoka | |
| Okres |
od 3 marca 1934 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
Jan Maciej Rajchel (ur. 24 lutego 1881 w Jaćmierzu, zm. 10 kwietnia 1937 w Sanoku) – polski prawnik z tytułem doktora, adwokat, urzędnik, działacz społeczny, burmistrz Sanoka.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]
Urodził się 24 lutego 1881 w Jaćmierzu[1][2][3][4][5]. Był synem Łukasza (rolnik w Jaćmierzu)[1][2][6] i Marii z domu Dolińskiej[3][7][8]. W 1903 zdał egzamin dojrzałości w C.K. Gimnazjum w Sanoku (w jego klasie byli m.in. Jan Killar, Franciszek Wanic, Władysław Żarski)[9][10][11]. W 1907 został absolwentem Wydziału Prawa Uniwersytetu Franciszkańskiego we Lwowie uzyskując stopień doktora praw[5]. Uczestniczył w pracy demokratycznej młodzieży akademickiej[5]. W Sanoku otwrzył kancelarię i pracował jako adwokat[5][12][13][14].
W 1918 wraz z innymi osobistościami miejskimi (jako przewodniczący Wojciech Ślączka oraz m.in. Adam Pytel, Feliks Giela, Paweł Biedka, Karol Zaleski oraz wojskowi kpt. Antoni Kurka i kpt. Franciszek Stok) funkcjonował w ramach powołanego 20 października 1918 Komitetu Samoobrony Narodowej[7][15], który 31 października/1 listopada 1918 dokonał bez walk przejęcia władzy w Sanoku[16][17]. Tuż po tym współpracował z Romanem Skoczyńskim na rzecz Polskiego Stronnictwa Ludowego „Piast”[18], które zwyciężyło w Sanoku podczas pierwszych po odzyskaniu niepodległości wolnych wyborach parlamentarnych 26 stycznia 1919. Obaj byli redaktorami pisma „Sanoczanin” (dwa numery na przełomie lutego i marca 1919)[19][20], a potem pisma pod nazwą „Ziemia Sanocka” od 1919 do 1921[21] (Rajchel był redaktorem naczelnym tego pisma do numeru 26 z 7 września 1919, po czym zastąpił go Roman Skoczyński jako redaktor odpowiedzialny od numeru 27 z 12 października 1919[22][23]). Działając w piśmie obaj prowadzili akcje agitacyjne wspierające kandydatów PSL „Piast”[24]. W trakcie wojny polsko-bolszewickiej ochotniczo zgłosił się do służby wojskowej, lecz wkrótce został zwolniony[5]. Następnie udzielał się w ramach propagandy, prowadząc wykłady na uniwersytecie żołnierskim[5].
W latach 20. był przewodniczącym zarządu Czytelni Mieszczańskiej w Sanoku[25]. Był wybierany radnym miejskim (należał do klubu mieszczańskiego[26]), w tym w 1928[27]. 12 stycznia 1928 Rada Miasta Sanoka wybrała go na stanowisko wiceburmistrza (burmistrzem został wówczas Jan Porajewski)[28][5]. Od października 1929 był zastępcą burmistrza Tadeusza Malawskiego[29], od marca 1931 jego zastępcą na stanowisku Tymczasowego Zarządu, powołanego w związku z połączeniem gminy Sanok i gminy Posada Olchowska, wówczas był jednym z reprezentantów Rady Miasta w komisjach, które miały prowadzić rozmowy w Wydziale Powiatowym w sprawie przyłączenia Posady Olchowskiej[30][31].
9 lutego 1932 drugi raz burmistrzem Sanoka został wybrany Tadeusz Malawski, zaś wiceburmistrzem wybrano Rajchla[5]. 3 marca 1934 wybrany burmistrzem, a wiceburmistrzem został Maksymilian Słuszkiewicz. Został radnym w 1934[32][7]. Jego poglądy i sympatie polityczne ulegały zmianom. Reprezentował opcję endecką, potem działał w ramach wspomnianego PSL „Piast”[33], zaś następnie przeszedł do Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem[34]. 3 marca 1934 został wybrany burmistrzem Sanoka i w tej funkcji funkcjonował z ramienia BBWR[35].
W czasie pełnienia przez niego funkcji włodarza miasta nastąpiło:
- 21 marca 1934 podpisanie w Warszawie umowy pożyczki z Funduszem Pracy (Sanok reprezentowali Malawski i Rajchel) w kwocie 105 000, która miała zostać przeznaczona na zatrudnianie bezrobotnych[30], wsparcie to przyczyniło się do pozytywnych efektów w stanie i rozwoju miasta,
- poprawa sytuacji gospodarczej Sanoka, zwiększenie produkcji i zatrudnienia,
- ulepszenie stanu czystości miasta, w sposób planowany usuwano nieczystości, dokonywano urządzania wyglądu obiektów[36],
- odnowienie rynku, w tym ratusza, przebudowa rzeźni miejskiej,
- od lutego 1934 budowa i oddanie do użytku wodociągów 24/25 czerwca 1936 (ujęcie wody zainstalowano w Trepczy, zaś zbiornik rezerwuarowy w Parku miejskim im. Adama Mickiewicza[37].
- wybudowanie w latach 1935–1937 okazałego budynku przy ul. Tadeusza Kościuszki 4, w którym mieściła się w nim Komunalna Kasa Oszczędności Miasta Sanoka. Budowę gmachu nadzorował naczelnik Wydziału Technicznego w magistracie miejskim, inż. Roman Wajda[38].
- Zjazd Górski w Sanoku w dniach 14-17 sierpnia 1936, wydarzenie o największej randze kulturalnej w Sanoku w czasie II Rzeczypospolitej (Jan Rajchel został członkiem sanockiego komitetu organizacyjnego Zjazdu[39], a po jego zorganizowaniu został wybrany do Rady Naczelnej Związku Ziem Górskich[40]).
- w 1936 powstała Sanocka Fabryka Akumulatorów[41].
- zostały uporządkowane cmentarze sanockie.
W czasie urzędowania na stanowisku burmistrza był prezesem rady nadzorczej Komunalnej Kasy Oszczędności Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka[42][43]. W 1936 został opracowany czteroletni plan inwestycyjny mający na celu poprawę stanu miasta. Uniemożliwił to zły stan zdrowia Rajchla, który na początku 1937 z powodu choroby serca zrezygnował z posady burmistrza[44], zaś 10 kwietnia 1937 zmarł[45]. W maju 1937 Rada Miasta wybrała na jego następcę, Maksymiliana Słuszkiewicza.
Na stanowisku burmistrza otrzymywał roczne uposażenie w wysokości 6332 zł[46]. W wyborach parlamentarnych w 1935 bez powodzenia kandydował do Sejmu IV kadencji (1935–1938) w okręgu wyborczym nr 77 Sanok[5][47].
Działał społecznie. Wraz z m.in. Franciszkiem Martynowskim i Władysławem Lisowskim współtworzył powołany 7 sierpnia 1921 sanocki oddział Związku Strzeleckiego i został jego przewodniczącym[48][49][50][51]. 25 lipca 1934 został wybrany członkiem zarządu Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Sanockiej[52][53]. Był członkiem sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”[54]. W 1929 był jednym z założycieli sanockiego koła Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego[55]. Był członkiem wspierającym Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku[56].
10 września 1919 w Sanoku poślubił Zofię Annę Kurasiewicz (ur. 1898, córka lekarza dr. Józefa Kurasiewicza[3])[57][58]. Miał z nią córkę Annę (ur. 1924, od 1945 do 1956 żona oficera Wojska Polskiego Józefa Bomze)[59], syna Stanisława i jeszcze jedną córkę[4]. Uchwałą Rady Miejskiej w Sanoku z 10 lipca 1930 został uznany przynależnym do gminy Sanok[4]. W latach 30. był w Sanoku przypisany do adresów: ulicy Kazimierza Wielkiego[60], ulicy Tadeusza Kościuszki 29[61][62]. Zmarł 10 kwietnia 1937 w Sanoku[63]. Został pochowany w grobowcu rodzinnym rodziny Kurasiewiczów na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej w Sanoku[64][65].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1894/1895 (zespół 7, sygn. 18). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 35.
- ↑ a b CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1901/1902 (zespół 7, sygn. 29). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 654.
- ↑ a b c Księga małżeństw (1912–1924). Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. s. 85 (poz. 85).
- ↑ a b c Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 437 (poz. 360). 440 (poz. 398), 443 (poz. 430).
- ↑ a b c d e f g h i Kandydaci na posłów do Sejmu w okręgu wyborczym nr. 77 (powiaty: sanocki, leski, krośnieński). Dr. Jan Rajchel. „Nowiny”. Nr 36, s. 2, 8 września 1935.
- ↑ Według Edwarda Zająca ojciec nosił imię Lucjan.
- ↑ a b c Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 133.
- ↑ Według innego źródła pochodził z Rymanowa, zob. Stefan Stefański. Pan Stefański opowiada. Najciekawszy zabytek renesansu w pobliżu Sanoka. „Tygodnik Sanocki”, s. 6, Nr 7 (171) z 17 lutego 1995.
- ↑ 22. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1902/1903. Sanok: 1903, s. 41.
- ↑ Kronika. „Gazeta Lwowska”, s. 4, Nr 156 z 1 lipca 1903.
- ↑ Absolwenci. 1losanok.pl. [dostęp 2016-03-23].
- ↑ Kalendarz sądowy na rok 1929. Warszawa: 1928, s. 219.
- ↑ Księga Adresowa Polski (wraz z W.M. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, 1930. Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1930, s. 783.
- ↑ Spis adwokatów na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej , sporządzony według stanu z dnia 1 lipca 1933 r.. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości”. Nr 16, s. 307, 31 sierpnia 1933.
- ↑ Wojciech Sołtys, Pierwsze miesiące wolności, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Feliks Kiryk (red.), Kraków 1995, s. 505.
- ↑ Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Feliks Kiryk (red.), Kraków 1995, s. 387.
- ↑ 95 lat temu rodziła się Polska. esanok.pl, 10 listopada 2013. [dostęp 2013-12-27].
- ↑ Wojciech Sołtys, Pierwsze miesiące wolności, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Feliks Kiryk (red.), Kraków 1995, s. 508.
- ↑ Stopka redakcyjna. „Sanoczanin”, s. 1, Nr 1 z 22 lutego 1919.
- ↑ Stopka redakcyjna. „Sanoczanin”, s. 1, Nr 2 z 8 marca 1919.
- ↑ Marek Boczar. Prasa sanocka w końcu XIX i pierwszej połowie XX wieku. „Rocznik Sanocki”. IX, s. 144-145, 2006. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN 0557-2096.
- ↑ Redaktor naczelny: Dr. Jan Rajchel. „Ziemia Sanocka”. 26, s. 1, 7 września 1919.
- ↑ Odpowiedzialny redaktor: Roman Skoczyński. „Ziemia Sanocka”. 27, s. 1, 12 października 1919.
- ↑ Wojciech Sołtys, Pierwsze miesiące wolności, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 506.
- ↑ Starostwo powiatowe w Sanoku. Stowarzyszenia i związki 1919–1939 (zespół 23, sygn. 13, nr mikr. 160756). Archiwum Państwowe w Przemyślu, s. 183.
- ↑ Marek Drwięga. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 40, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.
- ↑ Marek Drwięga. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 38, 40, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.
- ↑ Marek Drwięga. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 39, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.
- ↑ Marek Drwięga. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 40-41, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.
- ↑ a b Anna Sebastiańska: Sanoczanie 2. sokolsanok.pl, 2009-11-18. [dostęp 2013-08-05]. (pol.).
- ↑ Wojciech Sołtys, Miasto i jego władze, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Feliks Kiryk (red.), Kraków 1995, s. 511, 512.
- ↑ Marek Drwięga. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 43, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.
- ↑ Wojciech Sołtys, Stosunki społeczno-polityczne, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Feliks Kiryk (red.), Kraków 1995, s. 562.
- ↑ Wojciech Sołtys, Stosunki społeczno-polityczne, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Feliks Kiryk (red.), Kraków 1995, s. 563.
- ↑ Wojciech Sołtys, Miasto i jego władze, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Feliks Kiryk (red.), Kraków 1995, s. 515.
- ↑ Edward Zając: Szpital Powszechny w Sanoku. www.zozsanok.pl. [dostęp 2012-12-09]. (pol.). (pdf) s. 70.
- ↑ Wojciech Sołtys, Budownictwo, przemysł, rzemiosło i handel, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Feliks Kiryk (red.), Kraków 1995, s. 529.
- ↑ Edward Zając, Sanockie biografie, Sanok 2009, s. 42.
- ↑ Program Zjazdu Górskiego w Sanoku 1936 r. 14–17 sierpnia. Warszawa: 1936, s. 9.
- ↑ Marek Drwięga. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 57, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.
- ↑ Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu. Warszawa: 1938, s. Nr 3541.
- ↑ Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu. Warszawa: 1934, s. Nr 10186.
- ↑ Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu. Warszawa: 1936, s. Nr 409.
- ↑ Marek Drwięga. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 44, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.
- ↑ Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości”. Nr 7, s. 92, 15 lipca 1937.
- ↑ Wojciech Sołtys, Budownictwo, przemysł, rzemiosło i handel, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Feliks Kiryk (red.), Kraków 1995, s. 524.
- ↑ Wyniki wyborów do Sejmu. „Kurier Bydgoski”. Nr 211, s. 6, 12 września 1935.
- ↑ Jan Rajchel: Powojenny oddział Z. S. w Sanoku. W: Jednodniówka wydana z racji jubileuszu 25-lecia istnienia i działalności Związku Strzeleckiego na terenie Sanoka i ziemi sanockiej 1908–1933. Sanok: 21 maja 1933, s. 13.
- ↑ Kazimierz Lach: Kronika oddziałów Z. S. Oddział Z. S. Sanok. W: Jednodniówka wydana z racji jubileuszu 25-lecia istnienia i działalności Związku Strzeleckiego na terenie Sanoka i ziemi sanockiej 1908–1933. Sanok: 21 maja 1933, s. 34.
- ↑ Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka. Część druga, Sanok 2000, s. 63.
- ↑ Tradycje sportowe Sanoka do 1945 roku. iSanok, 2007-01-26. [dostęp 2015-06-02].
- ↑ Edward Zając, Oświata i szkolnictwo. Życie kulturalne, Środowisko kulturalne, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 616.
- ↑ Zbigniew Koziarz. Towarzystwo Rozwoju i Upiększania Miasta Sanoka (1904–1994). „Rocznik Sanocki”. VII, s. 12, 1995. ISSN 0557-2096.
- ↑ Anna Sebastiańska: Członkowie TG „Sokół” w Sanoku 1889–1946. sokolsanok.pl, 29 listopada 2009. [dostęp 2014-03-12].
- ↑ Jerzy Kapłon: Zarys historii Oddziału Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Sanoku. cotg.pttk.pl. [dostęp 2005-07-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-05)].
- ↑ Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku 1923-1934. Jednodniówka. Sanok: Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku, 1934, s. 34.
- ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom II. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2011, s. 66-67. ISBN 978-83-60380-30-7.
- ↑ Nekrologia. „Polska Gazeta Lekarska”, s. 314, Nr 16 z 18 kwietnia 1926.
- ↑ Księga wtóropisów aktów małżeńskich za lata 1936–1945. T. „K”. Cz. II. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 681.
- ↑ Spis abonentów Państwowych i Koncesjonowanych Sieci Telefonicznych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) 1931/32 r.. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Poczt i Telegrafów, 1931, s. 491.
- ↑ Spis abonentów sieci telefonicznych państwowych i koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy). Warszawa: Ministerstwo Poczt i Telegrafów, 1932, s. 514.
- ↑ Spis Abonentów sieci telefonicznych Państwowych i Koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) na 1938 r.. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”, 1938, s. 622.
- ↑ Indeks do ksiąg zmarłych od roku 1914. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. R 1937, (Tom K, str. 69, poz. 37).
- ↑ Stefan Stefański: Cmentarze sanockie. Sanok: Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. Oddział w Sanoku, 1991, s. 18.
- ↑ Spacer po cmentarzu przy ul. Rymanowskiej. zymon.com.pl. [dostęp 2014-05-17].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka. Kraków: Secesja, 1995. ISBN 83-86077-57-3.
- Edward Zając. Poczet burmistrzów Sanoka. Jan Rajchel (1934–1937). „Tygodnik Sanocki”, s. 5, Nr 49 (213) z 8 grudnia 1995.
- Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1998, s. 133-135. ISBN 83-909787-0-9.
- Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Część druga. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2000. ISBN 83-909787-0-9.
- Edward Zając, Gospodarny i zapobiegliwy, Tygodnik Sanocki, nr 17 (598) z 25 kwietnia 2003, s. 7.
- Franciszek Oberc. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.
- Franciszek Oberc. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Burmistrzowie Sanoka (przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej, naczelnicy). „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 343, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.
| Zabór austriacki i autonomia galicyjska |
Burmistrzowie gminy miasta Sanoka
Burmistrzowie Sanoka: |
|---|---|
| II Rzeczpospolita | |
| Okupacja niemiecka |
|
| Polska Ludowa i PRL |
Burmistrzowie: Przewodniczący Miejskiej Rady Narodowej:
Naczelnicy miasta |
| III Rzeczpospolita |
|
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
