Jan Kosina

major dyplomowany piechoty
Data i miejsce urodzenia	14 kwietnia 1894 Mikuliczyn
Data śmierci	wiosna 1940
Przebieg służby
Lata służby	1915–1940
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Błękitna Armia Wojsko Polskie
Jednostki	45 pułk piechoty Austro-Węgier, 149 pułk Strzelców Kresowych → 49 Huculski pułk Strzelców, „Batalion nauczycielski”, 60 pułk piechoty Wielkopolskiej
Stanowiska	tłumacz
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna polsko-bolszewicka, II wojna światowa (kampania wrześniowa, agresja ZSRR na Polskę)
Późniejsza praca	wykładowca uczelni wojskowych Kierownik Wydziału „Wojna Polska” w WBH
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Jan Józef Kosina^[1] (ur. 14 kwietnia 1894 w Mikuliczynie, zm. prawdop. wiosną 1940) – major dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, tłumacz, wykładowca uczelni wojskowych, urzędnik Wojskowego Biura Historycznego, ofiara zbrodni katyńskiej.

Protoplastą rodu Kosinów był XVII-wieczny czeski powstaniec, Jan Kozina^[2]. Zgodnie z tradycją rodzinną w kolejnych pokoleniach rodu, jeden z synów otrzymywał imię protoplasty Jana. Jan Józef Kosina urodził się jako syn Jana Macieja (1859–1943) i Pauliny, z domu Girtler von Kleeborn (1862–1945)^[3][4]. Ojciec był inżynierem leśnictwa, pracował jako nadleśniczy w Galicji, mierniczy przysięgły, był wykładowcą na Wydziale Leśnictwa Politechniki Lwowskiej^[3][4]. Pochodząca z austriackiej rodziny matka była absolwentką Konserwatorium Muzycznego we Lwowie, początkowo była pianistką^[3]. Kosinowie mieli pięcioro dzieci, czterech synów: najstarszego Jana (1894–1940), Stanisława (1896–1988, doktor praw, konsul), Andrzeja (1898–1920, poległ w czasie wojny polsko-bolszewickiej, kawaler Orderu Virtuti Militari), Piotra (1902–1939, inżynier leśnik, zginął od bomby podczas kampanii wrześniowej^[5]) oraz córka Helena (1900–2000, nauczycielka języka polskiego, działaczka społeczna)^[3][4][6] (1900–2000).

Jan Kosina ukończył szkołę powszechną w Starzawie (1900–1904). Naukę gimnazjalną prowadził w kilku placówkach tego typu (przenosiny wynikały z przeprowadzek rodziny): rozpoczął w Zakładzie Naukowo-Wychowawczym Ojców Jezuitów w Bąkowicach koło Chyrowa (1904/1905), kontynuował w gimnazjum w Jarosławiu (1905/1906), zaś po przeprowadzce rodziny do Sanoka od 1906 uczęszczał do tamtejszego C. K. Gimnazjum Męskiego, w którym zdał egzamin dojrzałości z odznaczeniem w 1912 (w jego klasie byli m.in. Ludwik Hellebrand, Mieczysław Krygowski, Józef Agaton Morawski, Zygmunt Vetulani, Tadeusz Remer, Jerzy Pajączkowski-Dydyński)^[7][8]. Jan pielęgnował odziedziczone po matce zdolności pianistyczne^[4], natomiast po ojcu pierwotnie zamierzał kontynuować edukacji zawodowej, rozpoczynając w 1912 studia na wydziale leśnictwa w tej samej wyższej uczelni Hochschule für Bodenkultur w Wiedniu i prowadząc je do 1915 (w tym czasie zaangażował się w działalność tamtejszego „Domu Polskiego”), których ukończenie przerwał wybuch I wojny światowej.

21 czerwca 1915 został zmobilizowany do C. K. Armii, przydzielony do 45 pułku piechoty, skierowany do Sopron (Węgry), później od stycznia 1916 do Tuzli w Serbii. W październiku 1916 został mianowany chorążym w rezerwie, a potem awansowany na stopień porucznika w rezerwie z dniem 1 stycznia 1917^[9]. W sierpniu 1917 odbył kurs oficerski w Beracie (Albania), po czym został wysłany na front włoski (wraz z nim przybywali tam m.in. brat Stanisław oraz przyjaciele z Sanoka, Władysław Zaleski, Jerzy Pajączkowski^[10]). Tam 4 listopada 1918 został wzięty do niewoli włoskiej i był przetrzymywany najpierw w Cassino, później w Cassercie koło Neapolu, a po oswobodzeniu trafił do Armii Polskiej we Francji i został przydzielony do 3 Pułku Instrukcyjnego. Do 1918 formalnie pozostawał rezerwistą 45 pułku piechoty^[11].

W maju 1919 z armią gen. Hallera powrócił do Polski. 1 września 1919 jego oddział został przemianowany na 149 pułk Strzelców Kresowych, w marcu 1920 na 49 pułk piechoty. Od 27 lipca 1920 uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej w szeregach „batalionu nauczycielskiego” (zwany też „batalion rembertowski”). Walczył w szeregach 15 Dywizji Piechoty. 29 sierpnia dostał się do niewoli i był osadzony w więzieniu w Charkowie. Nie został rozpoznany jako oficer i po dokonanej wymianie jeńców, 24 czerwca 1921 powrócił do ojczyzny.

Został zatwierdzony w stopniu kapitana z 1 kwietnia 1920. 1 czerwca 1921 pełnił służbę w 13 pułku piechoty^[12]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 790. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[13]. Przydzielony do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie w charakterze tłumacza pułkownika Louisa Faury. W latach 1922–1924 był słuchaczem III Kursu Normalnego Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie^[14]. W 1923 na liście starszeństwa kapitanów z dnia 1 czerwca 1919 był zweryfikowany z lokatą 710^[15]. Z dniem 1 października 1924, po ukończeniu kursu i otrzymaniu dyplomu naukowego oficera Sztabu Generalnego, został przeniesiony do Doświadczalnego Centrum Wyszkolenia w Rembertowie^[16] i pełnił w nim służbę w kolejnych latach^[17]. 1 grudnia 1924 został awansowany na majora ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 226. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[18]. 6 listopada 1926 do jesieni 1929 był wykładowcą taktyki w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. Jego asystentami byli Andrzej Marecki i Jan Rzepecki. Będąc słuchaczem Wyższej Szkoły Wojennej, a następnie pełniąc służbę na stanowiskach oficerów Sztabu Generalnego, pozostawał oficerem nadetatowym 60 pułku piechoty wielkopolskiej w Ostrowie Wielkopolskim^[19][20]. W 1928 był zweryfikowany z lokatą 200^[21]. Uchwałą Rady Miejskiej w Sanoku z 1928 został uznany przynależnym do gminy Sanok^[22]. 23 sierpnia 1929 został wyznaczony na stanowisko dowódcy I batalionu 2 pułku piechoty Legionów detaszowanego w Staszowie^[23]. 20 września 1930 został przeniesiony do Wyższej Szkoły Wojennej i był wykładowcą^[24] geografii wojennej. Ponadto wykładał przedmioty w dziedzinie wojskowości na Politechnice Warszawskiej. 28 sierpnia 1932 gen. Tadeusz Kutrzeba wystąpił z wnioskiem o awans w 1933 Jana Kosiny do stopnia podpułkownika, który nie doszedł do skutku. Z uwagi na postępującą chorobę (astma oskrzelowa), Jan Kosina zrezygnował z pracy w WSW, a także zmienił miejsce zamieszkania. 16 czerwca 1934 został przeniesiony z Wyższej Szkoły Wojennej do Wojskowego Biura Historycznego w Warszawie^[25], gdzie pełnił służbę na stanowiskach: kierownika referatu i pełniącego obowiązki szefa wydziału. W 1939 został szefem Wydziału „Wojna Polska”, a także w ostatnim czasie kierownik „Oddziału wojny polsko-bolszewickiej”. Był jednym ze współautorów publikacji „Bitwa warszawska” z sierpnia 1920. Publikował w czasopiśmie „Bellona”.

Po wybuchu II wojny światowej w czasie wojny obronnej 5 września 1939 wraz z pracownikami Wojskowego Biura Historycznego był ewakuowany w stronę wschodnią ówczesnych terenów państwa polskiego. Wraz z pracownikami Biura przebywał w prywatnym majątku we wsi Mokrany (6 września nadesłał kartkę do przebywającej w Bóbrce żony). W tym czasie otrzymał powołanie do ponownej funkcji tłumacza gen. Louisa Faury, lecz z powodu ataku choroby astmy oskrzelowej 9 września trafił do Wojskowego Szpitala Wojskowego nr 9 w Brześciu. Tam po agresji ZSRR na Polskę został aresztowany przez Sowietów. Został przewieziony do obozu w Starobielsku^[27], później był przetrzymywany na Łubiance w Moskwie, po czym został przetransportowany do Mińska, gdzie prawdopodobnie w 1940 został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w ramach zbrodni katyńskiej w więzieniu „Amerykanka” w Kuropatach (tzw. białoruska lista katyńska)^[28][a].

Jego żoną była Maria, z rodu Dunin-Wąsowiczów (1896–1944), córka aptekarza, którą Jan poznał poprzez Jerzego Pajączkowskiego-Dydyńskiego. Ślub odbył się 14 października 1922. Maria Kosina zginęła 6 sierpnia 1944 podczas powstania warszawskiego przy ulicy Śliskiej, gdzie pracowała jako ochotniczka przy kuchni polowej^[29][26][30]. Mieli dwóch synów: Jana Juliusza Kazimierza (1924–1998) i Pawła Piotra Andrzeja (1927–2013). Rodzina zamieszkiwała w Rembertowie do 1929, następnie w Warszawie, wpierw przy ulicy Ursynowskiej 18, później przy ulicy Koszykowej 79A m. 49 (blok przy WSW) i przy ulicy Narbutta 3 m. 3 (willa). Syn Jan podczas II wojny światowej służył na okrętach, w tym ORP Orkan; na nim pełnił wartę przy trumnie gen. broni Władysława Sikorskiego; ocalał po zatopieniu okrętu w 1943. Paweł był sędzią w rodzinnym Sanoku oraz współtwórcą Stowarzyszenia Rodu Duninów^[30][31][32]. Powinowatym Jana Kosiny był Zbigniew Dunin-Wąsowicz^[30].

Zarówno Jan Kosina, jak i jego żona Maria, nie mają oficjalnych grobów. Symboliczna tablica upamiętniająca Jana i Marię Kosinów oraz ich syna Jana została umieszczona przez drugiego syna Pawła na grobie dziadka ojca Marii, Piotra Dunina-Wąsowicza, znajdującego się na Cmentarzu Centralnym w Sanoku^[33][34].

• chorąży – październik 1916
• porucznik – 1 stycznia 1917
• kapitan – 1 kwietnia 1920
• major – 1 grudnia 1924 ze starszeństwem z 15 sierpnia 1924 i 226. lokatą w korpusie oficerów piechoty
• podpułkownik – pośmiertnie 5 października 2007
• pułkownik – pośmiertnie 31 marca 2008

• Krzyż Walecznych
• Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)^[35][36]
• Medal Niepodległości (10 grudnia 1931)^[37]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939” (pośmiertnie)
• Kawaler Orderu Legii Honorowej (III Republika Francuska - „za współpracę z Francuską Misją Wojskową”)

• Krzyż Zasługi Wojskowej 3 klasy z mieczami i z dekoracją wojenną (Austro-Węgry, przed 1918)^[11]
• Brązowy Medal Waleczności (Austro-Węgry, przed 1918)^[11]
• Krzyż Wojskowy Karola (Austro-Węgry, przed 1918)^[11]

Podczas „Jubileuszowego Zjazdu Koleżeńskiego b. Wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej Matury” 21 czerwca 1958 jego nazwisko zostało wymienione w apelu poległych w obronie Ojczyzny w latach 1939-1945^[38] oraz na ustanowionej w budynku gimnazjum tablicy pamiątkowej poświęconej poległym i pomordowanym absolwentom gimnazjum (wskazany w gronie poległych w walkach 1939 r.^[39].

W 1962 Jan Kosina został upamiętniony wśród innych osób wymienionych na tablicy Mauzoleum Ofiar II Wojny Światowej na Cmentarzu Centralnym w Sanoku.

W 1991 z inicjatywy jego synów, Jana i Pawła, w kościele św. Agnieszki w Krakowie umieszczono tabliczkę upamiętniającą Jana Kosinę w części świątyni honorującej ofiary zbrodni katyńskiej.

5 października 2007 roku Minister Obrony Narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie do stopnia podpułkownika^[40]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 roku, w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”. 31 marca 2008 roku Minister Obrony Narodowej Bogdan Klich zmieniając decyzję swojego poprzednika z dnia 5 października 2007 roku awansował podpułkownika Jana Kosinę na pułkownika^[41].

18 kwietnia 2009 roku na Cmentarzu Centralnym w Sanoku, w tzw. Alei Katyńskiej, Paweł Kosina zasadził Dąb Pamięci jego ojca pułkownika Jana Kosiny. Uroczystość odbyła się w ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”^{[42][43][44][45][46]}.

• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Charków. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2003. s. 246. [dostęp 2017-02-18].
• Andrzej Brygidyn: Sanocka Lista Katyńska. Jeńcy Kozielska, Ostaszkowa, Starobielska oraz innych obozów i więzień Polski kresowej pomordowani w Rosji Sowieckiej. Sanok: 2000, s. 42–44.
• Paweł Kosina: Helena Kosinówna. Rodzina i sanoccy przyjaciele. Sanok: Stowarzyszenie Przyjaciół Heleny Kosiny w Sanoku, 2006. ISBN 83-924210-0-0. Brak numerów stron w książce
• Paweł Kosina. Helena Kosinówna. Rodzina i sanoccy przyjaciele (cz. 1). „Góra Przemienienia”, s. 9–12, Nr 22 (147) z 28 maja 2006. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. 
• Paweł Kosina. Helena Kosinówna. Rodzina i sanoccy przyjaciele (cz. 2). „Góra Przemienienia”, s. 9–12, Nr 23 (147) z 4 czerwca 2006. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. 
• Paweł Kosina. Helena Kosinówna. Rodzina i sanoccy przyjaciele (cz. 3). „Góra Przemienienia”, s. 10–12, Nr 24 (148) z 11 czerwca 2006. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. 
• Paweł Kosina. Helena Kosinówna. Rodzina i sanoccy przyjaciele (cz. 4). „Góra Przemienienia”, s. 17–20, Nr 25 (149) z 18 czerwca 2006. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. 
• Paweł Kosina. Helena Kosinówna. Rodzina i sanoccy przyjaciele (cz. 5). „Góra Przemienienia”, s. 16–20, Nr 26 (150) z 25 czerwca 2006. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. 
• Krystyna Chowaniec: Dęby Pamięci. Sanok: Komenda Hufca ZHP Ziemi Sanockiej im. ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego, 2010, s. 20–24. ISBN 978-83-931109-3-3.
• Jan Kosina. katyn-pamietam.pl. [dostęp 2014-04-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (21 kwietnia 2014)].