Józef Sare

Józef Sare (przed 1907)
Data i miejsce urodzenia	1 września 1850 Chorowice
Data i miejsce śmierci	23 marca 1929 Kraków
Zawód, zajęcie	architekt
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Józef Sare, także Saare, Sarre (ur. 1 września 1850 w Chorowicach^[1], zm. 23 marca 1929 w Krakowie) – polski architekt i budowniczy, wieloletni drugi wiceprezydent miasta Krakowa, poseł na Sejm Krajowy

Był synem żydowskiego budowniczego w Krakowie Salomona i Danieli z domu Kleinberger^[1]. Studia architektoniczne odbywał w Krakowie (Instytut Techniczny) i Wiedniu (Politechnika Wiedeńska)^[2]. W 1869 zdobył tytuł inżyniera^[3].

Podjął pracę w c. k. technicznej służbie rządowej. Był zatrudniony w starostwie powiatu tarnowskiego, następnie w starostwie lwowskim, a od 1875 w C. K. Namiestnictwie we Lwowie^[3]. W 1880 powrócił do Krakowa, gdzie pracował w oddziale technicznym starostwa^[3]. W 1893 został kierownikiem tegoż oddziału^[3]. W 1908 został starszym radcą budownictwa^[3]. W 1917 przeszedł na emeryturę^[3].

W 1902 wybrano go do Rady Miasta^[4]. Od 1905 do końca życia pełnił stanowisko wiceprezydenta Krakowa. Był posłem na Sejm Krajowy kadencji VIII (wybrany w 1907 w miejsce zmarłego Arnolda Rappaporta), IX (1908–1913), X (1913–1914). W 1910 otrzymał tytuł radcy dworu^[5].

W czasie I wojny światowej był członkiem Sekcji Zachodniej Naczelnego Komitetu Narodowego. W październiku i listopadzie 1914, w związku z ewakuacją miasta po wybuchu wojny, rezygnacją pierwszego wiceprezydenta Henryka Szarskiego i czasową nieobecnością prezydenta Juliusza Leo, wykonywał obowiązki prezydenta Krakowa. W kwietniu 1919 witał w Krakowie w imieniu miasta generała Józefa Hallera. Wykonywał obowiązki prezydenta także po śmierci Jana Kantego Federowicza (lipiec 1924) oraz po odwołaniu komisarza rządowego Witolda Ostrowskiego a przed wyborem Karola Rollego (czerwiec 1926).

W 1919 został członkiem Rady Naczelnej Zjednoczenia Polaków Wyznania Mojżeszowego Ziem Polskich. Założyciel Unii Narodowo-Państwowej w 1922^[6]. Należał do Stowarzyszenia Humanitarnego „Solidarność” B’nei B’rith, Stowarzyszenia Izraelitów Postępowych i Krakowskiego Towarzystwa Technicznego^[7].

Zaprojektował wiele krakowskich budynków, m.in. Kliniki Chirurgicznej i Okulistycznej oraz Kliniki Psychiatrycznej przy ul. M: Kopernika, gmach Gimnazjum w Tarnowie, budynek Gimnazjum św. Anny w Krakowie, Gimnazjum im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie, V Gimnazjum w Krakowie, Gmach Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie i budynek Zakładu Medycyny Sądowej CM UJ przy ul. Grzegórzeckiej 16. Z jego inicjatywy miasto kupiło Las Wolski, który przeznaczono na park publiczny.

Został pochowany na nowym cmentarzu żydowskim w Krakowie^[8].

• Order św. Stanisława II klasy (Rosja)^[4]
• Krzyż Komandorski Orderu Franciszka Józefa (1917) (Austro-Węgry)^[3]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (28 kwietnia 1926)^[9][10]

Portret Sarego namalowany przez Józefa Mehoffera umieszczono w Muzeum Narodowym, a jedna z krakowskich ulic nosi jego imię.

• Rafał Róg, Józef Sare, [w:] Polski Słownik Biograficzny, tom XXXV, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk, Warszawa-Kraków 1994, s. 189–193 wersja elektroniczna.
• Nowy poseł krakowski. „Nowości Illustrowane”. Nr 11, s. 4, 16 marca 1907. 
• BarbaraB. Zbroja BarbaraB., Leksykon architektów i budowniczych pochodzenia żydowskiego w Krakowie w latach 1868-1939, Kraków: Wysoki Zamek, 2023, ISBN 978-83-966500-2-3 .