HMS Swift

Klasa	niszczyciel (lider)
Historia
Stocznia	Cammell Laird(inne języki), Birkenhead
Położenie stępki	1905
Wodowanie	7 grudnia 1907
Royal Navy
Wejście do służby	sierpień 1910
Wycofanie ze służby	grudzień 1921
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	1825 ts konstrukcyjna 2170 ts normalna 2390 ts pełna
Długość	107,8 m
Szerokość	10,4 m
Zanurzenie	3,2 m
Napęd
12 kotłów parowych, 4 turbiny o łącznej mocy 30 000 shp
Prędkość	35 węzłów
Uzbrojenie
1910: 4 działa kal. 102 mm 2 wyrzutnie torped kal. 450 mm 1917: 1 działo kal. 152 mm 2 działa kal. 102 mm 2 wyrzutnie torped kal. 450 lub 533 mm
Załoga	126

HMS Swift – brytyjski wielki niszczyciel z pierwszych lat XX wieku i okresu I wojny światowej, pierwszy na świecie okręt określany jako lider niszczycieli. Jedyny okręt swojego typu i jedyny przedstawiciel klasy liderów wprowadzony do służby w Royal Navy do czasu rozpoczęcia działań wojennych w 1914 roku. Uczestniczył w akcjach na Morzu Północnym i w kanale La Manche, w tym bitwie w Cieśninie Kaletańskiej w 1917 roku. Po wojnie został odstawiony do rezerwy i wycofany w 1921 roku.

Koncepcja lidera powstała pod koniec 1904 roku, jako jedna z nowych idei ówczesnego pierwszego lorda morskiego Admiralicji, admirała Johna Fishera. Miał to być okręt zdolny do przejęcia części zadań dotychczas wypełnianych przez krążowniki lekkie, przede wszystkim dowodzenia zespołami niszczycieli i torpedowców. Według Fishera miał także wypełniać funkcje rozpoznawcze na rzecz floty^[1]. Musiała być to więc jednostka znacznie większa od ówczesnych niszczycieli, posiadająca odpowiednie pomieszczenia dla oficera dowodzącego flotyllą i jego sztabu, równie szybka i dobrze uzbrojona^[2]. Na żądanie Fishera w 1905 roku opracowano wstępne projekty kilku konstrukcji o znacznie powiększonych w stosunku do dotychczas budowanych niszczycieli rozmiarach, napędzanych turbinami parowymi o dużej mocy, mających nadawać okrętowi prędkość maksymalną ponad 36 węzłów. Na ich podstawie ogłoszono konkurs ofert wśród prywatnych stoczni, specjalizujących się w budowie podobnych jednostek. Aprobatę Admiralicji zyskał projekt stoczni Cammell Laird & Co.(inne języki) w Birkenhead, wprowadzono jednak do niego pewne modyfikacje, polegające głównie na wzmocnieniu uzbrojenia artyleryjskiego. Dla okrętu przewidziano początkowo nazwę „Flying Scud”^[3], prace stoczniowe rozpoczęto w grudniu 1906 roku^[4].

Wodowanie okrętu, pod nazwą zmienioną na „Swift”, nastąpiło 7 grudnia 1907 roku^[3]. Próby jednostki, prowadzone w latach 1908–1910 wykazały, że założenia projektowe dotyczące prędkości maksymalnej były zbyt optymistyczne^[1]. Na testach przekroczono 35 węzłów, ale ceną za to było olbrzymie, jak na jednostkę tej wielkości, zużycie paliwa, wynoszące 27,5 tony na godzinę^[3]. W bezskutecznych próbach osiągnięcia prędkości kontraktowej 36 węzłów wypróbowano aż 26 śrub napędowych^[5]. Okręt wykazywał nie najlepsze właściwości morskie, miał skłonność do mokrej żeglugi, co utrudniało nawigację i użycie uzbrojenia zainstalowanego na pokładzie dziobowym^[6] i wykluczało możliwość zastosowania jednostki zgodnie z pierwotną koncepcją Fishera^[1]. Ogólny koszt budowy wyniósł 233 764 funtów^[3] (inne źródło: 236 764 funtów^[6]) – kilkakrotnie (do siedmiu razy^[2]) więcej od zwykłych niszczycieli. Admiralicja zgodziła się ograniczyć kary umowne za niższą prędkość i opóźnienie w ukończeniu do 5000 funtów. Mimo nieosiągnięcia nawet prędkości 36 węzłów, lord Fisher rozsiewał pogłoski do prasy o przekroczeniu przez okręt prędkości 38 węzłów, co było później mylnie przytaczane w różnych źródłach^[6].

Przy długości całkowitej 107,8 m oraz szerokości maksymalnej 10,4 m, wyporność konstrukcyjna lidera wynosiła 1825 ton angielskich (ts) (normalna – 2170 ts, pełna – 2390 ts^[3]), około dwukrotnie więcej niż równolegle budowane klasyczne niszczyciele^[2], a zanurzenie 3,2 m^[3]. Aż do drugiej połowy lat 30. XX wieku „Swift” pozostawał największym zbudowanym w Wielkiej Brytanii przedstawicielem swojej klasy^[7]. Wzniesiony pokład dziobowy kończył się uskokiem na wysokości nadbudówki, której konstrukcja została powiększona i wzmocniona w 1916 roku^[3]. Etatowa załoga określana była na 126 oficerów, podoficerów i marynarzy^[8], w przypadku pełnienia funkcji jednostki flagowej wzrastała do 134 osób^[6].

Napęd okrętu stanowiły cztery turbiny parowe Parsonsa o łącznej projektowanej mocy 30 000 shp, zasilane w parę przez dwanaście kotłów opalanych paliwem płynnym^[3]. Według założeń projektowych tak skonfigurowana siłownia miała zapewnić prędkość maksymalną 36 węzłów^[2]. Spaliny z kotłowni odprowadzane były przez trzy szerokie kominy^[2]. Zapas paliwa płynnego wynosił, według różnych źródeł, 180^[2] lub 282 tony^[3].

W pierwszej konfiguracji uzbrojenia „Swift” dysponował czterema działami BL Mk VIII L/40 kal. 102 mm, z których dwa były ustawione obok siebie na podwyższonym pokładzie dziobowym, a dwa w osi symetrii okrętu na rufie, oraz dwoma wyrzutniami torpedowymi kal. 450 mm^[3]. Uzbrojenie to było dość słabe, jak na okręt tej wielkości^[4]. Po przebudowie w 1917 roku w miejsce dział dziobowych ustawiono jedno działo BL L/45 Mk XII(inne języki) kal. 152 mm^[3] (był to jedyny w historii Royal Navy niszczyciel uzbrojony w działo tego kalibru^[9]), zaś – według jednego ze źródeł – wyrzutnie torpedowe wymieniono na większe, o kalibrze 533 mm^[2]. Dodano też na rufie działo przeciwlotnicze 57 mm (6-funtowe) i działo automatyczne 40 mm („pom-pom”)^[10]. Po uszkodzeniach w kwietniu 1917 zamieniono ponownie działo 152 mm, które nie sprawdzało się na okrętach tej wielkości i oślepiało w nocy obsadę mostka, na dwa działa 102 mm Mk V^[10].

Do wybuchu I wojny światowej „Swift” pozostawał jedynym specjalnie zaprojektowanym liderem niszczycieli w służbie Royal Navy^[11]. W 1912 roku został przewodnikiem 4. Flotylli Niszczycieli (Torpedo Boat Destroyer Flotilla) i wraz z nią wszedł w skład Grand Fleet w sierpniu 1914 roku^[3], pełniąc wówczas rolę okrętu flagowego dowódcy flotylli, komandora C.J. Wintoura^[12]. W pierwszej fazie działań wojennych, 16 października 1914 roku został wysłany na poszukiwanie rozbitków z zatopionego przez U-9 krążownika „Hawke”, z których odnalazł 21^[13]. W drugiej połowie 1915 roku, w związku z kłopotami, jakie sprawiał okręt w służbie na trudnym dla żeglugi akwenie Morza Północnego, został przeniesiony do Dover Patrol^[3]. 20 kwietnia 1917 roku, dowodzony przez komandora porucznika A.M. Pecka, uczestniczył w bitwie w Cieśninie Kaletańskiej, zatapiając po ataku torpedowym niemiecki G 85 i współuczestnicząc w zatopieniu G 42^[14]. Sam również odniósł poważne uszkodzenia, po remoncie powrócił do linii w lipcu 1917 roku^[3].

Po zakończeniu wojny „Swift” został odstawiony do rezerwy i sprzedany do stoczni złomowej w grudniu 1921 roku^[3].

• Jim Crossley: British Destroyers: 1892–1918. Botley, Oxford: 2009. ISBN 978-1-84603-514-2. Brak numerów stron w książce
• Anthony Preston: The World's Worst Warships. London: 2002. ISBN 0-85177-754-6. Brak numerów stron w książce