Gwary niemodlińskie
Gwary niemodlińskie[1] – jedna z gwar środkowośląskich[2] języka polskiego[3].
Gwary niemodlińskie zachowały się w dwóch rejonach: oś pierwszego stanowią miejscowości Piechocice, Stara Jamka, Kuźnica Ligocka, Sowin, zaś centrami drugiego są Narok i Niewodniki.
Cechami charakterystycznymi gwar niemodlińskich są
- dyftongiczna wymowa dawnego długiego a w postaci dyftongu oł (np. trołwa – trawa),
- monoftongiczna wymowa kontynuantów dawnego krótkiego i długiego o (wyjątkiem jest labializacja nagłosowego o-).
Różnie przedstawia się wymowa samogłosek nosowych. Mieszkańcy Sowina i Kuźnicy Ligockiej wymawiają nosówkę przednią szeroko i po spółgłoskach twardych, i po miękkich, co jest nawiązaniem do gwar głogóweckich i kozielskich. Z kolei mieszkańcy Naroku, Niewodnik i okolic nosówkę przednią po spółgłoskach twardych wymawiają szeroko jako nosowe a, a po spółgłoskach miękkich wymawiają wąsko jako nosowe y, co jest też typowe dla gwar opolskich.
Gwary niemodlińskie początkowo charakteryzowały się też mazurzeniem; obecnie rzadko występujące w tych gwarach.
Przykład tekstu
[edytuj | edytuj kod]Jak my byli chopcy, to my śli tys. cansto na gřiby. Noubaři my śe radowali, jak my nouwjancyj prawikůw a růtkopůw nazbjyrali, bo te bůuy bardzo twardy do krouńou. Prawiki a růtkopy – z wjankša rosnům we břuskach. Śińouki a kuřůntka – te z wjankša rosnům zajś we śwjyrckach. Majślouki tys. sům dobry, yno te žoudyn ńe chćou zajś roud uodźyrać, bo te musům zajś być uodźyrany, a bardzo śe lepjům po palcach. Bźony – te rosnům zajś na ślagach, na tych uodźymkach uod strumůw. I poram muchorůutkůw my tys. přinůjśli, co na muchy jadźić (Sowin).[4]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ B. Wyderka, Wstęp, [w:] Słownik gwar śląskich, t. 1, Opole 2000 [1].
- ↑ B. Wyderka, Jakoś ty to pedzioł? (część II), "Indeks. Pismo Uniwersytetu Opolskiego" 2005 nr 61-62, s. 31.
- ↑ O zaliczaniu gwar śląskich do języka polskiego, zob. B. Wyderka, O wielojęzyczności Śląska, "Indeks. Pismo Uniwersytetu Opolskiego" 2004 nr 55-56.
- ↑ Alfred Zaręba – Śląskie teksty gwarowe, Kraków 1961
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Wyderka B., Jakoś ty to pedzioł? (część II), "Indeks. Pismo Uniwersytetu Opolskiego" 2005 nr 61-62
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
