Ten artykuł dotyczy miasta w Hiszpanii. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Grenada

Herb Flaga
Państwo	Hiszpania
Wspólnota autonomiczna	Andaluzja
Prowincja	Grenada (prowincja)
Data założenia	711
Burmistrz	Francisco Cuenca Rodríguez
Powierzchnia	88,02 km²
Wysokość	738 m n.p.m.
Populacja • liczba ludności	230 595 (2023)
Kod pocztowy	18001-18016
Tablice rejestracyjne	GR
Położenie na mapie Hiszpanii Grenada
Położenie na mapie Europy Grenada
Położenie na mapie Andaluzji Grenada
37°13′N 3°41′W/37,216667 -3,683333
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Grenada (hiszp. Granada) – miasto w Andaluzji, w południowej Hiszpanii. W późnym średniowieczu centrum ostatniego państwa muzułmańskiego na Półwyspie Iberyjskim, obecnie stolica prowincji.

• VII w. p.n.e. powstanie osady Iberoceltów utrzymującej kontakty z Fenicjanami, Kartagińczykami i Grekami;
• W V w. p.n.e. kolonia grecka o nazwie Elibyrge lub Elybirge;
• Po I wojnie punickiej opanowana przez Kartaginę;
• W czasie II wojny punickiej zdobyta przez Rzymian; zmiana nazwy na Illiberis. Cezar nadał osadzie nazwę Municipium Florentinum Iliberitanu, skróconą później do Florentia;
• Po najeździe Wizygotów siedziba biskupstwa oraz administracji świeckiej;
• 551–615 Granada pod panowaniem cesarstwa bizantyńskiego;
• 615–711 w królestwie Wizygotów;
• W 711 r. założona przez Arabów w pobliżu starożytnej osady iberyjskiej i rzymskiej o nazwie Garnata lub Garnata al-Yahud;
• Od 1013–1091 stolica niezależnego państwa berberyjskich Zirydów;
• 1091–1145 w państwie Almorawidów;
• 1147–1238 pod rządami Almohadów;
• W latach 1238–1492 stolica emiratu, rozkwit miasta po zawarciu przymierza z Kastylią. Schronienie znaleźli tutaj islamscy wygnańcy z Kordoby i Sewilli, po zajęciu przez chrześcijan północnej i zachodniej Andaluzji. Grenada stała się największym i najbogatszym miastem Półwyspu Iberyjskiego^{[potrzebny przypis]};
• 1246 pod zwierzchnictwem (lenno) Kastylii;
• 2 stycznia 1492 przejęta przez Kastylię jako ostatni punkt oporu muzułmanów;
• W 1492 utworzenie arcybiskupstwa;
• 1501 muzułmanom dano do wyboru – chrzest lub wygnanie;
• 1504 budowa kaplicy królewskiej Capilla Real – miejsca pochówku Królów Katolickich;
• 1511 budowa Hospital Real;
• 1523 początek budowy katedry;
• W 1526 założenie uniwersytetu;
• 1526 – budowa pałacu Karola V w Alhambrze;
• Po wygnaniu w 1609–14 morysków (Arabów, którzy przeszli na katolicyzm) regres gospodarczy;
• 28 stycznia 1810–16 września 1812 pod okupacją francuską;
• W czasie wojny domowej po stronie Republiki. W sierpniu 1936 zdobyta przez wojska gen. Franco.

Położona w dolinie rzeki Genil (dopływ Gwadalkiwiru), w Górach Betyckich. W pobliżu najwyższe pasmo Półwyspu Iberyjskiego – Sierra Nevada, a za nim Morze Śródziemne z Costa del Sol.

Rozwój demograficzny Grenady (1900-2010)

Ośrodek handlowy, przemysłowy i kulturalny. Siedziba jednego z czołowych uniwersytetów w kraju^[2]. Ważna miejscowość turystyczna, słynna z krajobrazów i zabytków. Znajduje się tutaj stacja kolejowa Granada.

Kto nie widział Grenady, ten niczego nie widział – przysłowie hiszpańskie.

• Alhambra, warowny zespół pałacowy zbudowany w XIII w. przez Nasrydów i rozbudowany w XIV w., arcydzieło architektury arabskiej w Hiszpanii, którą cechuje niezwykłe bogactwo dekoracji wnętrz, m.in. arkadowe galerie kolumnowe, stalaktytowe sklepienia, ściany wykładane płytkami azulejos i barwnymi stiukami z ornamentem oraz malowidła ścienne.
  • Alcazaba (zamek), najstarsza część Alhambry, stoi wysoko na górskiej ostrodze nad rzeką Darro.
  • Mexuar, miejsce pracy urzędników dworskich i państwowych,
    • Sala de Mexuar, gdzie odbywały się posiedzenia rządu i królewskiego sądu;
    • Patio de Mexuar (dawny seraj), piękny dziedziniec z fontanną,
    • Cuarto Dorado, imponujące dzieło nasrydzkiej sztuki, (służąca do audiencji prywatnych);
  • Dziedziniec Mirtów, centralny punkt Alhambry;
    • Sala de la Barca (dawna poczekalnia), z sufitem w kształcie łodzi;
    • Sala Ambasadorów, jedna z najpiękniejszych;
      z kopułą – arcydziełem intarsji, wzorem zdobienia reprezentacyjnych sal; (centrum polityczne i dyplomatyczne arabskiej Grenady);
  • Dziedziniec Lwów, najdoskonalszy przykład zdobnictwa mauretańskiego; z fontanną wspartą na 12 lwach;
    • Sala Mozarabów;
    • Sala Królów, z polichromowanymi malowidłami na suficie;
    • Sala Dwóch Sióstr, z gipsowym sklepieniem stalaktytowym,
    • Sala Abencerragów, z kopułą w kształcie gwiazdy.
  • Pałac Karola V, największy obiekt w kompleksie Alhambry, uważany za najpiękniejsze dzieło renesansu poza Włochami^{[przez kogo?]}. Zbudowany w XVI w. na podstawie projektu hiszpańskiego architekta Pedra Machuca^[3], jako „znak zwycięstwa” chrześcijaństwa, finansowany ze specjalnie utworzonego podatku płaconego przez Arabów. Jest to monumentalna budowla z galeriami i dwukondygnacyjną kolumnadą wokół okrągłego dziedzińca wewnętrznego. Fasada zewnętrzna jest utrzymana w stylu renesansu toskańskiego. W pałacu znajduje się Muzeum Archeologiczne, gdzie przechowywane są znaleziska z Alhambry, oraz Muzeum Sztuk Pięknych, które oferuje przegląd malarstwa szkół związanych z Grenadą oraz gromadzi dzieła pochodzące z rozwiązanych klasztorów Grenady.
• Generalife, na górnym zboczu Alhambry rozpościera się zespół ogrodowy z pawilonami, który był letnią rezydencją emirów mauretańskich. Obecnie jest wspaniałym przykładem islamskiej sztuki ogrodowej.
• Katedra Santa María de la Encarnación, gotycko-renesansowa z XVI–XVIII w.; wnętrze o długości 116 i szerokości 67 metrów, pięcionawowe, bogato zdobione rzeźbami, obrazami i wyposażone w dzieła sztuki.
  • Capilla Real, miejsce pochówku Królów Katolickich – Izabeli i Ferdynanda oraz Joanny Szalonej i Filipa Pięknego.
  • Capilla Mayor, w formie kulistej świątyni z bogatym wystrojem plastycznym.
  • Ołtarze: główny – renesansowy z naturalistycznymi rzeźbami i reliefami oraz św. Jakuba
  • Zakrystia ze skarbcem i kolekcją malarstwa flamandzkiego, m.in. Rogiera van der Weydena, Hansa Memlinga.
• Klasztor kartuzów z kościołem, XVI-XVII wiek, z zakrystią w stylu churrigueryzmu z XVIII wieku; zaliczany do arcydzieł architektury barokowej.
• Klasztor San Jerónimo, budowa rozpoczęta na polecenie Królów Katolickich w 1496^[4]. Karol V wydał rozporządzenie żeby klasztor został poświęcony pamięci dowódcy wojsk hiszpańskich, wicekrólowi Neapolu Gonzalo Fernándezowi de Córdoba. Zwłoki księcia zostały złożone w tym klasztorze. Klasztorowi nadał ostateczny kształt Diego de Siloé, główny architekt budowy od 1528 roku.
• Kościoły: San Pedro y San Pablo i Santa Ana.
• Pałace: Casa del Cabildo Antiquo (dawna szkoła wyższa z czasów Maurów) i arcybiskupi z XVII wieku.
• Kamienice z XVI wieku: Corral de Carbon, Casa de los Tiros, Casa del Castri.
• Albaicin, stara zabytkowa dzielnica z klimatem mauretańskiej Grenady.

• Francisco Ayala – hiszpański pisarz
• Alonso Cano – hiszpański rzeźbiarz, malarz i architekt epoki baroku
• Manuel Gómez-Moreno González – hiszpański malarz
• Juanjo Guarnido – hiszpański grafik i rysownik komiksów
• Ludwik z Grenady – mistyk dominikański
• Pedro de Mena – hiszpański rzeźbiarz okresu baroku

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Grenadzie.

• Aix-en-Provence, Francja
• Belo Horizonte, Brazylia
• Bydgoszcz, Polska
• Coral Gables, Stany Zjednoczone
• Dubaj, Zjednoczone Emiraty Arabskie
• Florencja, Włochy
• Fryburg Bryzgowijski, Niemcy
• Marrakesz, Maroko
• Szardża, Zjednoczone Emiraty Arabskie
• Tetuan, Maroko
• Tilimsan, Algieria

• Nowa encyklopedia powszechna, PWN, Warszawa 1995-1996.

• Informacje o mieście z Andaluzyjskiego Instytutu Statystycznego. [dostęp 2006-01-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-31)]. (hiszp.).
• Alcazaba de La Alhambra na castillosnet.org. [dostęp 2006-01-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-08-10)].