Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Fresnel (Q143)

Jednostka bliźniacza „Fresnel” – „Ajax”
Klasa	okręt podwodny
Typ	Redoutable
Projekt	M6
Historia
Stocznia	Ateliers et Chantiers de Saint-Nazaire Penhoët, Saint-Nazaire
Położenie stępki	7 lipca 1927
Wodowanie	8 czerwca 1929
Marine nationale
Wejście do służby	22 lutego 1932
Zatopiony	samozatopiony 27 listopada 1942
Los okrętu	powtórnie zatopiony 11 marca 1944
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu	1570 ton 2084 t
Długość	92,3 m
Szerokość	8,2 m
Zanurzenie	4,7 m
Zanurzenie testowe	80 m
Rodzaj kadłuba	dwukadłubowy
Napęd
2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 6000 KM 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 2000 KM 2 śruby
Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu	17 węzłów 10 w.
Zasięg	powierzchnia: 10 000 Mm przy 10 w. zanurzenie: 100 Mm przy 5 w.
Uzbrojenie
1 działo kal. 100 mm, 2 wkm kal. 13,2 mm, 13 torped
Wyrzutnie torpedowe	7 × 550 mm 2 × 550/400 mm
Załoga	61

Fresnel (Q143) – francuski oceaniczny okręt podwodny z okresu międzywojennego i II wojny światowej, jedna z 31 jednostek typu Redoutable. Okręt został zwodowany 8 czerwca 1929 roku w stoczni Ateliers et Chantiers de Saint-Nazaire Penhoët w Saint-Nazaire, a do służby w Marine nationale wszedł w lutym 1932 roku. Podczas wojny jednostka pełniła służbę na Morzu Śródziemnym i Atlantyku, a od zawarcia zawieszenia broni między Francją a Niemcami znajdowała się pod kontrolą rządu Vichy. 27 listopada 1942 roku „Fresnel” został samozatopiony w Tulonie. Podniesiony przez Włochów, został ponownie zatopiony przez alianckie samoloty 11 marca 1944 roku.

„Fresnel” zamówiony został na podstawie programu rozbudowy floty francuskiej z 1925 roku^[1][2]. Projekt (o sygnaturze M6^[3] ) był ulepszeniem pierwszych powojennych francuskich oceanicznych okrętów podwodnych – typu Requin^[1]. Poprawie uległa krytykowana w poprzednim typie zbyt mała prędkość osiągana na powierzchni oraz manewrowość^[1][4]. Posiadał duży zasięg i silne uzbrojenie; wadą była ciasnota wnętrza, która powodowała trudności w dostępie do zapasów prowiantu i amunicji^[4]. Konstruktorem okrętu był inż. Jean-Jacques Roquebert^[4].

„Fresnel” zbudowany został w stoczni Ateliers et Chantiers de Saint-Nazaire Penhoët (numer stoczniowy Z5)^[3] [5]. Stępkę okrętu położono 7 lipca 1927 roku^[6] , a zwodowany został 8 czerwca 1929 roku^[5][7].

„Fresnel” był dużym, oceanicznym okrętem podwodnym o konstrukcji dwukadłubowej^[1][4]. Długość całkowita wynosiła 92,3 metra (92 metry między pionami), szerokość 8,2 metra i zanurzenie 4,7 metra^[5][8]. Wyporność standardowa w położeniu nawodnym wynosiła 1384 tony (normalna 1570 ton), a w zanurzeniu 2084 tony^[5][7][a]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa silniki wysokoprężne Sulzer(inne języki) o łącznej mocy 6000 KM^[5][9][b]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne o łącznej mocy 2000 KM^[4][5][c]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 17 węzłów na powierzchni i 10 węzłów w zanurzeniu^[5][10][d]. Zasięg wynosił 10 000 Mm przy prędkości 10 węzłów w położeniu nawodnym (lub 4000 Mm przy prędkości 17 węzłów) oraz 100 Mm przy prędkości 5 węzłów w zanurzeniu^[1][2]. Zbiorniki paliwa mieściły 95 ton oleju napędowego^[3] [5]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 80 metrów, zaś czas zanurzenia 45-50 sekund^[1][4]. Autonomiczność okrętu wynosiła 30 dób^[3] [11].

Okręt wyposażony był w siedem wyrzutni torped kalibru 550 mm: cztery na dziobie i jeden potrójny zewnętrzny aparat torpedowy. Prócz tego za kioskiem znajdował się jeden podwójny dwukalibrowy (550 lub 400 mm) aparat torpedowy^[3] [4]. Na pokładzie było miejsce na 13 torped, w tym 11 kalibru 550 mm i dwie kalibru 400 mm^[3] [4]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło działo pokładowe kalibru 100 mm L/45 M1925 oraz zdwojone stanowisko wielkokalibrowych karabinów maszynowych Hotchkiss kalibru 13,2 mm L/76^[3] [4].

Załoga okrętu składała się z 4 oficerów oraz 57 podoficerów i marynarzy^[2][5][e].

„Fresnel” został przyjęty do służby w Marine nationale 22 lutego 1932 roku^[6] [f]. Jednostka otrzymała numer burtowy Q143^[3] . W momencie wybuchu II wojny światowej okręt pełnił służbę na Morzu Śródziemnym, wchodząc w skład 3. dywizjonu 3. eskadry 1. Flotylli okrętów podwodnych okrętów podwodnych w Tulonie (jednostka przechodziła remont, który zakończył się 14 września 1939 roku)^[12] . Dowódcą okrętu był w tym okresie kpt. mar. P.G. Daussy^[12] . 7 października „Fresnel”, „Le Glorieux” i „Redoutable” opuściły Tulon i w eskorcie niszczyciela „La Railleuse” udały się do Gibraltaru, a stamtąd 10 października eskortowane przez niszczyciel „Lynx” wyszły w rejs do Casablanki, docierając do miejsca przeznaczenia 13 października^[13] . W dniach 19 grudnia 1939 roku – 19 stycznia 1940 roku okręt wziął udział w poszukiwaniach niemieckiego rajdera „Admiral Graf Spee”, a po jego samozatopieniu – okrętu zaopatrzeniowego „Altmark”^[14] . 29 grudnia 1939 roku „Fresnel” wykonał atak na napotkany statek handlowy, który odpowiedział ogniem zmuszając okręt do odwrotu. Niedoszłym niemieckim łamaczem blokady okazał się aliancki parowiec „Highland Patriot” (14 172 BRT)^[14] . 27 marca 1940 roku „Fresnel” i „Espadon” w eskorcie uzbrojonego trawlera „Victoria” opuściły Casablankę i przepłynęły do Gibraltaru, a stamtąd „Fresnel” eskortowany przez niszczyciel „Simoun” wypłynął do Tulonu, który osiągnął 30 marca^[15] .

W czerwcu 1940 roku okręt znajdował się w Bizercie w składzie 3. dywizjonu okrętów podwodnych, a jego dowódcą był nadal kpt. mar. P.G. Daussy^[16] . 10 czerwca, po wypowiedzeniu wojny przez Włochy jednostka opuściła bazę, udając się na patrol^[17] . 22 czerwca, w dniu zawarcia zawieszenia broni między Francją a Niemcami, okręt przebywał w Bizercie^[18] . W wyniku jego postanowień „Fresnel” znalazł się pod kontrolą rządu Vichy w składzie 3. grupy okrętów podwodnych w Tulonie, gdzie został rozbrojony^[19] . 10 kwietnia 1941 roku „Fresnel” opuścił Tulon i w towarzystwie bliźniaczych jednostek „Henri Poincaré” i „Actéon” pokonał Cieśninę Gibraltarską i dotarł 16 kwietnia do Casablanki (w eskorcie awiza „La Batailleuse”)^[20] . 8 listopada 1942 roku okręt wziął udział w próbie odparcia desantu aliantów na Oran, jednak atak na siły inwazyjne nie powiódł się i ścigana przez eskortę jednostka musiała szukać schronienia na hiszpańskich wodach terytorialnych, a następnie dopłynęła do Tulonu^[6] [21]. 27 listopada 1942 roku, podczas ataku Niemców na Tulon, jednostka została samozatopiona^[1][4]. 29 stycznia 1943 roku okręt został podniesiony przez Włochów, lecz 19 lutego znowu zatonął^[6] . Podniesiony 4 maja 1943 roku, 11 marca 1944 roku został ponownie zatopiony przez alianckie samoloty^[6] [22].

• Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
• Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
• Ivan Gogin: REDOUTABLE submarines (1931-1939). Navypedia. [dostęp 2019-11-27]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: FR Fresnel. uboat.net. [dostęp 2019-11-30]. (ang.).
• Don Kindell: FRENCH, POLISH, GERMAN NAVIES, also US SHIPS IN EUROPE, SEPTEMBER 1939. Naval History Homepage. [dostęp 2019-11-27]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, OCTOBER 1939 (Part 1 of 2) Sunday 1st - Saturday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2019-11-27]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, DECEMBER 1939 (Part 2 of 2) Friday 15th - Sunday 31st. Naval History Homepage. [dostęp 2019-11-27]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, MARCH 1940 (Part 2 of 2) Friday 15th – Sunday 31st. Naval History Homepage. [dostęp 2019-11-27]. (ang.).
• Don Kindell: FRENCH NAVY SHIPS, JUNE 1940. Naval History Homepage. [dostęp 2019-11-27]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, JUNE 1940 (Part 2 of 4) Saturday 8th – Friday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2019-11-27]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, JUNE 1940 (Part 4 of 4) Saturday 22nd - Sunday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2019-11-27]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, NOVEMBER 1940 (Part 2 of 2) Friday 15th – Saturday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2019-11-27]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, April 1941 (Part 2 of 2) Tuesday 15th - Wednesday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2019-11-27]. (ang.).
• Jean Labayle-Couhat: French warships of World War II. London: Ian Allan Ltd., 1971. ISBN 0-7110-0153-7. (ang.).
• Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999. ISBN 83-902554-7-2.
• Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: Sampson Low, Marston & Co., 1941. (ang.).
• Oscar Parkes (red.): Jane’s Fighting Ships 1934. London: Sampson Low, Marston & Co., 1934. (ang.).