Brandenburgia-Prusy

Brandenburg-Preußen

unia personalna
1618–1701
Herb Flaga
Państwo	Święte Cesarstwo Rzymskie
Siedziba	Berlin, Królewiec
Data powstania	27 sierpnia 1618
Data likwidacji	18 stycznia 1701
Zarządzający	Fryderyk III
Położenie na mapie
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons

Brandenburgia-Prusy (niem. Brandenburg-Preußen) – nieoficjalne, acz upowszechnione w historiografii określenie używane w odniesieniu do wczesnonowożytnych połączonych unią personalną: Elektoratu Brandenburskiego (wraz z innymi formalnie odrębnymi księstwami i hrabstwami w Rzeszy) i Księstwa Prus rządzonych przez władców z dynastii Hohenzollernów w latach 1618–1701.

Rządząca w elektoracie Brandenburgii główna linia Hohenzollernów wżeniła się w młodszą linię panującą w księstwie pruskim, czym zagwarantowała sobie sukcesję w Prusach, po wymarciu tamtejszej gałęzi w 1618. Inną konsekwencją polityki małżeńskiej była inkorporacja władztw dolnoreńskich: księstwa Cleve oraz hrabstw Mark i Ravensbergu, na mocy traktatu z Xanten z 1614.

Pokój westfalski, kończący wojnę trzydziestoletnią, z 1648 przyłączał do Brandenburgii Minden i Halberstadt, a także sukcesję w Pomorzu Tylnym (inkorporowane w 1653, na mocy układów szczecińskich) i w księstwie magdeburskim (inkorporowane w 1680). Układy welawsko-bydgoskie z 1657 zwalniały Prusy książęce z zależności wasalnej od Polski oraz oddawały elektorom tereny wokół Lęborka i Bytowa, jako lenno oraz Drahim tytułem zastawu. Traktat w Saint-Germain-en-Laye (1679) powiększał obszar brandenburskiego Pomorza w kierunku dolnej Odry.

Druga połowa XVII wieku położyła podstawy ku temu, by Prusy stały się jednym z mocarstw europejskich. Zwiększenie potencjału wojskowego państwa, oparte na wprowadzonej w 1653 stałej armii, przyniosło głośne zwycięstwa w bitwie pod Warszawą (1656) i bitwie pod Fehrbellin (1675) oraz Great Sleigh Drive (Die große Schlittenfahrt) (1678). Władcy Brandenburgii-Prus nie zaniedbywali również spraw morskich, na ten okres datuje się powstanie pruskiej marynarki, a także skolonizowanie obszaru Brandenburskiego Złotego Wybrzeża oraz wyspę Arkin. Fryderyk Wilhelm I, znany jako „Wielki Elektor”, otwarł granice pruskie dla imigrantów protestanckiej, wysiedlanych z wielu miejsc w Europie. Największa imigracja francuskich hugenotów przybyła do jego państwa po wydaniu edyktu poczdamskiego. Fryderyk Wilhelm poczynił również wielkie kroki w kierunku centralizacji administracji oraz ograniczenia roli stanów.

W 1701 Fryderyk I Pruski przybrał tytuł Króla w Prusach. Było to możliwe z powodu statusu księstwa pruskiego, które nie wchodziło w skład Świętego Cesarstwa Rzymskiego, a także dzięki aprobacie cesarza z rodu Habsburgów oraz innych dworów europejskich, czemu podstawę dał system sojuszów w Europie ogarniętej wojnami o hiszpańską sukcesję i wielką wojnę północną. Odtąd Brandenburgia-Prusy były powszechnie określane jako Królestwo Prus lub po prostu Prusy. Fryderyk i jego następcy kontynuowali politykę centralizacji i ekspansji zewnętrznej. Przekształcili unię personalną, luźno łączącą porozrzucane księstwa wchodzące w skład Brandenburgii-Prus, w system prowincji zarządzany centralnie z Berlina.

W 1613 Jan Zygmunt porzucił luteranizm na rzecz kalwinizmu, lecz nie był w stanie zmusić do tego samego stanów pruskich opierając się na zasadzie cuius regio, eius religio^[1]. Wobec czego, 5 lutego 1615, zagwarantował luteranom wolność religijną, gdy dwór pozostał w większości luterański^[2]. Gdy Fryderyk Wilhelm odbudowywał zniszczoną przez wojnę gospodarkę, zachęcał osadników z całej Europy, zwykle perspektywą religijnego azylu, do osiedlenia się w jego państwie. W jego polityce migracyjnej szczególnej rangi wydarzeniem był edykt poczdamski z 1685, który przyciągnął do Brandenburgii-Prus około 15 tysięcy hugenotów^[3].

• Prusy (kraina historyczna)
• Władcy Prus
• Władcy Brandenburgii