Bitwa pod Krzywosądzem

powstanie styczniowe
Grób powstańców styczniowych poległych w bitwie pod Krzywosądzem w Dobrem
Czas	19 lutego 1863
Miejsce	w pobliżu Krzywosądza
Terytorium	Królestwo Kongresowe
Wynik	klęska powstańców
Strony konfliktu
powstańcy styczniowi Imperium Rosyjskie
Dowódcy
gen. Ludwik Mierosławski płk Jurij Iwanowicz Szylder-Szuldner
Siły
od 150 do 500 powstańców, w tym 30 kawalerzystów od 800 do 1000 Rosjan i Kozaków oraz kilka dział
Straty
kilkudziesięciu zabitych i rannych powstańców, 13 dostało się do niewoli nieznane
Położenie na mapie Guberni Królestwa Polskiego (1904) miejsce bitwy
52°42′13″N 18°35′08″E/52,703611 18,585556
Multimedia w Wikimedia Commons

Bitwa pod Krzywosądzem – jedno ze starć powstania styczniowego, które miało miejsce 19 lutego 1863 roku pod Krzywosądzem^[1].

19 stycznia Tymczasowy Rząd Narodowy ogłosił przebywającego w Paryżu Ludwika Mierosławskiego dyktatorem^[a][2]. Przygotowania do powstania Mierosławski rozpoczął w Bydgoszczy^[3], o czym wspomina w swoim pamiętniku polski działacz narodowy zaboru pruskiego Natalis Sulerzyski^[b]. Głównodowodzący miał się połączyć ze zorganizowanymi już oddziałami powstańczymi po przekroczeniu granicy^[4].

Z 17 na 18 lutego stacjonujący we Włocławku oddział wojsk rosyjskich pod dowództwem płk. Jurija Iwanowicza Szyldera-Szuldnera powiadomiony został o koncentracji oddziałów partyzanckich pod wodzą Mierosławskiego we wsi Niszczewy na Kujawach. W tej sytuacji żołnierzy natychmiast przetransportowano do Służewa w celu połączenia z pogranicznikami^[5]. Następnego dnia Rosjanie w sile od 800 do 1000 ludzi z kilkoma działami uderzyli na źle uzbrojony i znajdujący się dopiero w trakcie koncentracji oddział Mierosławskiego^[6]. Po utrzymaniu swoich pozycji przez kilka godzin Polacy zostali zmuszeni do odwrotu^[7][8], a bitwa ostatecznie zakończyła się w sąsiednim Dobrem zwycięstwem Rosjan^[9].

Zginęło i zostało rannych kilkudziesięciu powstańców. 13 Polaków dostało się do niewoli. Wśród zabitych byli m.in. major Celiński, kapitan Krzesimowski (Buski), kapitan Muchowski, Władysław Janowski, Antoni i Marian Czajkowscy z Tuczna, Hegel, Jakowicki, Kobyliński, Kozłowski, Krosnowski, Alfons Mauersberger, Miecznikowski z Płockiego, Henryk Plewiński, Stanisław Żurkowski, Franciszek Turczynowicz, Miszewski z ziemian płockich, Edward Głogowski z Tyszowca, adiutant - Zygmunt Rościszewski, student politechniki w Liège - Jan Wasiłowski z Kalisza^[10] – brat Marii Konopnickiej^[c] oraz Stanisław Gay – syn architekta Jakuba Gaya. Poległych powstańców pochowano w Krzywosądzu, Dobrem i Borowie^[12][6].

Mierosławski wycofał się w kierunku Radziejowa, gdzie połączył się z oddziałem powstańczym Kazimierza Mielęckiego^[3]. 21 lutego doszło do kolejnej przegranej przez Mierosławskiego bitwy pod Nową Wsią, która zmusiła go do złożenia dyktatury i wyjazdu do Paryża^[2].

• Niedaleko Borowa znajduje się pomnik z 1916 roku poświęcony poległym powstańcom pod Krzywosądzem.

• W 1916 roku na ulicy Powstania 1863 w Dobrem położono kamień poświęcony tej bitwie^[6].

• Kosowóz Mierosławskiego

• Stefan Kieniewicz: Powstanie styczniowe. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987, s. 36-41, seria: Dzieje Narodu i Państwa Polskiego. ISBN 83-03-02058-7.
• Stanisław Myśliborski-Wołowski: Rejencja bydgoska a powstanie styczniowe. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1975, s. 104-105.
• Natalis Sulerzyski: Pamiętnik Natalisa Sulerzyskiego byłego posła ziemi pruskiej na Sejm Berliński. Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa. [dostęp 2013-01-10].

• Powstanie styczniowe. www.muzeumwp.pl. [dostęp 2013-01-10].
• Dziennik Poznański. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa. [dostęp 2013-01-10].
• Biblioteka Warszawska 1914 Tom III Śląska Biblioteka Cyfrowa [1] .