Archimède (Q73)

„Archimède” w 1913 r.
Klasa	okręt podwodny
Historia
Stocznia	Arsenal de Cherbourg
Położenie stępki	styczeń 1908
Wodowanie	4 sierpnia 1909
Marine nationale
Wejście do służby	wrzesień 1911
Wycofanie ze służby	12 listopada 1919
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu	598 ton 810,5 t
Długość	60,5 m
Szerokość	5,6 m
Zanurzenie	4,1 m
Zanurzenie testowe	40 m
Rodzaj kadłuba	dwukadłubowy
Napęd
2 silniki parowe potrójnego rozprężania, 2 kotły, łączna moc 1700 KM 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 1230 KM 2 śruby
Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu	14,92 węzła 10,95 w.
Zasięg	powierzchnia: 1160 Mm przy 10 w. zanurzenie: 100 Mm przy 4,5 w.
Uzbrojenie
8 torped
Wyrzutnie torpedowe	7 × 450 mm (1 wewnętrzna na dziobie, 6 zewnętrznych)
Załoga	26
Multimedia w Wikimedia Commons

Archimède (Q73) – francuski oceaniczny okręt podwodny z okresu I wojny światowej. Został zwodowany 4 sierpnia 1909 roku w stoczni Arsenal de Cherbourg, a do służby w Marine nationale wszedł we wrześniu 1911 roku. Początkowo operował na wodach kanału La Manche i Atlantyku, a podczas wojny pływał na Morzu Północnym i Adriatyku, gdzie zatopił cztery austro-węgierskie transportowce. Jednostka została skreślona z listy floty w listopadzie 1919 roku.

„Archimède” zamówiony został na podstawie programu rozbudowy floty francuskiej z 1906 roku^[1][2]. Jednostkę zaprojektował inż. Julien Hutter, powiększając rozmiary stworzonego przez inż. Maxime’a Laubeufa projektu Pluviôse^[3]. Oprócz zwiększonej wyporności, na okręcie zainstalowano mocniejszy napęd^[1][4].

„Archimède” zbudowany został w Arsenale w Cherbourgu^[1][5]. Stępkę okrętu położono w styczniu 1908 roku^[4], został zwodowany 4 sierpnia 1909 roku^[1][3], a do służby przyjęto go we wrześniu 1911 roku^[4]. Okrętowi nadano nazwę na cześć wybitnego greckiego filozofa i matematyka – Archimedesa^[6]. Jednostka otrzymała numer burtowy Q73^[1].

„Archimède” był średniej wielkości oceanicznym okrętem podwodnym o konstrukcji dwukadłubowej. Długość całkowita wynosiła 60,5 metra, szerokość 5,6 metra i zanurzenie 4,1 metra^[1][2]. Wyporność w położeniu nawodnym wynosiła 598 ton, a w zanurzeniu 810,5 tony^[1][2]. Jednostka posiadała trzy stery głębokości i jeden kierunku^[1][4]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwie maszyny parowe potrójnego rozprężania o łącznej mocy 1700 koni mechanicznych (KM), do których parę dostarczały dwa kotły du Temple(inne języki)^[1][3]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne o łącznej mocy 1230 KM^[1][2]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 14,92 węzła na powierzchni i 10,95 węzła w zanurzeniu^[1][2][a]. Zasięg wynosił 1160 Mm przy prędkości 10 węzłów (lub 680 Mm przy prędkości 15 węzłów) w położeniu nawodnym oraz 100 Mm przy prędkości 4,5 węzła pod wodą^[1][2]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 40 metrów^[4].

Okręt wyposażony był w siedem wyrzutni torped kalibru 450 mm: jedną wewnętrzną na dziobie, cztery zewnętrzne systemu Drzewieckiego oraz dwie zewnętrzne po obu stronach kiosku, z łącznym zapasem 8 torped model 1904^[2][3][7].

Załoga okrętu składała się z 26 oficerów, podoficerów i marynarzy^[1][3].

„Archimède” początkowo pełnił służbę na wodach kanału La Manche i Atlantyku^[3]. W połowie 1915 roku okręt stacjonował w Harwich, operując na Morzu Północnym wraz z brytyjskimi okrętami podwodnymi^[3]. Następnie jednostkę przeniesiono na Adriatyk, gdzie pływał do zakończenia wojny^[3]. 9 maja 1916 roku jego ofiarą padł austro-węgierski transportowiec „Dubrovnik”, zaś trzy dni później jego los podzielił „Albanien”^[2][b]. Okręt został skreślony z listy floty 12 listopada 1919 roku^[2][3].

• Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Robert Gardiner, Randal Gray: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Ivan Gogin: ARCHIMÈDE submarine (1911). Navypedia. [dostęp 2017-02-20]. (ang.).
• Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1. Brak numerów stron w książce
• Jean Labayle-Couhat: French warships of World War I. London: Ian Allan Ltd., 1974. ISBN 0-7110-0445-5. (ang.). Brak numerów stron w książce
• John Moore (red.): Jane’s Fighting Ships of World War I. London: Studio Editions, 1990. ISBN 1-85170-378-0. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Gordon Smith: World War 1 at Sea, FRENCH NAVY. Naval History Homepage. [dostęp 2017-02-20]. (ang.).

• Lista francuskich okrętów podwodnych