Adolf Anderssen

Data i miejsce urodzenia	6 lipca 1818 Wrocław/Breslau
Data i miejsce śmierci	13 marca 1879 Wrocław
Obywatelstwo	niemieckie
Ranking FIDE	2744 (1870) wg. Chessmetrics
FIDE Top 100	1 (7 mies. między grudniem 1861 a sierpniem 1870 )
Multimedia w Wikimedia Commons

Karl Ernst Adolf Anderssen (ur. 6 lipca 1818 we Wrocławiu/Breslau, zm. 13 marca 1879 tamże^[1]) – niemiecki szachista, nieoficjalny mistrz świata w latach 1851–1858.

Ukończył Gimnazjum św. Elżbiety we Wrocławiu. Studiował matematykę i filozofię na Uniwersytecie Wrocławskim. Po ukończeniu studiów podjął pracę jako nauczyciel w różnych szkołach w Niemczech, uczył matematyki i języka niemieckiego, w 1851 powrócił do Wrocławia, gdzie uczył w Gimnazjum im. Króla Fryderyka II i w 1856 został tam mianowany profesorem^[2][3].

Mimo że poznał zasady gry w szachy w wieku dziewięciu lat, nie robił wielkich postępów jako dziecko i w wieku młodzieńczym. Zwrócił na siebie uwagę świata szachowego dopiero w 1842 roku, gdy opublikował kilka krótkich i zgrabnych problemów szachowych. Cztery lata później został zatrudniony przez wydawcę magazynu Schachzeitung, później noszącego nazwę Deutsche Schachzeitung (Niemiecka Gazeta Szachowa). W 1848 roku Anderssen zremisował mecz z profesjonalnym szachistą, Danielem Harrwitzem. Ten remis oraz działalność Anderssena jako szachowego żurnalisty, wysoko oceniana przez profesjonalistów, zaowocowały zaproszeniem do reprezentowania Niemiec na pierwszym międzynarodowym turnieju szachowym w 1851 roku w Londynie. Początkowo Anderssen niechętnie odniósł się do tego zaproszenia, ponieważ wysokie koszty podróży zbytnio nadwątliłyby jego finanse. Howard Staunton, pomysłodawca i główny organizator turnieju, zadeklarował zwrot kosztów podróży, w przypadku gdyby Anderssen nie zdobył nagrody na turnieju. Ten wielkoduszny gest był decydującym argumentem. Anderssen pojechał do Londynu i ku zdumieniu szachowej elity dość gładko pokonał wszystkich przeciwników. Turniej rozegrano systemem pucharowym^[4][5].

Anderssen zyskał sławę nie tylko z powodu wygranej, lecz także dzięki stylowi, w jakim ją osiągnął. Podziwiano zwłaszcza jego zwycięską partię przeciwko Lionelowi Kieseritzky'emu, w której najpierw poświęcił gońca, następnie dwie wieże i w końcu hetmana. Partię, rozegraną jako towarzyską w kuluarach turnieju, nazwano nieśmiertelną. Jest to jedna z najbardziej znanych partii szachów wszech czasów^[6]. Rok później w Berlinie Anderssen rozegrał kolejną sławną partię przeciwko Jeanowi Dufresne. Ta partia, w której w decydującym ataku poświęcił hetmana i lekką figurę, przeszła do historii pod nazwą wiecznozielonej.

Przez kilka następnych lat Anderssena uważano za najsilniejszego szachistę na świecie. W 1858 roku trafił jednak na pogromcę. Paul Morphy w słynnym meczu rozegranym w Paryżu wygrał siedem partii, przy tylko dwóch przegranych i dwóch remisach^[7][8]. Anderssen w drugiej połowie tego meczu stosował białymi nietypowe otwarcie 1.a3, które później nazwano otwarciem Anderssena. Nie przyniosło mu ono sukcesu, nigdy później raczej nie było stosowane w poważnych rozgrywkach.

Trzy lata po przegranym meczu z Morphym Anderssen przypomniał się światu, wygrywając w Londynie pierwszy międzynarodowy turniej rozegrany systemem kołowym. Wygrał wówczas dwanaście partii na trzynaście rozegranych, a w pokonanym polu pozostawił m.in. późniejszego mistrza świata Wilhelma Steinitza. W 1866 roku rozegrał prestiżowy mecz właśnie ze Steinitzem. W meczu nie padł ani jeden remis, Anderssen przegrał osiem i wygrał sześć partii. Mecz obfitował w ważne z punktu widzenia rozwoju teorii szachów partie i przez wielu dzisiejszych komentatorów jest uważany za mecz o tytuł mistrza świata^[9][9][8]. Jednak ani przed, ani podczas meczu żadna tego typu deklaracja nie miała miejsca.

Wielkie sukcesy turniejowe Anderssen osiągnął w zaawansowanym już wieku. Serię bardzo udanych turniejów w latach sześćdziesiątych ukoronował zwycięstwem w bardzo silnie obsadzonym turnieju w Baden-Baden w 1870 roku, gdzie wyprzedził m.in. mistrza świata Steinitza^[10][10]. Siedem lat później, w wieku pięćdziesięciu dziewięciu lat, odniósł swój ostatni duży sukces na turnieju w Lipsku (drugie miejsce za Louisem Paulsenem, przed Johannesem Zukertortem i Szymonem Winawerem). Zmarł dwa lata później. Pochowany został na cmentarzu przy ul. Ślężnej^[11]. Po likwidacji cmentarza grób Anderssena przeniesiono i umieszczono w alei głównej Cmentarza Osobowickiego, gdzie zachował się do dzisiaj^[12]. W 2003 roku na płycie nagrobnej umieszczono tablicę upamiętniającą zasługi Anderssena^[13].

Według systemu Chessmetrics, w sierpniu 1870 r. z wynikiem 2744 punktów zajmował pierwsze miejsce na świecie^[14].

Od 1992 r. we Wrocławiu rozgrywany jest turniej poświęcony jego pamięci.

Poniżej przykładowa kompozycja szachowa autorstwa Anderssena.

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

Adolf Anderssen (1842)
mat w 4 posunięciach

Rozwiązanie: [1.Gh5! K:h5 2.Kg7 h6 3.Kf6!! Kh4 4.Kg6 mat]
(zaznacz tekst pomiędzy nawiasami, aby zobaczyć rozwiązanie)

• Stanisław Gawlikowski: Szachy. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza RSW „Prasa-Książka-Ruch, 1976.
• Władysław Litmanowicz, Jerzy Giżycki: Szachy od A do Z, tom I. Warszawa: Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, 1986, s. 34-36.
• Bill Price: Historia szachów w 50 ruchach. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Alma-Press 2021. Tłum. z angielskiego: Jerzy J. Malinowski.
• Biografia: Adolf Anderssen. anderssen.dzszach.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-07)].

• Adolf Anderssen – wybrane partie szachowe (ang.)