Hengebru
Hengebru eller hengjebru er ei bru hengd opp i kjettingar eller kablar som er spende ut mellom høge pilarar eller tårn.[1]
Konstruksjon
[endre | endre wikiteksten]
Dei opphavlege hengebruene var laga av berre tauverk og tre, utan avstivingsberar. Slike primitive hengebruer kan lett koma i svinging.[2] Dei er spende ut mellom to høge punkt og heng ned i ein boge mot midten. Moderne hengebruer er laga med avstivingsberarar, brubjelkar som er hengde opp i berekablar.[2] Medan berekablane bøyer seg ned, er sjølve brua flat eller stigande mot toppen.
Når ein byggjer ei moderne hengebru strekk ein først berekablane over tårna. Berekablane blir forankra i grunnen, til dømes ved å sprengast inn i berg, eller til ein annan massiv konstruksjon. Ein byrjar monteringa av brubanebjelken med midtseksjonen og fortset symmetrisk mot tårna på kvar side.[2]
Sidan tårna stort sett tar opp vertikale trykkrefter, og får god støtte frå hovudkablane, kan dei vera ganske slanke – som ved Severn-brua nær Bristol i England. Hengebruer har vanlegvis minst to tårn, men det finst også bruer med berre eitt tårn, til dømes Kjerringvikstraumen bru.[2]
Historie
[endre | endre wikiteksten]
Enkle hengebruer er kjende både frå Sør- og Sentral-Amerika, særleg knytt til Inkariket, og frå Himalaya-regionen. Svært enkle hengande taubruer kunne vera av tau eller lianar der ein gjekk på eitt tau og heldt seg i eitt eller to andre. Eit meir stabilt underlag fekk ein når ein la plankar oppå to kablar.[3]
I Tibet og Kina tok ein i bruk jernkablar til å laga hengebruer, med ei slik bru over Yangtze tidfest til 600-talet. Den tibetanske munken Thang Tong Gyalpo skal ha bygd fleire jernbruer på 1400-talet, som Chakzam-brua med eit berekna spenn på rundt 137 meter. Luding-brua i Sichuan frå 1703 har eit spenn på 100 meter og heng framleis.[4]
På 1800-talet byrja ein utvikla moderne hengebruer som kunne bera tyngre køyretøy. Jacob's Creek Bridge i Westmoreland County i Pennsylvania frå 1801 var den første slike brua i USA. Ho blei utforma av James Finley,[5] som tok patent på konstruksjonen i 1808.[6] Brua blei skadd i 1825 og erstatta av ei trebru i 1833.
I Storbritannia var tidlege suksessar Union-brua over Tweed-elva (1820) med eit spenn på 137 meter, og Menai-brua frå 1826 med eit spenn på 176 meter, «den første viktige moderne hengebruar».[7]
Ved å bruka ståltau som kablar kunne ein utvida spennet att. Brooklynbrua i New York frå 1870–83 har eit spenn på 486 meter.[2] Ho blei utforma av brupioneren John A. Roebling, som også bygde ei toetasjes bru over Niagara i 1855. Dette var den første verksame hengebrua for jernbane.
Nokre hengebruer
[endre | endre wikiteksten]
- Akashi-Kaikyo-brua i Japan. 1991 meter
- Xihoumen i Kina. 1650 meter
- Storebæltbrua i Danmark. 1624 meter
- Yi-Sun sin i Sør-Korea. 1545 meter
- Runyang i Kina. 1490 meter
- Nanjing-Yangtze i Kina. 1418 meter
- Humber-brua i England. 1410 meter
- Jiang-yin i Kina. 1390 meter
- Tsing Ma-brua i Hongkong. 1377 meter
- Golden Gate Bridge i San Francisco. 1280 meter
- Akinada-brua i Hiroshima
- Chelsea-brua i London
- Brooklyn-brua i New York. 486 meter
I Noreg
[endre | endre wikiteksten].png)
- Hardangerbrua i Hardanger. 1310 meter (den lengste hengebrua i Noreg)
- Gjemnessundbrua i Gjemnes. 1257 meter
- Askøybrua ved Bergen. 850 meter
- Osterøybrua ved Bergen. 595 meter
- Sotrabrua ved Bergen. 468 meter
- Lysefjordbrua i Forsand. 446 meter
- Gamle Varoddbrua i Kristiansand. 337 meter
- Tromøybrua i Arendal. 240 meter
- Fyksesundbrua i Hardanger. 230 meter
- Alversund bru i Lindås. 198 meter
Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- ↑ Olsen, Svein Magne (1946-) (1988). Bruer og brubygging i Rogaland. Dreyer bok. s. 43-44. ISBN 8270962163.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Øderud, Hans Thomas & Nordahl, Rasmus S. (24. september 2013), «Bro», Store norske leksikon
- ↑ Needham, Joseph. (1986d). Science and Civilization in China: Volume 4, Physics and Physical Technology, Part 3, Civil Engineering and Nautics. Taipei: Caves Books Ltd. ISBN 0-521-07060-0, 187–189.
- ↑ Peters, Tom F. (1987). Transitions in Engineering: Guillaume Henri Dufour and the Early 19th Century Cable Suspension Bridges. Birkhauser. ISBN 3-7643-1929-1.
- ↑ «Iron Wire of the Wheeling Suspension Bridge». Smithsonian Museum Conservation Institute.
- ↑ Bridges: Three Thousand Years of Defying Nature. MBI Publishing Company. 12 November 2001. ISBN 978-0-7603-1234-6.
- ↑ Encylopaedia Britannica
- Denne artikkelen bygger på «Hengebru» frå Wikipedia på bokmål, den 7. mai 2016.
- Delar av denne artikkelen bygger på «Suspension bridge» frå Wikipedia på engelsk, og «Simple suspension bridge» frå Wikipedia på engelsk den 8. mai 2016.
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
