विकिपिडिया:विकिपिडिया के होइन
 | यो एक विकिपिडियामा प्रस्ताव गरिएको नीति, दिशानिर्देश, वा प्रक्रिया हो। यो प्रस्ताव हाल बन्ने क्रममा रहेको छ वा बनिसकेको छ र नीति लागू गर्न वार्तालाप पृष्ठमा सहमतिको लागि प्रयास भइरहेको छ। |
विकिपिडिया एक अनलाइन विश्वकोश हो। यस बाहेक विकिपिडिया के हो र विकिपिडिया के होइन भन्ने विषय महत्त्वपूर्ण छन्।
रूप र शैली
[सम्पादन गर्नुहोस्]विकिपिडिया कागजमा छापिएको ज्ञानकोश होइन
[सम्पादन गर्नुहोस्]विकिपिडिया कागजमा छापिएको ज्ञानकोश नभएर डिजिटल विश्वकोश परियोजना हो। प्रमाणिकता र यस पृष्ठमा प्रकाश पारिएका नियमहरूलाई छोडेर, विकिपिडियामा विषयहरू वा लेख थप्न कुनै प्रतिबन्ध छैन तर कुन विषय लेख्ने मिल्ने/नमिल्ने फरक विषय हुन्। केही नीतिहरू पाँच खम्बामामा उल्लेख गरिएका छन् ।
धेरै पाठक विकिपिडियामा आफ्नो मोबाइल फोन वा इन्टरनेट साधनहरूका माध्यमले पुग्दछन्। आवश्यकता भन्दा अधिक लामा लेखहरूलाई ब्राउजरहरूमा लोड हुन धेरै समय लाग्न सक्दछ। यस कारण लेखहरूको लम्बाई सीमाहरूका भित्र राख्नु जरूरी छ। अति नै लामा लेखहरूलाई दुई वा सो भन्दा अधिक लेखहरूमा बाड्नुपर्छ र लेखका सारांशलाई सानो र अर्थपूर्ण बनाउनुहोस्। केही लेख साना भए पनि बाह्य कडीहरू राख्न सकिनेछन् र आवश्यकता अनुसार थपघट गर्न सकिन्छ ।
विकिपिडियाको लेखन शैलीमा लेखको शैली बुझ्न सकिन्छ ।
सामग्री
[सम्पादन गर्नुहोस्]कुनै पनि विश्वकोशमा जानकारी सत्य/साँचो छ या छैन भन्ने कुरा महत्त्वपूर्ण कुरा हो। विकिपिडियामा विभिन्न विषयका लेखहरू बन्ने र मेटिने कार्यहरू भइरहेका हुन्छन् ।
विकिपिडिया शब्दकोश होइन
[सम्पादन गर्नुहोस्]विकिपिडिया एक शब्दकोश होइन वा कुनै शब्द वा वाक्यको परिभाषा सम्झाउने थलो होइन। विकिपिडियाका लेख निम्नलिखित बुँदाहरूमा केन्द्रित हुँदैनन्:
- परिभाषा: प्रत्येक लेख एक राम्रो परिभाषा वा व्याख्यानका साथ आरम्भ हुनुपर्दछ तर यदि कुनै लेखमा कुनै शब्दको परिभाषा मात्र छ भने त्यस लेखमा थप सामग्रीको आवश्यकता हुन्छ। शब्दको अर्थ बताउने स्थान विकिशब्दकोश हो।
- शब्दकोश: विश्वकोशका लेख कुनै व्यक्ति, समूह, अवधारणा, जग्गा, वस्तु, घटना आदीका बारेमा हुन्छन्। कहिलेकाही कुनै शब्द वा वाक्य नै कुनै लेखको विषय हुन सक्छ, जस्तै:- पति वा मधु (शब्द)। तर लेखहरूमा कहिले पनि कुनै शब्द वा वाक्यको एक भन्दा बढी तात्पर्य हुँदैन। शब्दकोशहरूमा कुनै एक विशेष शब्दको सबै अर्थ बताइन्छ, विकिपिडियाका लेखहरूले त्यस लेखसँग सम्बन्धित सम्पूर्ण जानकारीको बारेमा ज्ञान दिन्छ। ध्यान दिनुहोस् तपाईँ सङ्ख्याहरू र अङ्कहरूका सांस्कृतिक महत्वका बारेमा लेख लेख्न सक्नुहुन्छ। यदि तपाईँ शब्दकोशको खोजमा हुनुहुन्छ भने नेपाली विकिशब्दकोश हेर्नुहोस्। यदि विकिपिडियाको माध्यमले तपाईँ कुनै शब्दको शब्दकोशीय अर्थ बुझ्न चाहनुहुन्छ भने अन्तरविकीको प्रयोग गर्नुहोस् ।
- शब्द-प्रयोग, अश्लील शब्द र अर्थ नदिने शब्द: विकिपिडियामा अश्लील शब्द, अर्थपूर्ण नभएका शब्दहरूको प्रयोग नगर्नुहोस्। विकिपिडिया एउटा पाठ, नियमपुस्तिका, वैज्ञानिक लेख वा पत्रिका होइन्। यदि तपाईँ किताबहरू र पाठहरूको जानकारी भएको विकी हेर्न चाहनुहुन्छ भने हाम्रो अर्को परियोजना विकिपुस्तकमा जानुहोस् ।
विकिपिडिया मूल विचार र नयाँ शोध प्रकाशित गर्ने स्थान होइन
[सम्पादन गर्नुहोस्]विकिपिडिया तपाईँको ताजा विचार, टिप्पणीहरू र शोधहरू वा नयाँ जानकारीलाई प्रकाशित गर्ने स्थान होइन। हाम्रो मूलअनुसन्धानमा लेख निषेध नीतिका अनुसार कृपया विकिपिडियालाई तल बताइएका कुनै पनि विषयका लागि प्रयोग नगर्नुहोस्:
- मूल (नयाँ) खोज वा शोध नयाँ विचार र समस्याहरूको हल बताउन, नयाँ विचारधाराहरू बयान गर्न, नयाँ शब्द गणना, इत्यादि। यदि तपाईँले कुनै विषयमा नयाँ जानकारी पत्ता लगाउनुभएको छ भने त्यसलाई कुनै पत्रिका, समाचार पत्र, पुस्तकहरू, बिश्वासयोग्य र प्रमाणित वेबसाइटहरू र अन्य मान्य प्रकाशनहरूमा जस्ता ठाउँहरूमा छपाउनुहोस्। यदि तपाईँको खोज कुनै मान्य स्थानमा छापियो भने उक्त जानकारी विकिपिडियामा सन्दर्भ सामग्री बन्न सक्छ। तर ध्यान दिनुहोला कि उक्त जानकारी कुनै भरपर्दो र प्रमाणित स्रोतमा छापिएको हुनुपर्छ जो उल्लेखनीय हुनुपर्दछ।
- व्यक्तिगत आविष्कार: कुनै घटना/विचार एकै दिनमा उत्पन्न/विकास भएका विषयहरू विकिपिडियाका लेख बन्न उपयुक्त हुन सक्दैनन्। लेख बन्न विविध भरपर्दो, प्रमाणित स्रोतबाट उक्त जानकारी पुष्टि भएको हुनुपर्छ। लेखको विषय चर्चित हुनु नै लेख लेखिनुको कारण हुँदैन।
- व्यक्तिगत निबन्ध : विकिपिडियामा स्वयं आफ्नो बारेमा लेख नलेख्नुहोस् आफ्नो राय दिन, आफ्नो बारेमा बताउन, आफ्नो जानकारी दिन विकिपिडियाको प्रयोग नगर्नुहोस्। त्यस्ता पृष्ठहरू मेटिनेछन्। विकिइन्फो नामक एउटा छुट्टै विकी परियोजना पनि छ त्यहाँ रहेका लेखहरूमा व्यक्तिगत प्रतिक्रिया जनाउन सक्नुहुन्छ। विकिपिडियामा मिहिनेत गरेर व्यक्तिगत निबन्ध नलेख्नुहोस् किनभने त्यो मेटाइनेछ।
- चर्चा सभा। कृपया यहाँ विश्वकोश बनाउनमा ध्यान दिनुहोस्। वार्ता पृष्ठमा भएका कुराहरू लेखमा संलग्न गराउनु हुँदैन। वार्ता पृष्ठलाई लेख सुधारका निम्ति र छलफलका निम्ति प्रयोग गर्नुहोस्। यदि तपाईँ सहयोग चाहनुहुन्छ वा कुनै विशेष प्रश्न, सुझाव दिनु छ भने चौतारीमा व्यक्त गर्नुहोस्। यहाँ तपाईले सहायता/उत्तर पाउनुहुनेछ। यदि तपाईँ अर्का मित्र-प्रयोगकर्ताहरूसँग सोझै कुरा गर्न चाहनुहुन्छ भने #wikipedia जस्ता आइआरसी च्यानलको प्रयोग गर्नुहोस्। ध्यान राख्नुहोस् कि वार्तालाप पृष्ठहरूमा निति-विरुद्धका सामग्रीहरू लेखिएमा हटाइनेछ।
विकिपिडिया भाषण दिने वा प्रचार गर्ने मञ्च होइन
[सम्पादन गर्नुहोस्]विकिपिडिया भाषण र उपदेश दिने मञ्च होइन, युद्धको मैदान होइन र प्रचार गर्ने माध्यम होइन । यो कुरा लेखहरू, श्रेणीहरू, ढाँचाहरू र वार्तालाप पृष्ठहरूमा सबै ठाउँमा मनाही छ । यस कारण विकिपिडियाका सामग्रीमा तल लेखीएका चीजहरू राख्नु हुन्न ।
- दलीलहरू, प्रचार वा भर्तीकरण: चाहे कुनै पनि प्रकारको व्यवसायिक, व्यापारिक, राजनैतिक, खेल-कूद सम्बन्धी, धार्मिक, राष्ट्रीय, भाषा-सम्बन्धी, वा कुनै पनि लेख होस् कुनै लेख यस्ता गतिविधिहरूका बारेमा निष्पक्ष रुपले बताउन सक्छ तर सारा जानकारी बिना कुनै पक्ष लिएरै सम्मिलित हुनुपर्छ । अङ्ग्रेजीमा लेख हुन सक्छ तर यो भाषा राम्रो छ या नराम्रो छ अथावा कसैले त्यसलाई सिख्न चाहन्छन् या सिख्न चाहन्न भनेर लेख सयंले पक्ष लिन सक्दैन । यदि तपाईँ कुनै विषयमा कुनै विचार वा तर्क दिन चाहनुहुन्छ भने कृपया अनगिन्ती इन्टरनेट सभाहरूमध्ये कुनैमा अवस्य जानुहोला, तर विकिपिडियामा यस्तो कार्य गर्नु मनाही छ ।[१]
- मत-प्रस्तुति: विशेष गरेर राजनीति, भाषा, देश र धर्मलाई लिएर मानिस भावुक भएर राय प्रकट गर्नका लागि, उपदेश सुनाउनको लागि, वा भाषण दिनका लागि तैयार हुन्छन् । यस्ता धेरै बिषयहरू हुन्छन् । विकिपिडिया यिनको माध्यम होइन । विशेष गरेर यस्ता सम्वेदनशील सबै लेखहरूमा तठष्ट दृष्टिकोण हुनु जरूरी छ । यदि कुनै वर्तमान घटना वा स्थितिमा लेख लेखिदैंछ भने लेख छिटै पुरानो नलाग्ने तरिकाले बनाउन सम्पादकहरूले कोशिश गर्नु पर्छ । उदाहरणका लागि यदि आजको तिथि ११ डिसेम्बर २०१२ छ र २० नवम्बर २०१२मा एक रकेट छोडएको थियो भने लेखमा '२० नवम्बर २०१२मा रकेट छोडिएको' लेख्नुहोस् । 'पहिलो महिना रकेट छोडिएको' अथवा 'आज भन्दा एक महिना पहिले रकेट छोडिएको' नलेख्नुहोला (किनभने यो वाक्य केही हप्तामा नै गलत हुनेछ)।
- हिलो फाल्नु, हल्ला फैलाउनु वा गफ लगाउनु जीवित मानिसहरूका बारेमा जानकारीको स्तर विशेष रुपले उच्च हुनुपर्दछ किन भने तिनको बारेमा हल्ला फैलाउनु कानूनी अपराध हुन सक्छ र तिनको व्यक्तिगत गोपनीयताका अधिकारको उलङ्घन पनि हुन सक्छ । कुनै पनि लेख कुनै पनि व्यक्तिका नाम वा मानमा हमला गर्नका लागि लेखिनु हुन्न ।
- व्यक्तिगत प्रचार। आफ्नो बारेमा लेख बनाउनेलाई वा आफ्नो व्यक्तिगत कृतिहरू वा परियोजनाहरूका बारेमा लेख्न तपाईँको मन ललचाउन सक्छ । तर याद राख्नुहोस् कि ज्ञानकोशका लेखहरूमा लागू हुने नियम यस्ता लेखहरूमा पनि पूर्ण प्रकार लागु हुन्छ । निष्पक्षता बनाई राख्नअनिवार्य छ, आफ्नो बारेमा लेखिएको कुरामा निष्पक्षता राख्न सक्नु कठिन छ । तपाईँको आफ्नो बारेमा बनाएको सामग्रीलाई जोड्नु वा त्यसलाई स्रोत बनाउनु मान्य छैन र जानकारीका लागि विकिपिडिया:जीवनी, विकिपिडिया:उल्लेखनीयता and विकिपिडिया:स्वार्थ टक्कर हेर्नुहोस।
- विज्ञापन। कम्पनिहरू र किन-बेच गरिने उत्पादनहरूका लागि सारा जानकारी पूर्णतः निष्पक्ष दृश्यमा प्रस्तुतलाई जान्नु पर्छ र केवल प्रमाणित, स्वतन्त्र र कम्पनी वा उत्पादनदेखि प्रत्येक प्रकार असम्बन्धित स्रोतहरूदेखि नै लिन सकिन्छ । यसको अर्थ यो पनि हो कि सानो वा स्थानीय कम्पनिहरूको लेख आम-तौरमा विकिपिडियामा राख्न सकिदैन । कुनै लेखमा त्यस लेखबाट असम्बन्धित ठूलो कम्पनीका लागि बाह्य लिङ्क हाल्नु पनि मनाही छ तर यदि त्यो कम्पनी विषय-अनुकूल छ भने लिङ्क राख्न सकिन्छ । विकिपिडिया कुनै पनि संगठन वा कम्पनीलाई सहायता, सौजन्य वा समर्थन दिंदैन, यस कारण लेखहरूमा कम्पनिहरू वा उत्पादनहरूको बढाईं वा निन्दा न गर्नुहोस् । यस्तो संस्थानहरूको प्रस्तुती पनि तब हुनुपर्दछ जब यो कम्पनिहरू र संगठनहरूको उल्लेखनीयताको कसौटीमा खारिएको होस् । कुनै पनि ध्येय, समारोह र जनहित घोषणाको प्रचार को, चाहे त्यो कति नै राम्रो कार्यका लागि किन न होस्, विकिपिडियामा नराख्नुहोस् । यसका लागि इन्टरनेटमा अरू धेरै जग्गाहरू छन् ।
भित्री विकिपिडिया नीतिहरू र नियमहरूमा अथवा प्रयोगकर्ता पृष्ठहरूमा राय जरूर राख्न सकिनेछ, किन भने त्यसमा विकिपिडियाको कामकाजसँग सम्बन्ध छ र त्यो यस कार्यमा बाधा गर्दैन ।
विकिपिडिया जोड्ने, चित्रहरू, फिल्महरू, गीतहरू वा फाइलहरूको सूची वा थुप्रो होइन
[सम्पादन गर्नुहोस्]विकिपिडिया अर्को वेबसाईटहरूको सामग्रीलाई कपी गरेर राख्ने ठाउँ होइन । यो लिङ्कहरू, चित्रहरू र अन्य फाइलहरूको सूचीहरू वा थुप्रो बनाउने ठाउँ पनि होइन ।[२] विकिपिडियाका लेख निम्नलिखित चीजहरूमा आधारित हुँदैनन्:
- मात्र बाह्य लिङ्कहरूको समूह वा इन्टरनेट डाइरेक्ट्रीहरू। कुनै लेखमा एक वा एक भन्दा अधिक सामग्री-प्रासंगिक लिङ्क राखेमा पनि कुनै फरक पर्दैन, तर लेखको सामाग्री नै सानो देखिने गरेर लिङ्कहरू हाल्नु हुन्न । उदाहरणका लागि जुन विषयहरूमा धेरै जसो वेबसाईटहरू बनेका छन्, (जस्तो कि राजेश हमाल) उनमा कुनै एक मुख्य र योग्य वेबसाईटलाई राख्नु त ठीकै हो तर त्यस भन्दा धेरै नराख्नुहोला यस विषयमा र जानकारीहरू लागि बाह्य लिङ्कहरू हेर्नुहोस।
- मात्र भित्री लिङ्कहरूका समूह। कुनै लेखलाई धेरै अन्य लेखहरूका लिङ्कको सूची वा समूहका रूपमा बनाउनु अनुचित हो । यदि कुनै विषयका नामका धेरै मतलब निस्कन्छन् भने त्यसको लागि एक अस्पष्ट पृष्ठ बनाउन सकिन्छ, जस्तै कर्णालीका लागि गरिएको छ । यस्ता पनि लेख छन् जसको ठूलो भाग उचित कारणहरूदेखि सूचीका रूपमा हुन्छ, जस्तो कि नेपालका प्रधानमन्त्रीहरूमा छ । यिनमा कृपया सूची सम्बन्धित नीतिहरूको पालन गर्नुहोला ।
- मात्र सार्वजनिक डोमेन वा अन्य ठाउँमा भेटिने सामग्रीका समूह। यस्तो पुस्तकहरू, कम्प्यूटर प्रोग्राम, ऐतिहासिक दस्तावेज, पात्र, क़ानूनी धाराहरू, घोषणाहरू, र अन्य सामग्री जो केवल आफ्नो पूर्ण रूपमा नैं प्रयोग गर्न योग्य होस् । विकिपिडियामा रा। धेरै सी कृतिहरूमा मुद्राधिकार (कपीराईट) लागू होइनन् वा तिनमा लागोस् मुद्रधिकारहरूको अवधि ख़त्म हो जाँदैदेखि ती मुक्त रुपले मिल्दछन्। यदि चाहनुहुन्छ भनें तिनलाई विकिसोर्समा जरूर हाल्नुहोस, तर विकिपिडियामा होइन। मसलन रामचरितमानस मुद्रधिकारहरूदेखि मुक्त छ - यसमाथि लेख बनाउनु बिलकुल ठीक छ तर यस ग्रन्थलाई विकिपिडियामा होइन डाला जा सकता। हाँ, विकिसोर्समा रामचरितमानस पूरा-का-पूरा उचित रुपले उपलब्ध छ। यदि यस्तो सामग्रीका सानादेखि केही अंश तपाईँ उचित सन्दर्भमा कुनै लेखमा प्रस्तुत गर्दछन् त मूल स्रोतलाई श्रेय दिएर 'साहित्यिक चोरी'को नीतिको उल्लंघन गर्नको लागि जरूर बचहरू - बिना श्रेय दिए कुनै सामग्रीका शब्दहरूलाई सीधा-सीधा चोरी गर्नु विकिपिडियामा सख़्त मना छ र तपाईँका क्षेत्रमा क़ानूनन अपराध पनि हुन सक्छ। यसमाथि र जानकारीका लागि तपाईँ मूल स्रोतहरूको विस्तृत रूप न प्रयोग गर्ने नीति र सामग्री समावेशन नीति देख सक्नुहुन्छ।
- बिना शब्दहरूका मात्र चित्रहरू, ध्वनि-फाईलहरू र वीडियो-फाईलहरूका समूह। यदि तपाईँ कुनै चित्र पाठकहरूलाई प्रस्तुत गर्नु चाहन्छन् त त्यो सही लेखमा र सही सन्दर्भ प्रस्तुत हुनुपर्छ। वा फेरि त्यसलाई विकिमेडिया कमन्समा हाल्नुहोस्। कहिले पनि मुद्रधिकारहरू द्वारा सुरक्षित छवीहरू र अन्य फाईलहरू चोरी न गर्नुहोस् किनभनें यो एक क़ानूनी अपराध छ।
विकिपिडिया ब्लग, वेबसाईट सेवा, स्मारक स्थल वा सामाजिक नेटवर्क होइन
[सम्पादन गर्नुहोस्]विकिपिडिया ट्विटर वा फेसबुकको प्रकारको सामाजिक नेटवर्क होइन। यसमाथि तपाईँ आफ्नो निजी वेबसाईट, ब्लग, विकी, फाइलसेवा वा स्मारकका रूपमा प्रयोग होइन गर्न सकते। विकिपिडिया पृष्ठहरूलाई निम्नलिखित चीजहरूको प्रकार प्रयोग गर्न सकिंदैन:
- व्यक्तिगत वेब पृष्ठ। विकिप्रयोगकर्ताहरूका आफ्नो प्रयोगकर्ता पन्नाहरू हुन्छन् तर तिनको प्रयोग केवल विकिपिडियाका कार्यदेखि सम्बंधित चीजहरूका लागि नैं गर्नु चाहिन्छ। यसमा केही हदसम्म तपाईँ आफ्नो बारेमा निजी जानकारी जरूर हाल्न सक्नुहुन्छ तर न त यी तपाईँ आफ्नो व्यक्तिगत वेब पृष्ठहरूका रूपमा प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ र न नैं इनपर धेरै-सी यस्तो सामग्री हाल्न सक्नुहुन्छ जसको विकिपिडियाका कामदेखि कुनै ताल्लोक होइन। यदि तपाईँ आफ्नो निजी वेब पृष्ठ बनाउनु चाहन्छन्, ब्लग चलाना चाहन्छन् वा बायोडेटा हाल्नु चाहन्छन् त इन्टरनेटमा विकिपिडियादेखि असम्बंधित धेरै-सी मुफ्त सेवाहरू उपलब्ध छन्। तिनको प्रयोग गर्नुहोस्। प्रयोगकर्ता पृष्ठहरूलाई सामाजिक नेटवर्कको प्रकार मित्रता गर्नका लागि, मित्रहरूदेखि सम्पर्क बनाए राख्नका लागि वा मनोरंजनका लागि प्रयोग गर्नु महोइन। यिनको प्रयोग आपसी तालमेलदेखि विकिपिडियाका ज्ञानकोशलाई बढ़ानका लागि नैं गर्नु पर्नेछ।
- फाइलहरू राख्ने जग्गा। विकिपिडियामा उन्ही फाइलहरूलाई लाईये जसको जरुरत लेखहरूमा वा परियोजना पृष्ठहरूमा छ। बाक़ी सबै फाइलहरूलाई हटा दिइनेछ। यदि तपाईँका नजिक यस्तो तस्वीरहरू वा ध्वनि-फाइलहरू छन् जो ज्ञानको दृष्टिले अ हामी छन् त तिनलाई विकिमेडिया कमन्समा हाल्नुहोस् जहाँ कुनै पनि भाषाका विकिपिडिया लेख तिनको प्रयोग गर्न सकुन्। कहिले-कहिले कमन्समा डाली गई राम्रो छविहरूको प्रयोग दसदेखि पनि अधिक भाषाओँका दर्जनहरू लेखहरूमा हुन्छ।
- विवाह सेवा वा जीवनसाथी तलाशने जग्गा। विकिपिडिया यस्ता रिश््दै बनाउने लागि उचित जग्गा होइन। तपाईँ आफ्नो प्रयोगकर्ता पृष्ठमा यो कह सकतहरू छ कि तपाईँ स्त्री छन् वा पुरुष, कोसी भाषा भन्दछन्, कोसे स्थानमा रहन्छन्, इत्यादि। यदि विकिपिडियाका कार्यका बेला अनायास नैं कुनैदेखि मित्रता हो जाए जो रिश्तेमा बदल जाए त कुरा र हो, तर कुनै पनि प्रयोगकर्ता आफ्नो पृष्ठको प्रयोग स्पष्ट रुपले रिश््दै बनाउनको लागि होइन गर्न सकता।
- स्मारक। कुनै व्यक्तिमा लेख बनाउनाले पहिला यो आवश्यक छ कि त्यो विकिपिडियाको उल्लेखनीयताको कसौटीमा पूरा उतरे। यो गुजरे भए दोस्तहरू, रिश्तेदारहरू, जान-पहचान वालहरू, वा अन्य मानिसहरूका लागि यादगार स्थापित गर्ने स्थान होइन। हाँ, दुर्भाग्यवश यदि कुनै यस्ता विकिप्रयोगकर्ताको देहान्त हुन जान्छ जसले विकिपिडियामा अनेकहरू लेखहरूको योगदान दिएकोछ र जसको प्रयोगकर्ता पन्नाहरू वा पन्नाहरूमा अन्य विकिसाथी आफ्नो वाक्य छोड़न चाहनुहुन्छ भनेंो, त्यसको मृत्युको ख़बरको सच्चाईलाई पराख्नेका बाद, यस्तो गर्ने अनुमति छ।
यदि तपाईँ विकी तकनिकको कुनै गैर-विकिपिडिया कार्यमा प्रयोग गर्नु चाहन्छन्, मसलन आफ्नो व्यापारमा अन्य मानिसहरूका तालमेलदेखि एक नयाँ विकी तैयार गर्नु चाहन्छन्, त विकिपिडिया प्रयोग गर्ने बजाए धेरै-सी अन्य मुफ्त वा शुल्क-वालीं विकी सेवाहरू मध्येको एकको प्रयोग गर्नुहोस्। स्क्रैचपैड विकि लैब्ज पनि एक विकी सेवा छ जो निजी विकी चलाउने इजाजत दिन्छ। अङ्ग्रेजीमा लिखा अन्य सेवाहरूमा लेख पनि देख लीजिये।
यो कुरा फेरि दोहोर्याउने योग्य छ कि सामग्रीमा लगी यो शर्तहरू र रोकटोक तपाईँका आफ्नो प्रयोगकर्ता र वार्ता पृष्ठहरूमा पनि लागू छ। वास्तवमा तपाईँका प्रयोगकर्ता र वार्ता पन्नाहरू तपाईँका आफ्नो होइनन् तर विकिपिडिया परियोजनाको भाग छन् र त्यसको बढ़ौतरीका लागि नैं प्रयोग गर्न चाहिन्छ। आफ्नो निजी लाभ वा प्रचारका लागि यिनको प्रयोग गर्नु महोइन। र जानकारीका लागि प्रयोगकर्ता पृष्ठ सहायतामा नजर डाल लिनुहोस्।
विकिपिडिया निर्देशिका (डायरेक्ट्री) होइन
[सम्पादन गर्नुहोस्]विकिपिडियामा धेरै सी सूचीहरू र निर्देशिकाहरू छन् जो विकिपिडियाका लेखहरूलाई संगठित र आईजित गर्दछ। यीबाट लेख ढूँढनेमा, एक लेखदेखि अन्य सम्बंधित लेखहरूसम्म जानमा र विकिपिडियालाई बढाउनेका कार्यमा मदद मिल्दछ। तर विकिपिडिया संसारको सबै चीजहरूको सूची, तालिका वा निर्देशिका (डायरेक्ट्री) होइन। यदि विकिपिडियादेखि असम्बंधित चीजहरूका लागि तपाईँलाई कुनै स्थान चाहिन्छ त अङ्ग्रेजीमा लिखा अन्य सेवाहरूको लेख हेर्नुहोस। विकिपिडियाका लेख निम्नलिखित चीजहरूमा हुँदैनन्:
- कुनै पनि मनचाहे विषयका बारेमा बनाए गई सूची वा निर्देशिका, मसलन कथन (कोटेशन), मुहावरे र व्यक्ति। यदि तपाईँ कथनहरू (कोटेशनों)लाई कहीं हाल्नु चाहन्छन् त हाम्रो साथी विकिकोट परियोजनामा हाल्नुहोस्। हाँ, विकिपिडियामा यस्तो प्रसिद्ध चीजहरूको सूचीहरू स्वीकार्य छन् जो उल्लेखनीयताको जरूरीयात पूर्ण गर्नुहोस् र ती लेखहरूका लागि आवश्यक हुन्छउन् जसमा ती डाली गई छन्। उदाहरणका लागि चीनका राजवंशमा एक यस्तो सूची छ जो त्यस लेखका लागि आवश्यक हुन्छ।
- कुनै पनि (असली वा काल्पनिक) व्यक्तिको जीवनी। केवल ती नैं व्यक्तिहरूमा लेख बन्न सक्छन् जो कुनै कारणदेखि प्रसिद्द होउन् वा फेरि बदनाम छन्। यस उल्लेखनीयतालाई यस कुरासित पनि परखा जा सक्छ कि त्यस व्यक्तिको अनेक स्वतन्त्र, विकिपिडियादेखि असम्बंधित, प्रमाणित र भरोसेमंद स्रोतहरूमा उल्लेख छ। जो मानिस यस कसौटीमा पूरा होइन उतार्दै तिनको जिक्र अन्य लेखहरूका भित्र गर्न सकिन्छ। उदाहरणतः सोलारिस (उपन्यास)का लेखका भित्र 'क्रिस कॅल्विन' नामक पात्रको नाम आउँछ जो स्वयं यति प्रसिद्ध होइन कि त्यसको आफ्नो नामको अलग लेख छ।
- दूरभाष निर्देशिका (टेलीफोन डायरेक्ट्री)। फोन नम्बर, थाहा, ईमेल थाहा, फैक्स नम्बर इत्यादिका लागि ज्ञानकोश ठीक जग्गा होइन।
- व्यापारिक सूची वा कार्यक्रम तालिका। विकिपिडियामा कुनै रेडियो वा टीवी स्टेशनका कार्यक्रमहरूको सूची, कुनै कम्पनीको प्रत्येक दफतर-शाखाको जानकारी, वा कुनै संस्थानका प्रत्येक सम्मलेनको ब्यौरा नहाल्नुहोस। यदि कुनै कार्यक्रम उल्लेखनीयताका मापमा सही बैठे त यो जरूर भन्न सकिन्छ कि त्यो '१९७५देखि १९८६सम्म दूरदर्शनमा शुक्रवारलाई ९ बजे प्रसारित भयो गर्थ्यो'। यसै प्रकार जस कांग्रेसको बैठकमा भारत छोड़ो आन्दोलनको ऐलान भयो त्यसका जिक्र गर्नु पनि उचित माने जानेछ। ध्यान दिनुहोस् कि कुनै लेखका वार्ता पृष्ठको लेख-सुधारका लागि नैं प्रयोग हो, न कि त्यस संसथान वा कम्पनीको काम चलनका लागि जसका बारेमा त्यो लेख छ।
- बिक्री सूचीहरू। कुनै पनि चीजको बिक्री-दाम तबसम्म कुनै लेखमा हुनु पर्दैन जबसम्म कि त्यसको लेखमा जरुरत न हो र त्यसको लागि स्वतन्त्र, भरोसेमंद र प्रमाणित स्रोत न हो। यदि कुनै वस्तु वा सेवालाई प्रदान गर्न कम्पनीदेखि मुक्त अख़बारहरू, पत्रिकाहरू र पुस्तकहरूमा कुनै चीजका दाममा ध्यान दिएर टिप्पणी गरिन्छ (यानि मात्र हल्का-फुल्का जिक्र हुँदैन), त त्यो एक संकेत छ कि त्यस दामको जानकारी ज्ञानकोशमा डालने योग्य छ। यस स्थितिमा पनि दाम हाल्नुले पहिला समझबूझदेखि काम लिउन् किनभनें दाम समय-समयमा बद्लिंदै रहन्छन्। आजभन्दा पाँच वा दस वर्षहरू पछि तपाईँको लिखा पढ़ने वालहरूका लागि के यो जानकारी प्रासंगिक रह्नेछ? विकिपिडियामा ख़रीदने वालहरूका लागि विभिन्न सेवाहरू वा उत्पादनहरूका दामहरूको तुलना न गर्नुहोस् किनभनें यो ज्ञानकोशको ध्येय होइन।
- उत्पादनहरूमा प्रत्येक साना बदलावको ब्यौरा। यदि कुनै उत्पादनमा लेख छ भनेंत्यसको जीवनकालमा भए महत्वपूर्ण विकासहरू र बदलावहरूको चर्चा गर्नुहोस् तर प्रत्येक साना-मोटो परिवर्तनको होइन। 'अमुक एयरलाइन्जले सितम्बर २०११मा अन्तर्राष्ट्रिय उड़ानहरू शुरू गर्न दीं' शायद उल्लेखनीय हो र ज्ञानकोशमा डाला जा सके, तर 'अमुक एयरलाइन्जले आफ्नो दिल्लीदेखि लन्दनको उड़ानमा डिसेम्बर २०१०मा एकको बद्ला दुइ पल्ट खाना परोसना शुरू गरिदिए' हरगिज उल्लेखनीय होइन।
- गैर-ज्ञानकोशीय तालिकाहरू, जस्ता कि "कानपुरमा बिरअथवा बनाउने भएका भोजनालय" वा "माइक्रोसफ्टमा काम गर्ने सिन्धी-भाषी मानिस' चाहहरू यिनमा आउने भएका सबै भोजनालय र मानिस उल्लेखनीय नैं किन न होउन् र तिनमा विकिपिडियामा लेख नैं किन न बनेका छन्। यस्तो यस कारण छ किनभनें यो तालिकाहरू ज्ञानकोशीय स्तरमा उल्लेखनीय जानकारी होइन देतीं। यसै प्रकार 'बचपनमा गुल्ली-लौरो खेलने भएका हिन्दी फिल्म अभिनेता' विकिपिडियामा उचित तालिका होइन, चाहे 'गुल्ली लौरो' र यी सबै अभिनेताहरूमा लेख छन्। यही नीति श्रेणिहरूमा पनि लागू छ। श्रेणिहरूदेखि उल्लेखनीय जानकारी मिलनी चाहिन्छ यस कारण अत्याधिक श्रेणीकरण न गर्नुहोस्।
- हर सम्भव तथ्यको पूर्ण विवरण। लेखहरूलाई आफ्नो विषयहरूका बारेमा प्रमाणित र भरोसेमंद जानकारीको सार हुनुपर्दछ।[३] प्रमाणित तथ्यहरूमा लेखहरूमा उति नैं वजन हाल्नुहोस् जति उचित छ।
विकिपिडिया पाठ्यपुस्तक, वैज्ञानिक पत्रिका, कुंजी, संदर्शिका वा पाठ होइन
[सम्पादन गर्नुहोस्]
विकिपिडिया एक ज्ञानकोश हो, कुनै कुंजी, संदर्शिका, आध्यात्मिक पुस्तक, पाठ्यपुस्तक, पाठ, ग्रन्थ वा वैज्ञानिक पत्रिका होइन। विकिपिडियाका लेख पढ़नमा निम्नलिखित चीजहरू जस्तै होइन हुनुपर्दछ:
- कुंजी वा संदर्शिका। विकिपिडियामा मानिसहरू, जग्गाहरू र चीजहरूको विवरण जरूर छ तर लेख कुनै कुंजी, नुस्ख़े, सलाह वा सुझावका रूपमा होइन हुनुपर्दछ। यसमा कुनै चीजलाई सिक्नका पाठ, कुनै खेलमा जित्ने तरकीबहरू, कुनै व्यञ्जन पकानेका नुस्ख़े, कुनै बीमारीको इलाज गर्ने सलाह, इत्यादि होइन हुनुपर्छ। कुनै बिमारीमा लेख छ भनें त्यसमा प्रमाणित स्रोतहरूका साथ यो भन्न सकिन्छ कि डाक्टर त्यसका इलाज कुन प्रकार गर्दछन् तर त्यसका इलाज गर्नका लागि मशवरेका रूपमा कुनै विधि दिनु वर्जित छ।[४] यदि तपाईँ मानिसहरूलाई कुनै चीजलाई गर्ने सलाह वा विधि दिनु चाहन्छन् त त्यसलाई विकीहाओमा हाल्न सक्नुहुन्छ वा हाम्रो साथी विकिबुक्स परियोजनामा जा सक्नुहुन्छ।
- यात्रा मार्गदर्शिका। दिल्लीका लेखमा त्यस सहरका क़ुतुब मीनार र रातो क़िले जस्तै प्रसिद्ध स्थलहरूका बारेमा लिखा हुनुपर्दछ तर त्यसमा आफ्नो मनइच्छा होटलको फोन नम्बर, धौला कुआँका चौराहेमा सबैभन्दा बढ़िया तरबूज बेचने भएकाको नाम वा ख़ान मार्किटमा क़ुल्फीका भाव हाल्नु उचित होइन। विकिपिडियामा यस्तो सामग्री नहाल्नुहोस जो सफरनामहरू र यात्रा संदर्शिकाहरूमा जानी चाहिन्छ। जो स्थान उल्लेखनीय छन् तिनको जिक्र गर्न सकिन्छ तर दिल्लीका लेखमा दिल्लीको प्रत्येक उल्लेखनीय चीज डालने कुनै तुक होइन। यदि यस्तो गरिएको त लेख पढ़ने लायक़ होइन रह्नेछ। यदि तपाईँ यात्रीहरूको मदद गर्नका लागि कुनै स्थानका सबै आकर्षणहरूको जानकारी हाल्नु चाहन्छन् त विकिपिडियाको बद्ला विकीयात्रा (विकीट्रैवल) वा विकिया ट्रैवलमा जरूर हाल्नुहोस।
- वीडियो खेलहरूको कुंजी। कुनै उल्लेखनीय वीडियो खेल वा कम्प्यूटर खेलका बारेमा बनेका लेखमा त्यसको मुख्य नियमहरू र खिलाड़ीका जीतनका लागि आवश्यक मुख्य चालहरूलाई हाल्नु ठीक हो, तर त्यस खेलका प्रत्येक पहलुका बारेमा विस्तार दिनु उचित होइन। लेखमा प्रत्येक सम्भव चाल, प्रत्येक अंक बटोरने तरक़ीब र खेलका प्रत्येक मरहलेका बारेमा जानकारी नहाल्नुहोस। ज्ञानकोशमा खेलका विषयमा जानकारी दिए जानी चाहिन्छ, तर खेलाड़ीहरूलाई जित्ने प्रशिक्षण दिनु ध्येय होइन। यस नीतिका बारेमा र जानकारी अङ्ग्रेजी भाषामा वि:वीजीस्कोपमा उपलब्ध छ।
- इन्टरनेट संदर्शिका। विकिपिडियाका लेखहरूमा कुनै उल्लेखनीय वेबसाईटका बारेमा मात्र त्यसको श्रेणी, रूपरंग र सेवाहरूलाई नैं न बताहरू तर साथ-ही-साथ त्यसको इतिहास, महत्व, सम्बंधित घटनाक्रम, उपलब्धिहरू र असफलताहरूका सारलाई पनि निष्पक्ष-दृष्टिकोणदेखि ज्ञानकोश-अनुकूल ढंगमा प्रस्तुत गर्नुहोस्।
- प्राय पुच्छरे जाने प्रश्नहरूको सूची। विकिपिडिया लेखहरूलाई कुनै विषयका बारेमा 'प्राय पुच्छरे जाने प्रश्नहरूको सूची'का रूपमा जानकारी होइन देनी चाहिन्छ। यसका अतिरिक्त लेखहरूमा नैं यो जानकारी साधारण गद्यका रूपमा हाल्नुहोस।
- पाठ्यपुस्तक। विकिपिडिया एक ज्ञानकोश हो, शिक्षाको पुस्तक होइन। विकिपिडियाको मक़सद तथ्यहरूलाई पेश गर्नु हो, शिक्षाका लहजेमा ज्ञान प्रदान गर्नु होइन। पाठको प्रकार लागेका लेख लेख्नु उचित होइन। यदि तपाईँ शिक्षकका स्वरमा लेख्नु चाहन्छन् त आफ्नो सामग्री विकिपिडियामा नहाल्नुहोस। यसका अतिरिक्त विकिबुक्स, विकिसोर्स र विकीवर्सिटीमा जाएर योगदान दहरू। यस्ता लेख लेख्नु जसमा पाठकहरूदेखि प्रश्न पुच्छरे जाहरू विकिपिडियामा अनुचित छ। साधारण पाठकहरूका पढ़नका लागि आसानी बनाए राख्नका लागि यो पनि जरूरी छ कि सामग्रीलाई बिना खंडहरूमा विभाजित गरे लामा परिच्छेदहरूमा प्रस्तुत होइन गरियोस्। लेख पढ़नमा सरल हुनुपर्दछ। जहाँसम्म सम्भव हो केही समझदारीदेखि चुनिएका सम्बंधित चित्रहरूको पनि प्रयोग गर्नुहोस्।
- वैज्ञानिक पत्रिका वा शोध निबंध। विकिपिडियाका प्रत्येक लेखको प्रस्तुति यस्तो हुनुपर्छको तिनलाई समझनका लागि त्यस विषयमा पहिलादेखि नैं महारत हुने आवश्यकता न होस्। माथिका सबैभन्दा पहिला भएका अनुच्छेद र सबै शुरूका खंडहरूमा बिलकुल साधारण बोलीमा महत्वपूर्ण तथ्य लिखे हुनुपर्दछ। यी कुनै पनि हिन्दी पढ़ सक्ने भएका आम पाठकलाई बिना विशेष ज्ञान भए समझ पाना चाहिन्छ। हाँ, अग्रिम र पेचीदा शब्दहरू र अवधारणाहरू भएका लेखहरूका लागि जोड़ डाले जा सक्नुहुन्छ तर तिनलाई हाल्दै यो ध्यानमा राख्नुहोस् कि अधिकतर पाठक ती जो्नमा कहिले क्लिक होइन रहन्छन्। प्रत्येक सम्भव प्रयत्न गर्नुहोस् कि पाठकहरूलाई विषयहरूको मूल सार समझनका लागि लेख-से-लेख भटकना न पड़े।
- पाठशाला वाली, आकादमीय वा प्रशिक्षण वाली भाषा। लेख आम पाठकहरूका लागि लेखिनु पर्छ, विद्यार्थिहरूका लागि होइन। जहाँसम्म सम्भव हो, लेखहरूका नाम रोजमर्रामा प्रयोग हुने भाषामा आधारित गर्नुहोस्, विद्यालहरू र विश्वविद्यालहरूको भाषामा होइन।
- अति-विशिष्ट चीजहरूमा लेख। कुनै धेरै नैं विशिष्ट मौजूमा लेख लेख्नुले पहिला स्वयंदेखि पुच्छरहरू कि के यो विषय वास्तवमा उल्लेखनीयताका मापदंडमा खरा उतर्दछ। उदाहरणका लागि 'जोधपुरमा गन्नेका रसको बिक्री'का लागि तपाईँ जोड़-तोड़ गरेर शायद सामग्री एकत्रित गर्नुहोस् तर यदि जोधपुर कुनै सांस्कृतिक वा आर्थिक कारणहरूदेखि गन्नेका रसका लागि विशेष रुपले होइन जाना जाता त यस्तो बारीक़ लेख उल्लेखनीय होइन र यसलाई न बनाए।
विकिपिडिया ज्योतिषी वा भविष्य-दर्पण होइन
[सम्पादन गर्नुहोस्]विकिपिडियामा अप्रमाणित भविष्यवानीहरू गर्नु वर्जित छ। यदि कुनै लेखमा कुनै भविष्यमा हुने घटनाको अपेक्षा गरिन्छ भनें त्यसको लागि भरोसेमंद र प्रमाणित स्रोतहरूको हाल्नु आवश्यक हुन्छ। र यस्ता लेख केवल ती विषयहरूमा हुनुपर्दछ भनें घटना घट जानेका पछि उल्लेखनीय हुनेछन्। सम्पादकहरूका लागि यस्ता लेखहरूमा आफ्नो मूल विचार, राय वा खोज जोडनु सधैं अनुचित छ। स्रोतहरूका साथ प्रमाणित विशेषज्ञहरूका भविष्यवाणी गर्ने कथन जरूर जोड़े जा सक्नुहुन्छ तर सम्पादकहरूलाई यस्तो धेरै सावधानीदेखि कुनै तथ्यमा अनुचित वजन न हाल्दै गर्नु पर्नेछ। यदि दुइ झगड़्दै देशहरू, चमकिस्तान र जमकिस्तान,का युद्धका बारेमा १०० विशेषज्ञहरूको कथन छ कि दुइटैमध्ये कुनै होइन जीत पाउँनेछ र २को कथन छ कि जमकिस्तान जीत्नेछ, त लेखमा ती दुइ विद्वानहरूका आधारमा जमकिस्तानका जित्ने संभावनामा अधिक वजन दिनु गलत हुनेछ। विशेष गरी यदि कुनै नयाँ फिल्म वा किताब आउने छ भनेंविज्ञापनबाजी र अप्रमाणित तथ्यहरूलाई प्रस्तुत गर्नको लागि बचे (जस्तो कि 'यो फिल्म जरूर हिट हुने छ')। विशेष गरी फिल्महरूका सम्बन्धमा बनी नीति (अङ्ग्रेजीमा)लाई पनि देख लिनुहोस्। विशेष गरी, ध्यान दिनुहोस् कि:
- कुनै भविष्यमा हुने घटनामाका बारेमा तब लेख्नुहोस् जब त्यो उल्लेखनीय हो र त्यसको वास्तवमा घटने लगभग पूर्ण संभावहोइन। जबसम्म घटहोइन न जाए, त्यसको तिथिहरूलाई पक्का होइन मान्नु चाहिन्छ। यदि किन्ही घटनाहरूको तैयारीहरू जोर पकड़ रहीं छन् त लेखहरूमा तिनको हुने सम्भावनालाई स्रोतहरूका साथ प्रमाणित गर्ने जरुरत छ। उदाहरणका लागि जून २०१२मा लिखे लेखमा लन्दनमा हुने २०१२ ग्रीष्मकालीन ओलम्पिक खेलोंमा लेख स्रोतहरूका साथ डाला जा सक्छ तर २०६० ग्रीष्मकालीन ओलम्पिक खेलोंको कुनै तैयारी होइन चल रही र त्यो यति अघि भविष्यमा छ कि त्यसमा लेख होइन बनाउनु चाहिन्छ। हाँ, यदि कुनै लेखमा कुनै कारणवश जरुरत छ भनें भन्न सकिन्छ कि ओलम्पिक खेलहरूको समय-श्रृंखलाका अनुसार २०६०मा ओलम्पिक खेलहरूको आईजन अपेक्षित हुनेछ, तर पनि ओलम्पिक आईजनका प्रत्येक अपेक्षित वर्षको सूची बनाउनु अनुचित छ। यदि भविष्यमा धेरै टाडा कुनै धेरै नैं महत्वपूर्ण घटना हुने छ जसमा धेरै प्रमाणित र भरोसेमंद स्रोत छन्, त त्यसमा लेख पनि बनाए जा सक्छ। उदाहरणका लागि अङ्ग्रेजी विकिपिडियामा ब्रह्माण्डको अन्तिम भाग्य नामक एक बिलकुल उचित लेख बनाएको भएकोछ जसमा आजभन्दा अरबहरू वर्षहरू पछि ब्रह्माण्डका भविष्यमा सामग्री सम्मिलित छ।
- कुनै भविष्यमा हुने घटनाहरूका लागि पहिलादेखि निर्धारित नामहरूको सूचीका नामहरूमा लेख तबसम्म न बनाहरू जबसम्म तिनको बारेमा उल्लेखनीय र पार्याप्त जानकारी न होस्। उदाहरणका लागि पन्ध्रवी लोक सभा सन् २००९का चुनावहरूमा निर्वाचित भएर आई। भविष्यमा 'तीसवी लोक सभा'को पनि गठन हुनु लगभग यक़ीनी हो, तर त्यसको बारेमा जानकारी अपार्याप्त छ। यस कारण 'तीसवी लोक सभा' नामक लेख न बनाहरू। यसका विपरीत भविष्यमा हुने केही वैज्ञानिक खोजहरूका लागि लेख बनाए जा सकतहरू छन् किनभनें तिनको बारेमा प्राय प्रमाणित र काफी जानकारी हुन्छ। मसलन शुद्ध र अनुप्रयोगिक रसायनको अन्तरराष्ट्रीय संघ (आई यू पी ए सी) पहिलादेखि नैं केही यस्ता रासायनिक तत्वहरू (एलिमाटों)का नाम निर्धारित गर्न लिन्छ जसको अस्तित्व अहिले कुनै प्रयोगशालामा प्रमाणित पनि होइन भएको होता।
- भविष्यमा बन्ने भएका इतिहासलाई प्रस्तुत गर्ने लेख विकिपिडियामा अनुचित छन्। विकिपिडियामा आजका तथ्यहरूलाई पेश गरिन्छ न कि आउने भएका तथ्यहरू का। हाँ, यस्ता लेख जो प्रमाणित स्रोतहरूका प्रयोगदेखि विशेषज्ञहरू, कलाकारहरू र शोधकर्ताहरूका भविष्य-सम्बन्धी अनुसन्धान, विचार, काल्पनिक कृतिहरू वा भविष्यवाणीहरू संतुलित र निष्पक्ष लहजेमा प्रस्तुत गरतहरू होउन् विकिपिडियामा स्वीकार्य छन्। यस कारण अमेरिकी विज्ञान कथा (साइन्स फिक्शन) टेलिविझ़न धारावाहिक "स्टार ट्रेक"मा आधारित "स्टार ट्रेकमा प्रयोग हुने हथियारहरूको सूची" नामक लेख उचित छ तर "तृतीय विश्वयुद्धमा प्रयोग हुने हथियारहरूको सूची" उचित होइन।
- यो साँचो हो कि धेरै-सी यस्ता वैज्ञानिक धारणाहरू छन् जो अघि जाएर झूठी साबित हुन्छन् र यसका विपरीत यस्तो पनि धेरै-सी विवादित धारणाहरू छन् जो पछि गएर सच साबित हुन्छन्, तर इनपर पक्ष लेना वा भविष्यवाणीहरू गर्नु विकिपिडियाको काम होइन।
- विकिपिडिया उत्पादनहरू, व्यापारहरू वा सेवाहरूका बारेमा घोषणाहरू गर्न वा अफवाहहरू फैलाने जग्गा होइन। विकिपिडियामा नयाँ उत्पादनहरू, व्यापारहरू र सेवाहरूका बारेमा सबैभन्दा नयाँ ज्ञात जानकारी हाल्नु राम्रो कुरा छ तर यस्ता साना लेख लेख्नु जो केवल यस्तो घोषणाहरू गर्नुहोस् अनुचित छ। यदि कुनै उत्पादनका बारेमा अपार्याप्त प्रमाणित जानकारी छ भनेंत्यसलाई एक वा दुइ वाक्यहरूमा कुनै अन्य सम्बंधित लेखमा सामेल गर्नु चाहिन्छ। त्यसका अलग चंद वाक्यहरू वाला लेख न बनाहरू।
विकिपिडिया अख़बार होइन
[सम्पादन गर्नुहोस्]विकिपिडिया कागजमा छापेको भएकोहोइन यस कारण यसमाथि नई-से-नई जानकारीका प्रयोगदेखि लेखहरूलाई कहिले-भी सुधारा जा सक्छ र सुधारा जाना चाहिन्छ। तर प्रत्येक ख़बर र प्रत्येक घटनालाई विकिपिडियामा नहाल्नुहोस चाहे ती प्रमाणित नैं किन न छन्। विकिपिडियाका लेखहरूमा निम्नलिखित हुनु पर्दैन:
- पत्रकारिता। विकिपिडियामा विकिप्रयोगकर्ताहरूका आँखों-देखे बयान होइन हुनुपर्दछ किनभनें ती प्राथमिक स्रोत नीतिको उल्लंघन गर्दछन्। विकिपिडियामा प्रस्तुत प्रत्येक तथ्यको प्रमाणित र विकिपिडियादेखि पूर्ण प्रकार अलग स्रोतहरूदेखि आना जरूरी छ। यदि तपाईँ आफ्नो तरफदेखि स्वयं प्राथमिक स्रोत बनना चाहन्छन् त हाम्रो साथी विकिसोर्स र विकीन्यूज परियोजनाहरूमा योगदान दिनुहोस्। विकिपिडियामा लेख अख़बारी शैलीमा होइन लेख्नँदै।
- ख़बरहरू। तर पनि विकिपिडियाका लेखहरूका लागि समाचारपत्रहरूमा छपी ख़बरहरू धेरै महत्वपूर्ण स्रोत हो सकतहरू छन्, तर अधिकतर ख़बरहरू छापे जानका लागि ठीकमा ज्ञानकोशका दृष्टिकोणदेखि उल्लेखनीय हुँदैनं। उदाहरणका लागि आए दिन खेलहरू, प्रसिद्ध हस्तिहरूदेखि सम्बंधित चीजहरू, साना-मोटी दुर्घटनाहरू र घोषणाहरूको ख़बरहरू छपती रहन्छन् तर यो ज्ञानकोशका लागि उचित होइनन्। विकिपिडियामा सम्मिलित चीजहरूको उल्लेखनीयता स्थाई हुनुपर्छ, अथवा आजभन्दा वर्षहरू र दशकहरू पछि पनि तिनलाई महत्वपूर्ण समझा जाना चाहिन्छ। विशेष ध्यान दिनुहोस् कि ताजा उल्लेखनीय जानकारी लेखहरूमा हाल्नु उचित छ तर यसलाई यस्ता लेख्नुहोस् कि यो अन्य प्रस्तुत जानकारीका साथ हिल-मिल जाए। तपाईँ चाहनुहुन्छ भनें घटनाहरूको उल्लेखनीयता नीतिमा पनि नजर हाल्न सक्नुहुन्छ।
- गैर-उल्लेखनीय व्यक्तिहरूको विवरण। प्राय कुनै उल्लेखनीय घटनादेखि सम्बंधित मानिस स्वयं उल्लेखनीय हुँदैनन्। यदि कुनै व्यक्तिको नाम केवल एउटै घटनादेखि सम्बंधित हुनका लागि उल्लेखनीय हो, त प्राय त्यस व्यक्तिका नामको लेख बनाउनु उचित हुँदैन। यसका अतिरिक्त त्यसका नाम केवल त्यस घटनाका लेखमा नैं सम्मिलित हुनुपर्दछ र त्यसमा उचित भन्दा अधिक वजन होइन हाल्नु चाहिन्छ। अधिक जानकारीका लागि जीवित व्यक्तिहरूको जीवनिहरूमा नीति पढ़हरू।
- दिनचर्या, रोजनामा वा डायरी। कुनै व्यक्तिका बारेमा लिख्दै ध्यान दिनुहोस् कि तर पनि कुनै व्यक्ति उल्लेखनीय हुन सक्छ, त्यो भन्दा सम्बंधित अधिकतर घटनाहरू र तथ्य उल्लेखनीय हुँदैनन्। टेलिविझ़न र समाचार-पत्रहरूमा प्रसिद्ध हस्तिहरूका बारेमा साना-साना ख़बरहरूको तान्ता बाँधिएको रहन्छ तर यी सबै तथ्यहरूलाई कुनै लेखमा सामेल गरियोस् त त्यो लेख त्यस व्यक्तिको निजी रोजनामा (डायरी) लागे लग्नेछ। कुनै क्रिकेटका प्रसिद्ध खिलाड़ीका बारेमा त्यसको लागि प्रत्येक रन, त्यसको खेले प्रत्येक म्याच र त्यसको मिल्योए प्रत्येक हाथका बारेमा जानकारी दिनु ज्ञानकोशका लागि उचित होइन।
विकिपिडिया मनपरी चीजहरूका बारेमा जानकारीको संग्रह होइन
[सम्पादन गर्नुहोस्]कुनै तथ्य मात्र सच हुनाले वा प्रमाणित हुनाले नैं ज्ञानकोशमा सम्मिलित हुनका लागि उचित होइन बन जाता। विकिपिडियाका लेखहरूमा यो कुराहरू होइन हुनुपर्छ:
- केवल कुनै रचनाको सार, बिना अतिरिक्त जानकारी के। विकिपिडियामा उपन्यास र अन्य कथा-आधारित (फिक्शन) साहित्यका बारेमा ज्ञानकोशीय अंदाजमा लिखा जाना चाहिन्छ। यसको मतलब छ कि त्यसको कथानकका सारका साथ-साथ त्यस उपन्यासका बारेमा अन्य जानकारी पनि देनी चाहिन्छ, मसलन त्यसको बारेमा समीक्षकहरूले के कहा, लेखकले त्यसलाई कहिले छापेकोए, त्यसका भाषान्तरण भयो कि होइन, इत्यादि। सार लेख्न सार लिखने शैलीमा नीति देख लिनुहोस्। यही निर्देश कथेतर साहित्य (नॉन-फिक्शन), धार्मिक ग्रन्थहरू, शोध निबंधहरू र पुस्तकहरू र दस्तावेजी फिल्महरू (डॉक्यूमॅन्टरिहरू)मा पनि लागू हुन्छ।
- केवल गानहरूका बोल। कुनै गानमा बनेका लेखमा त्यसको लेखक, प्रकाशन तिथि, सामाजिक वा सांस्कृतिक प्रभाव, सम्बंधित फिल्म, इत्यादिको जिक्र हुनुपर्दछ। गाने वा कविताको शैली देखातिनको लागि लागि त्यसको केही चुनिएका बोल दर्शाए जा सक्नुहुन्छ। यदि गाना मुद्राधिकारहरू (कपीराईट)देखि मुक्त छ भनेंत्यसको पूरा बोल विकिसोर्समा डाले जा सक्नुहुन्छ। यदि गाना मुद्रधिकारहरूदेखि मुक्त होइन त त्यसको केही चुनिएका बोलहरूलाई गाने शैली देखिनका लागि वा गानेका बारेमा कुनै टिप्पणी गर्नका लागि क़ानूनमा इजाजत दिए जान्छ। कहिले पनि यस्तो कुनै बाह्य वेब पृष्ठका लागि जोड़ नहाल्नुहोस जसमा पूरा गाना लिखा भएको हो किनभनें यो मुद्रधिकारहरूको उल्लंघन हुन सक्छ। र जानकारीका लागि प्राथमिक स्रोतहरूको पूर्ण लेखाई न डालने नीतिमा नजर दौड़ा लिनुहोस्।
- आवश्यकता भन्दा अधिक आँकडा। कुनै लेखलाई आंक्नेको लामो तालिकाहरू र सूचिहरूदेखि भर दिए जाए त त्यो पाठकहरूका पढ़ने-योग्य रहँदैन र देखिनमा पनि भद्दा लाग्दछ। आंक्नेका साथ-साथ तिनको अर्थ, महत्व र सही सन्दर्भ समझनका लागि पनि केही वाक्य हुनुपर्दछ। यदि धेरै आँकडा छन् त तिनलाई एक तालिका (टेबल)मा प्रस्तुत गर्ने कोशिश गर्नुहोस्। यदि जरूरी होइन त अधिक आंकडहरू प्रस्तुत न गर्नुहोस् वा संक्षिप्ततादेखि प्रस्तुत गर्नुहोस्।
विकिपिडिया अभिवेचित (सहरूसर गरिएको) होइन
[सम्पादन गर्नुहोस्]विकिपिडियामा यस्तो सामग्री हुन सक्छ जसलाई केही पाठक अनपी सांस्कृतिक, धार्मिक वा व्यक्तिगत मान्यताहरूका हिसाबले आपत्तिजनक, घृणायोग्य वा दुखदायक माने। विकिपिडिया यस कुराको कुनै जमानत होइन दे सकता कि त्यसमा प्रस्तुत लेखाई र छवीहरू सबै पाठकहरू र सबै स्थानहरूका लागि स्वीकार्य होंगी, वा स्थानीय मान्यताहरूको सधैं आदर गर्नुहोस्गी।
विकिपिडियामा कुनै पनि सम्पादन गर्न सक्नुहुन्छ र लगभग सबै परिवर्तन विकिपिडियामा तुरुन्त दर्शाए जान्छन्। कहिले-कभार विकिपिडियाको नीतिहरूको उल्लंघन गर्न सामग्री केही देरका लागि प्रदर्शित हुन जान्छ भनें र पनि त्यसलाई प्राय अन्य संपादक जल्द नैं हटा दिन्छन्। विकिपिडियाको जिन्दा मानिसहरूको जीवनी नीति, निष्पक्षता नीति वा अन्य नीतिहरूको उल्लंघन गर्न सामग्री हटा दिए जाएगी। विकिपिडियाको सामग्री संयुक्त राज्य अमेरिकाका फ्लोरिडा राज्यमा स्थित संगणक (कम्प्यूटर) सर्वरहरूमा जमा गरिन्छ र त्यस राज्यको स्थानीय क़ानून उल्लंघन गर्नमा हटा दिए जाएगी।
यस सबका बावजूद, केही लेखहरूमा यस्तो लेखाई, चित्र र जोड़ हुनेछन् जो केही पढ़ने वालहरूलाई नराम्रा लग्नेछ्न् तर पनि ती लेखहरूदेखि सम्बंधित छन्। यसका बारेमा नीति यो छ कि सामग्री केवल बुरी लागेका कारण होइन हटाई जा सकती। केवल त्यही सामग्री जो विकिपिडिया नीति वा फ्लोरिडाका क़ानूनको उल्लंघन गर्दछ हटाई जाएगी। यदि तपाईँ कुनै सामग्रीलाई हटवानेका बारेमा बातचीतको भाग बन्दछन् त ध्यान दिनुहोस् कि तपाईँका तर्क त्यसको त्यस लेखका लागि उचित हुनेमा केन्द्रित छन्।
विकिपिडिया यस्तो कुनै सामग्री होइन हट्नेछ जो कुनै संगठनका नीतिहरूका विरुद्ध हो वा जसको इन्टरनेटमा प्रदर्शित हुनु त्यसको नियमहरूका ख़िलाफ छ। कुनै संगठन, संसथान वा धार्मिक गुटको कुनै नियम जो त्यसको आफ्नो प्रयोगकर्ताहरूलाई नामहरू वा चित्रहरूलाई खोलेको तौरमा देखाउनुले रोगर्छ विकिपिडियामा क़तई लागू होइन किनभनें विकिपिडिया यस्ता कुनै दलको प्रयोगकर्ता होइ
समाज
[सम्पादन गर्नुहोस्]माथिलिखित नीतिहरू सामग्रीमा लागू हुन्छन्। विकिपिडियाका प्रशासन र प्रक्रियाहरूका लागि तल लिखी नीतिहरू बनेका होन्।
विकिपिडिया अव्यवस्थित होइन
[सम्पादन गर्नुहोस्]राजनैतिक सोचमा एक राजनैतिक प्रणाली 'अराजकता' (एनार्की)को पनि हो, जसमा समाज वा देशमा कुनै औपचारिक प्रशासन हुन्छ होइन। विकिपिडिया खुला र स्वतन्त्र छ र त्यसमा कुनै पनि योगदान दिन सक्छ। तर यसको मतलब यो होइनको यसमा अराजगर्छ। यसमा मनपरी चल्दैन र यसमा बिना कुनै सीमाका मुक्त बोली होइन। यो एक स्व-प्रशासित समाज छ। यसमा नीति-नियम छन्। यो पनि ध्यान दिनुहोस् कि विकिपिडियाको ध्येय एक ज्ञानकोश बनाउनु हो, राजनैतिक वा प्रशासनिक प्रणालिहरूमा तजुरबे गर्नु होइन।
विकिपिडिया जनतन्त्र होइन
[सम्पादन गर्नुहोस्]विकिपिडिया जनतन्त्र वा कुनै पनि अन्य राजनैतिक प्रणालीमा गरे जा रह्यो प्रयोग होइन। यसको फैसले गर्ने मुख्य तरीक़ा सम्पादन र संवाद हो, मतदान होइन। कहिले-कहिले सम्पादक एक अर्काका मत जाननका लागि साना-मोटी गिनतिहरू गरिलिन्छन् तर यिनको नतीजे सहमती बनाउने इकलौता मार्ग बिलकुल होइनन्। औपचारिक चुनाव केवल प्रयोगकर्ताहरूलाई कमेटिहरूका लागि चुन्नमा प्रयोग हुन्छन्। सम्पादनमा यिनको माध्यमले जबरदस्ती फैसले गरवाने कोशिश न गर्नुहोस्।
विकिपिडिया जंगको मैदान होइन
[सम्पादन गर्नुहोस्]विकिपिडिया द्वेष राख्ने, दुश्मनीहरू बनाउने वा देखिाने, व्यक्तिगत झड़पहरूमा पड़ने, विचारधाराहरूको लड़ाई लड़ने र नफरत वा भय बढाउने जग्गा होइन। विकिपिडियाका संवादहरूलाई व्यक्तिगत युद्धहरूमा बदल दिनु हमे नीतिहरू र ध्येहरूका विरुद्ध छ। बातचीतमा लड़ाईदेखि टाडा रहनेका साथ-साथ, विवादहरूमा आफ्नो निजीलाई नीतिहरू वा सामग्री बदलामार अधिक मजबूत गर्ने प्रयास न गर्नुहोस्। कहिले पनि आफ्नो कुरा समझानका लागि विकिपिडियनका काम वा विकासमा अड़चन नहाल्नुहोस।
सबै प्रयोगकर्ताहरूदेखि आशा गरिन्छ कि त्यो शिष्टता, शान्ति र सहयोगको मानसिकतादेखि अर्काका साथ व्यवहार रहन्छन्। विवादहरूमा अर्काको अपमान न गर्नुहोस्, तिनलाई परेशान न गर्नुहोस् र तिनलाई डराने कोशिश न गर्नुहोस्। बुद्धिमानी र विवेकदेखि काम लिनुहोस्। यदि कुनै आपदेखि अशिष्टतादेखि पेश आये वा तपाईँलाई डराने वा तंग गर्ने कोशिश गरे त आफ्नो समझदारीको सहारा लिएर स्वयंलाई बेकारको लड़ाईमा पड़नाले रोकहरू। यसका अतिरिक्त केवल प्रस्तुत गरियो लेख-सम्बन्धी तथ्यहरूमा ध्यान दिएर त्यसमा संवाद गर्नुहोस्। यदि कुनै लगातार बदतमीजीदेखि पेश आये त हो सके त त्यसलाई नजरंदाज नैं गर्न दिनुहोस् - त्यसबाट बातचीत न गर्नुहोस्। यदि धेरै कष्ट छ भनें मामला विकिपिडिया:चौपालमा लाहरू, जहाँ प्रबंधक र अन्य प्रशासक तपाईँको सहायता गर्न सक्नुहुन्छ।
ठूला विवादहरूमा विकिपिडियालाई दुइ गुटहरूका बीच जंगको मैदान बननाले रोकहरू। सबै सम्पादकहरूको नीयत शुभ समझहरू - सबै गुट र मानिस विकिपिडियाको विकास चाहन्छन्। जब तपाईँको दृष्टिकोण अर्कासित अलग हो, त यो कुरा सधैं याद राख्नुहोस्। जस का साथ सहयोग गर्नु चाहहरू, जरूर गर्नुहोस्, तर दूसरोदेखि जूझनका लागि आफ्नो कुनै गिरोह तैयार न गर्नुहोस्। यस देखि विकिपिडियाका सहमतीमा आधारित फैसले गर्नका तरीक़ेमा कठिनाइयाँ पैदा हुन्छन्। ठूलो बहसहरूमा राम्रो नियतदेखि विवाद गर्न वालहरूका बीच सर्वसम्मति भएका केही सिद्धान्त ढूंढहरू।
विकिपिडियामा कुनै क़िस्मको धमकी न दहरू। यहाँ धमकिहरूलाई बर्दाश्त गरेनन् जाता र कुनैलाई धघरेमा तपाईँमाथि प्रतिबन्ध लग सक्छ।
अन्तमा
[सम्पादन गर्नुहोस्]यस्तो एक खराब चीजहरूको लामो सूची बनाउन सकिन्छ जसका लागि विकिपिडिया बनाइएको होइन । हामी पहिलादेखि नैं प्रत्येक त्यस खराब विचार वा नीयतदेखि टाढा रहनुपर्छ । यस पृष्ठमा जति पनि खराब विषयहरूका वर्णन गरिएका छन् ती नहोस् र सचेतनाका लागि बताइएका हुन् । प्रयोगकर्ता मित्रहरूले असल हृदय र सोचले सम्पादन गर्नु आवश्यक छ र कुनै पनि समय विकिपिडियाको नीति विपरीत सम्पादनहरू गरिन्छन् भने त्यस विपरीत भई अघि बढ्नु आवश्यक छ ।
यो पनि हेर्नुहोस्
[सम्पादन गर्नुहोस्]टिप्पणीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ विकिपिडियामा विकिपिडियाका अतिरिक्त कुनै अन्य चीजलाई बेहतर बनाउने प्रयास गर्नु मनाही छ तर 'विकिपिडियाका भित्री पन्नाहरू' (यानि जसमा ज्ञानकोशका लेख छैन)मा स्वयं विकिपिडियामा सुधार गर्नका लागि राखिएका विचारधाराहरूलाई प्रकट गर्ने अनुमति छ । यस विशेष सन्दर्भमा निबन्ध लेख्नु, प्रयोगकर्ता बनाउनु/बढाउनु र परियोजना पृष्ठ बनाउनु विकिपिडियाको एक स्वीकार्य भाग हो ।
- ↑ केही भाषाहरूका विकिपिडियामा यस्ता तस्वीरहरू सम्मिलित गर्दछन् जसको स्थानीय मुद्रधिकारहरूका अनुसार 'स्वीकार्य प्रयोग' गर्न सकिन्छ । नेपाली विकिपिडिया, र धेरै अन्य भाषाहरूका विकिपिडिया,मा यस्तो न गर्ने प्रथा छ । केवल मुद्राधिकार-मुक्त सामग्री राख्ने कोशिश गर्नुहोस्।
- ↑ मध्यस्थता विनती ०७१४०४ हेर्नुहोस
- ↑ यो रोक विकिपिडियाका कार्यका बारेमा सलाह-मशवरा दिनमा लागू होइन।
यो पनि हेर्नुहोस्
[सम्पादन गर्नुहोस्]| सामग्री |
| ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| आचरण |
| ||||||||
| हटाउने |
| ||||||||
| प्रवर्तन |
| ||||||||
| सम्पादन |
| ||||||||
| विमिफा |
| ||||||||
| |||||||||
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
