डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा जीवनक्रम
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर (१८९१–१९५६) यांचा जीवनक्रम खालीलप्रमाणे आहे.[१]
जीवनक्रम
[संपादन]| इसवी सन | दिनांक व महिना | वय वर्षे | घटना | |
| १८९१ | १४ एप्रिल | ० | मध्यप्रदेशातील महू (सध्या डॉ. आंबेडकर नगर) येथे जन्म | |
| १८९६ | ५ | आई भीमाबाईंचे निधन | ||
| १९०० | ७ नोव्हेंबर | ९ | साताऱ्याच्या सरकारी शाळेत (आजचे प्रतापसिंह हायस्कूल) पहिली इंग्रजी इयत्तेत प्रवेश | |
| १९०४ | नोव्हेंबर | इयत्ता ४ थी उतीर्ण. | ||
| डिसेंबर | एलफिन्स्टन हायस्कूलमध्ये प्रवेश | |||
| १९०६ | ४ एप्रिल | १४ | ९ वर्षीय रमाबाई वलंगकर यांच्यासोबत विवाह. हा विवाह रात्री ९.०० वाजता भायखळा येथील भाजी मार्केट मध्ये पार पडला. | |
| १९०७ | ७५० पैकी ३८२ गुण मिळवून मॅट्रिक परीक्षा उतीर्ण. केळुस्कर गुरुजींकडून "भगवान बुद्धांचे चरित्र" पुस्तक भेट. | |||
| १९०८ | ३ जानेवारी | एलफिन्स्टन महाविद्यालयात (मुंबई विद्यापीठ) प्रवेश | ||
| भगवान बुद्धांचे चरित्र वाचून बौद्ध धर्माकडे पहिल्यांदा आकर्षीत | ||||
| १९१२ | १२ डिसेंबर | मुलगा यशवंत यांचा जन्म | ||
| १९१३ | जानेवारी | बी.ए. पदवी परीक्षा मुंबई विद्यापीठातून उत्तीर्ण (पारशी आणि इंग्रजी हे मुख्य विषय) | ||
| २ फेब्रुवारी | वडील रामजी आंबेडकर यांचे निधन | |||
| एप्रिल | बडोदा नरेश सयाजीराव गायकवाड यांनी अमेरीकेत उच्च शिक्षण घेण्यासाठी निवड केली | |||
| २० जुलै | अमेरिकेच्या न्यूयार्क शहरातील कोलंबिया विद्यापीठामध्ये प्रवेश | |||
| १९१४ | कोलंबिया विद्यापीठात लाला लजपतराय यांचेशी भेट | |||
| १९१५ | २ जून | “प्राचीन भारतीय व्यापार” हा प्रबंध लिहून एम.ए. पदवी मिळवली. प्रमुख विषय अर्थशास्त्र होता समाजशास्त्र, इतिहास, तत्त्वज्ञान, मानववंशशास्त्र व राज्यशास्त्र हे अन्य विषय | ||
| १९१६ | जून | "नॅशनल डेव्हिडेंट ऑफ इंडिया – अ हिस्टॉरिकल अँड ॲनॅलिटिकल स्टडी" हा प्रबंध कोलंबिया विद्यापीठाने स्वीकारला व पीएच.डी. ही डॉक्टरेट पदवी प्रदान केली. लंडनला पुढील अभ्यासाकरिता रवाना. | ||
| ९ मे | प्रा. गोल्डनवाईजर यांच्या मानववंशशास्त्र सेमिनार मध्ये "कास्ट इन इंडिया" हा मानवंशशास्त्रीय व वैचारिक प्रबंध वाचला | |||
| ऑक्टोबर | अर्थशास्त्राच्या अभ्यासासाठी लंडन स्कूल ऑफ इकॉनॉमिक्स अँड पोलिटिकल सायन्स संस्थेत प्रवेश मिळवला | |||
| ११ नोव्हेंबर | कायद्याच्या अभ्यासासाठी ग्रेज इन, लंडनमध्ये प्रवेश | |||
| जून | बडोदा संस्थानाच्या शिष्यवृत्तीची मुदत संपली, त्यामुळे लंडनहून एम.एस्सी. (अर्थशास्त्र) पदवीचा अभ्यास अपूर्ण ठेवून भारतात परतले | |||
| १९१७ | सप्टेंबर | बडोदा संस्थानाला दिलेल्या हमीपत्रानुसार सेवा करण्यासाठी बडोद्याला गेले | ||
| १९१८ | साऊथ बॅरो कमिशनपुढे साक्ष | |||
| १० नोव्हेंबर | मुंबईतील सिडनहॅंम महाविद्यालयात प्राध्यापक पदावर रुजू, (विषय- राजकीय अर्थशास्ञ). | |||
| १९१९ | १६ जानेवारी | ‘महार’ या टोपण नावाने द टाइम्स ऑफ इंडिया मध्ये लिखाण | ||
| १९२० | ३१ जानेवारी | साप्ताहिक मूकनायक सुरू केले | ||
| २१ मार्च | माणगाव, कोल्हापूर संस्थान येथे शाहू महाराज अध्यक्षपदी असलेल्या अस्पृश्य परिषदेत भाषण | |||
| मे | शाहू महाराज यांच्या अध्यक्षतेखाली नागपुरात भरलेल्या अस्पृश्यांच्या पहिल्या अखिल भारतीय परिषदेला उपस्थित राहिले | |||
| ५ जुलै | प्राध्यापक पदाचा राजीनामा देऊन उच्च शिक्षणासाठी लंडनला प्रयाण | |||
| बर्टाड रसेल यांनी "प्रिन्सिपल ऑफ सोशल रिकन्स्ट्रकशन" या विषयांवर चर्चेसाठी निमंत्रित केले. | ||||
| १९२१ | एप्रिल | “भारतातील जिम्मेदार सरकारचे उत्तरदायित्व" या विषयावर विद्यार्थी संघटनेसमोर पेपर वाचला. त्यांचे विचार प्रो. हेरॉल्ड लास्की या शिक्षकांना क्रांतिकारी वाटले. | ||
| जून | लंडन विद्यापीठाने "प्रॉव्हिन्सीअल डीसेन्ट्रलायझेशन ऑफ इम्पेरीयल फायनान्स इन ब्रिटिश इंडिया" या प्रबंधासाठी एम.एस्सी. (अर्थशास्त्र) पदवी प्रदान केली | |||
| १९२२ | एप्रिल | अर्थशास्त्रात तिसरी डॉक्टरेट मिळवण्यासाठी जर्मनीतील बॉन विद्यापीठामध्ये गेले | ||
| २८ जून | ग्रेज इन विद्यापीठाने बार-ॲट-लॉ (बॅरिस्टर ॲट लॉ) पदवी प्रदान केली | |||
| ऑक्टोंबर | लंडन विद्यापीठात "द प्रोब्लेम ऑफ रुपी" हा प्रबंध डी.एससी' सादर केला | |||
| १९२३ | एप्रिल | जर्मनीतील बॉन विद्यापीठातील उच्च अध्ययन पूर्ण केले व भारतात परतले. | ||
| ४ ऑगस्ट | बॉम्बे लेजिस्लेटीव्ह कौन्सिलने एस.के. बोले यांनी मांडलेला ठराव स्वीकारला, त्यानुसार अस्पृश्यांसाठी सार्वजनिक पाणवठे,विहिरी व धर्मशाळा वापरण्यास खुली करण्यात आली. | |||
| नोव्हेंबर | लंडन विद्यापीठाने डी.एससी. ही डॉक्टरेट पदवी प्रदान केली. | |||
| १९२४ | जुलै २० | मुंबईत दामोदर हॉलमध्ये घेण्यात आलेल्या एका बैठकीत बहिष्कृत हितकारिणी सभा स्थापन केली, त्याचे घोषवाक्य "शिका, संघटित व्हा, संघर्ष करा" होते. | ||
| १९२५ | ४ जानेवारी | उच्च शाळांत शिकणाऱ्या अस्पृश्य विद्यार्थ्यांसाठी सोलापूरमध्ये वसतिगृह सुरू केले. | ||
| १५ डिसेंबर | हिल्ट यंगच्या अध्यक्षेसाठी(?) आलेल्या रॉयल कमिशन समोर साक्ष दिली. | |||
| डिसेंबर | ||||
| १९२७ | जानेवारी | मुंबईच्या गव्हर्नरने बॉम्बे लेजिस्लेटीव्ह कौन्सिलवर नियुक्ती केली. | ||
| १ जानेवारी | भिमा कोरेगांवच्या विजय स्तंभाला भेट दिली. महार सैनिकांना वंदन केले. | |||
| मार्च | डॉ. आंबेडकरांनी समता सैनिक दलाची स्थापना केली. | |||
| १९-२० मार्च | डॉ. आंबेडकरांनी दलितांच्या मानवाधिकाराला प्रस्थापित करण्यासाठी महाडच्या चवदार तळ्यावर सत्याग्रह केला. दि. २०ला त्यांनी तळ्याचे पाणी प्राषण केले व त्याचे इतर सत्याग्रहींनी अनुसरन केले. | |||
| ३ एप्रिल | पाक्षिक बहिष्कृत भारत सुरू केले. संपादकाची जबाबदारी त्यांनी स्वतःच स्वीकारली | |||
| ३ मे | कल्याण जवळील बदलापुर गावांत आयोजित शिवाजी जयंती समारोह त्यांच्या अध्यक्षतेत संपन्न झाला. | |||
| ८ जून | "इवोल्युशन ऑफ प्रोविन्सयल फायनन्स इन ब्रिटिश इंडिया" या प्रबंधासाठी कोलंबिया विद्यापीठाने डॉक्टर ऑफ फिलॉसॉफी (पीएच.डी.) पदवी विधिवत (व अधिकृतपणे) प्रदान केली. | |||
| ४ ऑगस्ट | महाड नगरपालिकेने इ.स. १९२४ साली स्वतःच पास केलेला ठराव रद्द केला. या ठरावाद्वारे नगरपालिकेने चवदार तळे अस्पृशांसाठी खुले केल्याचे जाहीर केले होते. | |||
| सप्टेंबर | समाज समता संघ स्थापन केला. | |||
| १९२८ | ऑगस्ट | बहिष्कृत हितकारिणी सभेतर्फे सायमन कमिशनला एक मागण्याचा खलिता सादर केला व त्यात डीस्प्रेड क्लासेसला संयुक्त मतदार संघ आणि राखीव जागांची मागणी केली. | ||
| १९३० | ३ मार्च | नाशिक येथील काळाराम मंदिरात प्रवेश करण्यासाठी त्यांच्या नेतृत्वाखाली सत्याग्रहाचा आरंभ झाला. हे आंदोलन ऑक्टोबर इ.स. १९३५ पर्यंत सुरू राहिले. | ||
| १७ ते २१ नोव्हेंबर | लंडन येथे भरलेल्या पहिल्या गोलमेज परिषदेत प्रभावी भाषणे केली. भारतीय अस्पृश्याच्या हक्काचे रक्षण करणारा खलिता तेथे सादर केला. | |||
| १९३१ | १४ ऑगस्ट | मणिभवन मलबार हिल येथे आंबेडकर-गांधी भेट. | ||
| १९३२ | २० ऑगस्ट | भारतातल्या जातीय प्रश्नावर ब्रिटिश प्रधानमंत्री यांनी निवडा जाहीर केला. ज्यात अस्पृशाना प्रांतिक विधानसभामध्ये वेगळ्या जागा आणि दोन मते देण्याचा हक्क मान्य केला. | ||
| २४ सप्टेंबर | पुणे करारावर स्वाक्षरी केली. | |||
| १९३४ | परळ येथून दादरला राजगृह येथे राहण्यास गेले, कारण पुस्तकांसाठी जागा अपुरी पडत होती. | |||
| १९३५ | २६ मे | पत्नी रमाई यांचे निधन | ||
| १ जून | मुंबईच्या शासकीय विधी महाविध्यालयाच्या प्राचार्य पदी नेमणूक. | |||
| १३ ऑक्टोबर | येवला येथे हिंदू धर्मांतराची घोषणा केली | |||
| १९३६ | ऑगस्ट | “स्वतंत्र मजूर पक्ष” नावाच्या राजकीय पक्षाची स्थापना केली. | ||
| १९३७ | १८ मार्च | मुंबई उच्च नायालयाने महाडच्या चवदार तळ्यातील पाणी भरण्याबाबतच्या, दीर्घकाळ रेंगाळलेल्या केसचा निकाल अस्पृशांच्या बाजूने दिला. | ||
| १९४० | डिसेंबर | रमाबाईंना समर्पित असलेले थॉट्स आॅन पाकिस्तान पुस्तक प्रकाशित | ||
| १९४२ | १८ जुलै | आॅल इंडिया शेड्यूल्ड कास्ट फेडरेशनची नागपूर येथे स्थापना. | ||
| २० जुलै | व्हाइसरॉयच्या कार्यकारी मंडळावर मजूर खात्याचे मंत्री म्हणून नेमणूक. | |||
| १९४५ | जून | “व्हॉट काँग्रेस अँड गांधी हॅव डन टू द अनटचेबल” या ग्रंथाचे प्रकाशन | ||
| २० जून | मुंबईत दी पीपल्स एजुकेशन सोसायटी तर्फे सिद्धार्थ महाविद्यालयाची स्थापना केली. | |||
| १९४६ | ऑक्टोबर | “हू वेर द शुद्राज” या ग्रंथाचे प्रकाशन. डॉ. आंबेडकर बंगालमधून घटनासमितीवर निवडून गेले. | ||
| १९४७ | २९ ऑगस्ट | स्वतंत्र भारताच्या राज्यघटनेचे लेखन करण्यासाठी “मसुदा समितीच्या” अध्यक्षपदी नियुक्ती | ||
| १९४८ | फेब्रुवारी | घटनेच्या मसुद्याचे लेखन पूर्ण. | ||
| १५ एप्रिल | डॉ. शारदा कबीर (सविता आंबेडकर) यांच्याशी नवी दिल्ली येथे विवाह. | |||
| ४ नोव्हेंबर | घटना समितीपुढे घटनेचा मसुदा सादर केला. | |||
| १९५० | सप्टेंबर १ | मिलिंद महाविद्यालय औरंगाबादची कोनशीला भारताचे राष्ट्रपती राजेंद्र प्रसाद यांच्या हस्ते बसवण्यात आली. | ||
| १९५१ | ५ फेब्रुवारी | भारतीय संसदेपुढे हिंदू कोड बील मांडले. | ||
| जुलै | भारतीय बौद्ध जनसंघ संस्था स्थापन केली | |||
| २७ सप्टेंबर | मंत्रीमंडळातील कायदेमंत्री पदाचा राजीनामा दिला, मुंबई राज्यातून राज्यसभेवर निवड. | |||
| १९५२ | ५ जून | कोलंबिया विद्यापीठाने डॉक्टर ऑफ लॉ (एलएलडी) ही पदवी प्रदान केली. | ||
| १९५३ | १२ जानेवारी | हैदराबाद येथील उस्मानिया विद्यापीठाने डॉक्टर ऑफ लिटरेचर (डी.लिट) ही पदवी प्रदान केली . | ||
| १९५४ | डिसेंबर | म्यानमारमधील रंगून येथे भरलेल्या तिसऱ्या आंतरराष्ट्रीय बौद्ध परिषदेत सहभागी झाले | ||
| १९५६ | मे | बुद्धिस्ट सोसायटी ऑफ इंडियाची मुंबईत स्थापना. प्रबुद्ध भारत साप्ताहिक सुरू केले | ||
| जून | पीपल्स एजुकेशन सोसायटीने मुंबईत सिद्धार्थ विधी महाविद्यालय सुरू केले. | |||
| १४ ऑक्टोबर | नागपूर येथे महास्थवीर चन्द्रमणी यांच्या कडून बौद्ध धम्म दीक्षा घेतली, आणि आपल्या सुमारे ५ लक्ष अनुयायांना बासीस प्रतिज्ञा देऊन धम्मदीक्षा दिली | |||
| १५ ऑक्टोबर | नागपूरात उशिरा पोहचलेल्या २ ते ३ लाख अनुयायांना धम्माची दीक्षा दिली. | |||
| नोव्हेंबर | नेपाळच्या काठमांडू येथे भरलेल्या जागतिक बौद्ध परिषदेत भाग घेतला. तेथे बुद्ध व कार्ल मार्क्स या विषयावर भाषण केले. | |||
| ६ डिसेंबर | नवी दिल्ली येथे अलीपूर रोड निवास्थानी महापरिनिर्वाण | |||
| ७ डिसेंबर | मुंबईतील चैत्यभूमी येथे अंतिम संस्कार |
हे सुद्धा पहा
[संपादन]- डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या नावावर असलेल्या गोष्टींची यादी
- डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर संबंधित लेखांची सूची
संदर्भ
[संपादन]- ^ "महामानवाचा जीवनपट !". Loksatta. 2018-04-14. 2018-05-10 रोजी पाहिले.
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
Cover photo is available under {{::mainImage.info.license.name || 'Unknown'}} license.
Cover photo is available under {{::mainImage.info.license.name || 'Unknown'}} license.
Credit:
(see original file).
