കലൈമാമണി
| കലൈമാമണി | |
|---|---|
 മുൻ തമിഴ്‌നാട് മുഖ്യമന്ത്രി എം. കരുണാനിധി കലൈമാമണി പുരസ്കാരം സമ്മാനിക്കുന്നു | |
| രാജ്യം |  ഇന്ത്യ |
| നൽകുന്നത് | തമിഴ്‌നാട് ഇയൽ ഇസൈ നാടക മൻറം |
| ആദ്യം നൽകിയത് | 1954 |
കലാ-സാഹിത്യരംഗത്തെ മികവിന് ഇന്ത്യയിലെ തമിഴ്‌നാട് സംസ്ഥാനം നൽകുന്ന പരമോന്നത സിവിലിയൻ ബഹുമതിയാണ് കലൈമാമണി. തമിഴ്‌നാട് ഇയൽ ഇസൈ നാടക മൻറം (സാഹിത്യം, സംഗീതം, നാടകം) ആണ് ഈ അവാർഡുകൾ നൽകുന്നത്.
തമിഴ്‌നാട് ഇയൽ ഇസൈ നാടക മൻറം സെക്രട്ടറിയായി നർത്തകി ചിത്ര വിശ്വേശ്വരനെ തമിഴ്‌നാട് സർക്കാർ നിയമിച്ചു. ചലച്ചിത്ര സംഗീത സംവിധായകൻ ദേവയാണ് ഇതിന്റെ ചെയർമാൻ.[1]
പുരസ്കാര ജേതാക്കൾ
[തിരുത്തുക]1958
[തിരുത്തുക]- ചലച്ചിത്ര വ്യക്തിത്വങ്ങൾ: പദ്മിനി
1968
[തിരുത്തുക]- ചലച്ചിത്ര വ്യക്തിത്വങ്ങൾ: കെ.എ. തങ്കവേലു[2]
സംഗീതം: സംഗീത കലാനിധി പരേതനായ കെ എസ് നാരായണസ്വാമി (വൈനിക)
1972
[തിരുത്തുക]- ചലച്ചിത്ര വ്യക്തിത്വങ്ങൾ: ജെ. ജയലളിത
- സംഗീതം: പി കെ സുബ്ബയ്യാർ
1979
[തിരുത്തുക]- ചലച്ചിത്ര വ്യക്തിത്വങ്ങൾ: വൈജയന്തിമാല
- സംഗീതം: മന്ന ഡേ
1980
[തിരുത്തുക]1981
[തിരുത്തുക]- സംഗീതം: മധുരൈ എൻ. കൃഷ്ണൻ,[4] എസ്.പി. ബാലസുബ്രഹ്മണ്യം[5]
1984
[തിരുത്തുക]- ചലച്ചിത്ര വ്യക്തികൾ: രജിനികാന്ത്
1986
[തിരുത്തുക]- സംഗീതം: കെ.ജെ. യേശുദാസ്[6]
1991
[തിരുത്തുക]- ചലച്ചിത്ര വ്യക്തിത്വങ്ങൾ: സുകുമാരി
1994
[തിരുത്തുക]1994 ൽ 51 കലാകാരന്മാർക്ക് കലൈമാമണി അവാർഡുകൾ നൽകി.[7]
- ചലച്ചിത്ര വ്യക്തിത്വങ്ങൾ: ആർ. ശരത്കുമാർ, സുകന്യ, എസ്. ശേഖർ (സ്റ്റേജ് ആർട്ടിസ്റ്റ്), കഥാഡി രാമമൂർത്തി (സ്റ്റേജ് ആർട്ടിസ്റ്റ്), ദില്ലി ഗണേഷ് (നടൻ), ടി പി സമികാനു (സ്റ്റേജ് ഹാസ്യനടൻ), ആർ വി ഉദയകുമാർ
- സംഗീതം: ഡി.കെ. പട്ടമ്മാൾ (കർണാടക സംഗീത ഗാനരചയിതാവ്), സുധ രഘുനാഥൻ (കർണാടക സംഗീത ഗായകൻ), സ്വർണ്ണലത (പിന്നണി ഗായിക)
- മറ്റുള്ളവ: എൽ എസ് രാമമീർതം (തമിഴ് സാഹിത്യം), മാളവിക ചരുക്കായ് (ഭരതനാട്യം), പി. ഗണമ്മൽ (ഹാർമോണിയം), ടി ജി സുബ്രഹ്മണ്യം (തവിൽ), സുന്ദരരാജ് നായിഡു (കരകം ആർട്ടിസ്റ്റ്)
1995
[തിരുത്തുക]- സംഗീതം: എ.ആർ. റഹ്‌മാൻ
1997
[തിരുത്തുക]- സംഗീതം: കെ.എസ്. ചിത്ര, പി. ജയചന്ദ്രൻ
1998
[തിരുത്തുക]- ചലച്ചിത്ര വ്യക്തികൾ: പളനി ഭാരതി, പ്രശാന്ത് ത്യാഗരാജൻ, മീന, വിജയ്, നെപ്പോളിയൻ, തങ്കർ ബച്ചൻ
- സംഗീതം: തവിൽ വിദ്വാൻ ഇടുമ്പവനം കെ എസ് കണ്ണൻ (സംഗീതജ്ഞൻ)
- ഭരതനാട്യം: പ്രിയദർശിനി ഗോവിന്ദ്
1999
[തിരുത്തുക]- ഭരതനാട്യം: പാർവതി രവി ഘന്തസാല
- ചലച്ചിത്ര എഴുത്തുകാരൻ: പിരസുദാൻ (എഴുത്തുകാരൻ)
2000
[തിരുത്തുക]- സംഗീതം: നിത്യശ്രീ മഹാദേവൻ, സ്വർണ്ണലത, ഗിരിജ രാമസ്വാമി (ഭക്തിഗാനം).
- അഭിനയം: അജിത് കുമാർ, ദേവയാനി
2001
[തിരുത്തുക]- സാഹിത്യം: എം ആർ ഗുരുസാമി (വൃദ്ധാചലം)
- സംഗീതം: ശശാങ്ക് സുബ്രഹ്മണ്യം, വൈരമംഗലം ലക്ഷ്മി നാരായണൻ, ചെന്നൈ; മനക്കൽ എസ്. രംഗരാജൻ, ചെന്നൈ; മസുന്ദരേശ്വരൻ (വയലിൻ), മധുരൈ ടി.ശ്രീനിവാസൻ (മൃതംഗം), ടി.എം.കൃഷ്ണമൂർത്തി (മൃതംഗം), ആർ. കല്യാണരാമൻ (ഘടം), രാജലക്ഷ്മി നാരായണൻ (വീണ), സീത ദുരൈസ്വാമി (ജലതരംഗം), അഡയാർ എസ്. ജയരാമൻ (നാദസ്വരം), തിരുനാഗേശ്വരം ടി ആർ ഗോവിന്ദ രാജൻ (തവിൽ), വയലപ്പട്ടി എസ് മലർവണ്ണൻ (തവിൽ) പി.വി.എൻ നാഥ മണി (ക്ലാർനറ്റ്), കെ.സോമു (ഭക്തിഗാനം) കരന്നൈ ജി.ദാമോദരൻ (ഭക്തിഗാനം), രത്തിന സഭാപതി ദേശികർ (തേവാരം)രെന്ത
- ഭരതനാട്യം: ഉഡിപി ലക്ഷ്മി നാരായണൻ, എം വി നരസിംഹാചാരി, വസന്തലക്ഷ്മി നരസിംഹാചാരി, നെല്ലായ് ഡി.കണ്ണൻ, ടി കെ പത്മനാഭൻ, സി ആർ രാധ ബദ്രി.
- നാടകം: രാധു എസ്.രാധാകൃഷ്ണൻ, ടി.കെ.എസ്.കരുപ്പയ്യ, 'പെരിയാർ' രാജവേലു, വി.ബ്രീന്ദ.
- സിനിമ: വിജയകാന്ത്, മുരളി, രേഖ, ഗുണ്ടു കല്യാണം, ടി കെ പുഗസന്ദി, എ.പി. കോമള.
- നാടോടി കലകൾ: എ.ഗുണവതി (കരകം), വി. ദക്ഷിണാമൂർത്തി (തെരുവ് നാടകം).
- ധനസഹായം ലഭിച്ച കലാകാരന്മാർ: എ പി ശ്രീനിവാസൻ (മ്യൂസിക്കൽ-ഡാൻസ്), ജി. പരമശിവ റാവു (നാടോടി), വി കെ ആർ രമണി (നാടകം).
2002
[തിരുത്തുക]- സാഹിത്യം: എൽ പി കാരു രാമനാഥൻ ചെട്ടിയാർ; പൊന്നാടിയൻ
- സംഗീതം: ടി എസ് നാരായണസാമി (വോക്കൽ), മീര ശിവരാമകൃഷ്ണൻ (വയലിൻ), രമണി (വീണ), വൈക്കം ആർ.ഗോപാലകൃഷ്ണൻ (ഘടം), എസ് വെങ്കട്ടരാമൻ (ഓടക്കുഴൽ) ടി.എസ് വാസുദേവ റാവു (തബല), എ.സി ജയരാമൻ (നാദസ്വരം) എസ്.കാസിം(നാദസ്വരം), വാഴുവൂർ ആർ.മാണിക്കവിനായകം (ലൈറ്റ് മ്യൂസിക്), കോവായ് നടരാജൻ (ഹാർമോണിയം), ഡോ.എസ്.സുന്ദർ (സംഗീത ഗവേഷണം).
- ഭരതനാട്യം: കൃഷ്ണവേണി ലക്ഷ്മണൻ, ആനന്ദശങ്കർ ജയന്ത്, സിവിചന്ദ്രശേഖർ; മന്നാർഗുഡി എൻ.ശക്തിവടിവേൽ, സി.പി.വെങ്കടേശൻ, യോഗം സന്താനം, മേലത്തൂർ എസ്.കുമാർ.
- നാടകം: കെ.ജി `ടൈപ്പിസ്റ്റ് 'ഗോപു, കോവായ് അനുരാധ, കെ.എസ്. കൃഷ്ണൻ, കൂതപിരൻ.
- സിനിമ: വിജയശാന്തി, വിനു ചക്രവർത്തി, ഗൗണ്ടമണി, സെന്തിൽ, എസ് എം എസ് വസന്ത്.
- നാടോടി കലകൾ: സാരംഗപാണി (കരകം), പി.എ.സുബ്ബുലക്ഷ്മി പാലമഡായി (വില്ലുപാട്ട്).
- ധന സഹായം ലഭിച്ച കലാകാരന്മാർ: വി.എസ്.സാഗേശൻ (മ്യൂസിക്കൽ പ്ലേ), ടി.പി.ചെല്ലപ്പ (മ്യൂസിക്കൽ പ്ലേ), എസ്.ലീലാവതി (നാടകം).
2003
[തിരുത്തുക]- സംഗീതം: സുലോചന പട്ടാഭിരാമൻ (വോക്കൽ), നാഗായ് ആർ. മുരളീധരൻ (വയലിൻ), എസ്. രവീന്ദരൻ (വീണ), മന്നാർഗുഡി എ. ഈശ്വരൻ (മൃതംഗം), ആർ. രാമൻ (മോർസിംഗ്), എച്ച്. രാമകൃഷ്ണൻ (കൊന്നക്കോൾ), മന്നാർഗുഡി എം.എസ്.കെ ശങ്കരനാരായണൻ (നാദസ്വരം), ദെങ്കനിക്കോട്ട മണി (തവിൽ), പുരിസൈ അരുണഗിരി (ഭക്തി ഗാന).
- ഭരതനാട്യം: തഞ്ചാവൂർ രാജലക്ഷ്മി; ജി.ലക്ഷ്മി രാജം; കെ.എസ്.ആർ.ആനിരുദ്ദ; രമ്യ രാമനാരായണൻ.
- നാടകം: നഞ്ചിൽ പി ടി സാമി, കെ ആർ രതിനം.
- സിനിമ: പ്രകാശ് രാജ്, സിമ്രൻ, കനക, വിവേക്, എൽ.വൈദ്യനാഥൻ, ഗജപതി.
- സംഗീത നൃത്തം: എസ്.സൗണ്ടപ്പൻ
- നാടോടി കലകൾ: തേൻ മൊഴി രാജേന്ദ്രൻ (കരകം), എസ്.ശിവശങ്കരൻ പിള്ള (ഒയിലാട്ടം).
- മറ്റ് കലകൾ: `റോക്കറ്റ് 'രാമനാഥൻ (മിമിക്രി), എസ്. പാർത്ഥസാരഥി (കലയും സംസ്കാരവും പ്രചരിപ്പിക്കുന്നതിന്).
- ധനസഹായം ലഭിച്ച കലാകാരന്മാർ: എസ്പി. അന്തോണിസാമി (കളിയലാട്ടം), എ എസ് ബാലസുബ്രഹ്മണ്യം (പാവകളി), പവാലാർ ഓം മുത്തുമാരി (തെരുവ് നാടകം)
2004
[തിരുത്തുക]- ഗോപിക വർമ്മ മോഹിനിയാട്ടം
- ഇയൽ (സാഹിത്യം): 4 കലാകാരന്മാരും തമിഴ് പണ്ഡിതന്മാരും
- സംഗീതജ്ഞർ: 26
- ഭരതനാട്യം നർത്തകർ: 10
- സ്റ്റേജ് ആർട്ടിസ്റ്റുകൾ: 4, ക്രേസി മോഹൻ ഉൾപ്പെടെ
- ചലച്ചിത്ര വ്യക്തികൾ: വിക്രം, സ്നേഹ, സി ആർ സരസ്വതി, പി. വാസു എന്നിവരുൾപ്പെടെ 10 പേർ
- ഗായകർ: 5 ബല്ലാഡും 4 ഗായകരും
2005
[തിരുത്തുക]തമിഴ് സിനിമാ ചരിത്രകാരൻ വാമനൻ, ഭരതനാട്യം നർത്തകി ലീല സാംസൺ, സ്റ്റേജ് കലാകാരൻ ബോംബെ ജ്ഞാനം, ചലച്ചിത്ര വ്യക്തിത്വങ്ങൾ സൂര്യ ശിവകുമാർ, ജ്യോതിക, വടിവേലു, ജി ജ്ഞാന സംബന്ധം, സിലംബരസന്, ഹരിഹരൻ, അനുരാധ ശ്രീറാം.[8]
2006
[തിരുത്തുക]ഈ വർഷം കലൈമാമണി പുരസ്കാരം ലഭിച്ചവർ. സിനിമ: ജയംരവി, നവ്യ നായർ, തൃഷ, വിശാൽ, സിലമ്പരസൻ, ജീവ. ഗായിക: അനുരാധ ശ്രീറാം
2009
[തിരുത്തുക]- നടൻ: അജിത് കുമാർ, വിനീത്
- നടി: അസിൻ തോട്ടുങ്കൽ, മീര ജാസ്മിൻ, ബി. സരോജാ ദേവി, നയൻതാര
- കലാസംവിധായകൻ: പി. കൃഷ്ണമൂർത്തി
- നർത്തകി: ഐശ്വര്യ ധനുഷ്, സംഗീത കപിലൻ
- സംവിധായകൻ: ചേരൻ, സുന്ദർ സി
- സംഗീതം: എംബര് കണ്ണൻ, ഹാരിസ് ജയരാജ്, മഹാരാജപുരം ശ്രീനിവാസൻ, ശിവമണി, തവിൽ കലൈകർ തലച്ചങ്ങാട് ടി.എം. രാമനാഥൻ
- എഴുത്തുകാരൻ: എ. മാധവൻ
- സീരിയൽ ആർട്ടിസ്റ്റ്: ദേവിപ്രിയ
- കലാകാരൻ: എൻ.ശ്രീനിവാസൻ
- മികച്ച സീരിയൽ : മെട്ടി ഒലി
2010
[തിരുത്തുക]2010 ൽ 26 കലാകാരന്മാർക്ക് കലൈമമാണി അവാർഡുകൾ നൽകി. ദേവയാനി, അനുഷ്ക, നയൻതാര, തമന്ന ഭാട്ടിയ, ശ്രീമതി. സുജാത പീർ മുഹമ്മദ് (ഭരതനാട്യം നർത്തകി), ആര്യ, കർണാടക സംഗീതജ്ഞ ഗായത്രി ഗിരീഷ്, കർണാടക സംഗീതജ്ഞൻ കെ എൻ ശശി കിരൻ, നാദസ്വരവിിദ്വാൻ തിരുക്കടയ്യൂർ ടി എസ് മുരളീധരൻ, വീണ വാദകൻ രാജേഷ് വൈദ്യ, എസ്. ശ്രീനിവാസൻ, നാടകനടൻ പ്രസന്ന്ന രാമസ്വാമി, ദിണ്ടിഗുൾ I. ലിയോണി .
അഭിനേതാക്കൾ: ആർ രാജശേഖർ, പി. രാജീവ്, പി രാജശേഖർ, കുട്ടി പത്മിനി, പി ആർ വരലക്ഷ്മി, പി പാണ്ഡു, നൃത്തസംവിധായകൻ പുലിയൂർ സരോജ
പ്ലേബാക്ക് ഗായകൻ: ബി എസ് ശശിരേഖ
കോസ്റ്റ്യൂം ഡിസൈനർ: പി കാസി
അഭിനേതാക്കൾ: എസ് എസ് സെൻബാഗമുത്തു, രാജശ്രീ, പി ആർ വരലക്ഷ്മി
പ്ലേബാക്ക് ഗായകൻ: ഗണ ഉലഗനാഥൻ
സംവിധായിക: ചിത്ര ലക്ഷ്മണൻ
ഛായാഗ്രാഹകൻ: ബാബു എന്ന എൻവി ആനന്ദകൃഷ്ണൻ
ഭരതനാട്യം നർത്തകി : ബാലാദേവി ചന്ദ്രശേഖർ
അഭിനേതാക്കൾ: പ്രസന്ന, നളിനി, ആർ പാണ്ഡ്യരാജൻ, കുമാരി കാഞ്ചന ദേവി, ശാരദ, ടി പി ഗജേന്ദ്രൻ, സ്റ്റണ്ട് മാസ്റ്റർ ജൂഡോ കെ കെ രത്നം
പിന്നണി ഗായകർ: ആർ കൃഷ്ണരാജ്, പരവായ് മുനിയമ്മ, ടി വെൽമുരുകൻ
അഭിനേതാക്കൾ: പൊൻവണ്ണൻ
സംവിധായകൻ: സുരേഷ് കൃഷ്ണ
പിന്നണി ഗായിക: മാലതി
കൊറിയോഗ്രാഫർ: എൻ.എ.താര
നാദസ്വരം തിരുവണ്ണാമലൈ കെ.എസ്.സെന്തിൽ മുരുകൻ
നാദസ്വരം തിരുവണ്ണാമലൈ എസ്.ശാന്തി സെന്തിൽ മുരുകൻ
അഭിനേതാക്കൾ: മധു ബാലാജി, പ്രഭുദേവ
സംവിധായകൻ: എ.എൻ പവിത്രൻ
സംഗീത സംവിധായകൻ: വിജയ് ആന്റണി
ഗാനരചയിതാവ്: യുഗഭാരതി, ഛായാഗ്രാഹകൻ ആർ രതിനവേലു
പിന്നണി ഗായകൻ: ഗണ ബാല
അഭിനേതാക്കൾ: എം. ശശികുമാർ, എം.എസ് ഭാസ്‌കർ, തമ്പി രാമയ്യ, സൂരി, ശ്രീലേഖ രാജേന്ദ്രൻ
അഭിനേതാക്കൾ: വിജയ് സേതുപതി, പ്രിയാമണി, സിംഗമുത്തു
സംവിധായകൻ: ഹരീഷ്
സംഗീത സംവിധായകൻ: യുവൻ ശങ്കർ രാജ
നിർമ്മാതാവ്: കലൈജ്ഞാനം
നാടോടി നർത്തകി: ടി.തവമണി (കരഗാട്ടം)
ഫോട്ടോഗ്രാഫി: ശേശാദ്രി നാഥൻ സുഗുമാരൻ, രവി
അഭിനേതാക്കൾ: ശ്രീകാന്ത്, സന്താനം
നിർമ്മാതാവ്: എ എം രത്നം
ഛായാഗ്രാഹകൻ: രവി വർമൻ
ഗായകൻ: ഉണ്ണിമേനോൻ
കീബോർഡ്: കെ. സത്യനാരായണൻ
അഭിനേതാക്കൾ: ശിവ കാർത്തികേയൻ, യോഗി ബാബു, സംഗീത, ഐശ്വര്യ രാജേഷ്, ജന്ഗിരി മധുമിത, ദെവദര്ശിനി, നന്ദകുമാർ, ശാന്തി വില്യംസ്, നിത്യ
സംവിധായകർ: ഗൗതം മേനോൻ, മനോജ് കുമാർ, ലിയാഖത്ത് അലി ഖാൻ, രവി മരിയ
നിർമ്മാതാക്കൾ: ഇസാരി ഗണേഷ്, കലൈപുലി എസ് താനു
സംഗീത സംവിധായകർ: ഇമ്മാൻ, ദിന
സംഭാഷണ രചയിതാവ്: വി. പ്രഭാകർ
ക്യാമറ മാൻ: രഘുനാഥ റെഡ്ഡി
എഡിറ്റർ: ആന്റണി
നൃത്തസംവിധായകർ: മാസ്റ്റർ ശിവശങ്കർ, മാസ്റ്റർ ശ്രീധർ
സ്റ്റണ്ട് ഡയറക്ടർമാർ: ജാഗ്വാർ തങ്കം, ദിനേശ്
ഹിന്ദുസ്ഥാനി സംഗീത കലാകാരന്മാർ: ഷെഹ്‌നായ് ആർട്ടിസ്റ്റുകൾ പണ്ഡിറ്റ് ഡോ. എസ്. ബലേഷ്, ഡോ. കൃഷ്ണ ബല്ലേഷ് (ജോയിന്റ് അവാർഡ്)[12][13]
ഗാനരചയിതാക്കൾ: കാമകോഡിയൻ, കഹൽമദി
ഗായകർ: സുജാത, അനന്തു
കർണാടക സംഗീതം: കൃഷ്ണകുമാറും ബിന്നി കൃഷ്ണകുമാറും
കോസ്റ്റ്യൂമർ: രാജേന്ദ്രൻ
മേക്കപ്പ് മെഷീൻ: ഷൺമുഖം, ശബരിഗിരീശൻ
സ്റ്റിൽ ഫോട്ടോഗ്രാഫർ: സിത്രരാസു
പത്രപ്രവർത്തക: സബിത ജോസഫ്
പ്രോ: സിംഗാരവേലു
അവലംബം
[തിരുത്തുക]- ↑ "Executive Board Members of Tamil Nadu Eyal Isai Nataka Manram". Tamil Nadu - Eyal Isai Nataka Manram. Retrieved 14 August 2020.
- ↑ "K. A. Thangavelu dead". The Indian Express. 29 September 1994. p. 1.
- ↑ https://www.nettv4u.com/celebrity/tamil/movie-actress/sripriya-sethupathi
- ↑ "The Hindu : National : N. Krishnan passes away". www.thehindu.com. 10 October 2005. Retrieved 2018-11-25.
- ↑ "SP Balasubrahmanyam swara of perfect brilliance". The New Indian Express. 26 September 2020. Archived from the original on 29 September 2020.
- ↑ "Yesudas Awards". Archived from the original on 2021-01-27. Retrieved 2020-09-16.
- ↑ "Higher grant for Nataka Mandram". The Indian Express. 30 July 1994. p. 3.
- ↑ "Kalaimamani awards for 123 artists". The Hindu. Archived from the original on 2006-02-28. Retrieved 11 November 2013.
- ↑ 9.0 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 9.6 9.7 "Kalaimamani awards (List of Winners 2011-2019)". Archived from the original on 2019-03-26. Retrieved 2019-03-26.
- ↑ Kalaimamani Awards (http://cms.tn.gov.in/sites/default/files/go/tour_t_31_2019.pdf)
- ↑ "Kalaimamani awards (List of Winners 2011-2019)". Archived from the original on 2019-03-26. Retrieved 2019-03-26.
- ↑ "Kalaimamani awards (List of Winners 2019-2020)". Retrieved 2021-03-05.
- ↑ "Kalaimamani awards (Tamilnadu Government List of Winners 2019-2020- Page 7-No 52 Joint Award- எஸ்.பாலேஷ் மற்றும் கிருஷ்ணா பலேஷ் ஷெஹ்னாய் கலைஞர்கள்)" (PDF). Retrieved 2021-03-28.
പുറം കണ്ണികൾ
[തിരുത്തുക]- "Tamil Nadu Eyal Isai Nataka Manram". Government of Tamil Nadu.
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
