Dit artikel is in versjillende Limburgse dialekte gesjreve. Ómdat 't plaotsgebónje is maogs doe 't ómzètte nao 't Broensems, as te dit dialek sjpriks.

De Broensemerhei (Nederlandjs: Brunssummerheide) is e groeat netuurgebied van róndje 600 hektaar det eigedóm is van Vereniging Natuurmonumenten. 't Betröf mit naam 't gebied vanne Sjrievershei. Angerzieds neump me ouch 't róndje 1800 hektaar groeat recreatiegebied worin 't ligk zoea. 't Ligk in 't zuudoeaste vanne gemèndje Broensem en inne aangrenzendje gemèndje Haerle en Landjgraaf.

• 
  De Broensemerhei in Broenssem (20 inwoeaners op 176 hektaar, wovan 4 hektaar aan water).
• 
  Broensemerhei in Waobig (10 inwoeaners op 140 hektaar, wovan 2 hektaar aan water).
• 
  Broensemerhei in Nuienhage (60 inwoeaners op 251 hektaar).

De Broensemerhei sjteet bekank bei sjpatsieër, vaarrader en peërdrieeër. 't Guëf óch inne golfclub en sjterrewach.

Inne va de bekangdste netuurgebeder is ge Sjrieëvesjhei. Dit sjtök hei is de mieëtst heuvelachtige, en mitnaam hoeëgstgeleëge heidevilder va Nederlank. Óch is 't de groeëtst aa-eengesjloeëte heidegebeed va Zuud-Limburg. Bei sjpatsieër zint de vergezichter hei-durch bekank en geleefd. 't Is egelig sjlichs e risjtang va ing groeëter heigebeed, dat jets bebusjt (vuur sjtuthoot i ge miener) of beboewd is. Noa d'r Twieëde Weëltkrieëg woar 't kót nag e militair terrein. Óp dit terrein woeëd i de ieësjte part va de twintigste ieëw nag broenkoale gewónne. Bèrge mit zekzaank getoege doa laang va, meh in 1955 is zoeën berg igesjtoeët en durch de eëdversjoeving die hei óp vólgde, zów de Kaffeepool zint óntsjtange.

Óch g'n linkervertakking va d'r boaveluip va g'n Ruëd Baak sjtruimt durch 't heilanksjap. 't Vörmt i ge Sjrieëvesjhei e vochtig en deep daal. I dit daal is beizunger plentegreuj te vinke.

I 't zuudweste va Broensemerhei lit g'ne Hekseberg, deë vernömt is noa g'ne veëdel Hekseberg i g'n sjtad Heële.

Mienboew noa broenkoal woar e gever vuur de kwetsjbare heigebeed. I de joare tachetig woeëd óch noa gring gedólve vuur de aaleg va 't golfterrein va Broensem. Recènter is de meugelige winning van 't miocene zilverzaank ing bedrieging. In anger deler va g'n hei woeëd doa al noa gedólve. Óp e deel va de hei lit óch 'n dumpplaatsj va hoeshawwelig afval. Dees sjtótplaatsj woeëd aagelag vuur 't in wirking treëje va wetgeving umtrint milieubeheër. Tusje dat afval is óch sjemisj afval va krankehoezer en ing virffabrieëk.

• 
  't Ingangssjild
• 
  Ge Sjrieëvesjheiven
• 
  September
• 
  Oetzich óp g'n hei
• 
  Oetzich óp ing zaankversjtoeving

Gemeinte Broensem
Dörper: Broensem · Langeberg · Rómpe · Treëbik
Buurtsjappe en gehuchte: Bexdel · De Egge · Emma · Gebrook · Op d'n Haan · Haansberg · Hemelder · Heufke · Huizerveld · Op g'n Hoes · Hofpoel · Kirkeveld · De Kleikoele · De Kling · Klingbemde · Klingelsberg · Krutsberg · Lemmender · Merkelbeekdal · Oelove · Achter de Pöt · Roeëzegaard · Rómpener Bemde · Sjuttersjveld · De Sjtreek · De Sjtruuk · Op de Vaard · Op de Vos

Gemeinte Heële
Sjtad en dörper: Gebrook · Grasbrook · Heële · Heëlebaan · Heëlehei · De Hees · Meezenbroek · Muëleberg · Welte · Zeswege
Buurtsjappe en gehuchte: Aarveld-Bekkerveld · Aokerbaan · Aokersjtraot · De Beitel · Beersdal · Benzerao · Berg · Boutsj · Dem · Douve Weien · Einde · Ekenderveld · Ten Esje · Euverbrook · Euverlotbrook · Flattersjtraot · De Euren · Euvesj Kaumer · Ganzewei · Heële-Centrum · Hekseberg · Heihove · Hiërewaeg · De Hölsberg · Hondsrug · Huske · Imsterao · Kaume · Kaumer · Kommert · Kouvenrao · Kuëningsbemd · Mariageweng · Mariaroa · Mörge · Musjebrook · Musjemig · Nieuw-Einde · Nuuj Lotbrook · Palemig · Passart · Prikkenis · Rennemig · Robrook · Rukker · Schurenberg · Schuureik · Sjandele · Sjrievesjhei · Sjuur · De Stack · De Sjtasjón-kolonie · Soeret · Terlinden · Terschuren · Terworm · Ungesj Kaumer · Vaosje · Varebeuker · De Vrank · Vrieheide · Vrusjehuske · Vrusjemig · Weggebekker

Gemeinte Lankgraaf
Dörper: D'r Busj · 't Iksjke · D'r Kakert · 't Lauradörp · Nuiehage · Rimburg · D'r Sjeet of Sjaasberg · Ubach uever Worms · Waobig
Buurtsjappe, gehuchte en wieke: Aan de Baan · Achter de Häöf · Achter den Winkel · Achter Haesen · Boesberg · Bösjhei · Broensemerhei · Brókkelze · D'r Dormig · Exdel · Gravenrode · Grunsjtroat · G'n Hei · Heigank · Heisjtroat · Heiveld · Hoeëpel · Hoofvelde · D'r Kakert · Klinkerkwarteer · D'r Lichtemich · Lieënhof · Mienbuurt · Namiddagsche Driessen · Bovens Nuijenhage · Ónders Nuijenhage · Op de Häöf · Op de Kamp · Ouw Hei · Palemig · Parkhei · Ravetsmaar · An d'r Sjlaagboom · De Sjtreep · Sjtriethage · In 't Veld · Voort