Dit artikel is gesjreve in 't Valkebergs. Ómdat 't plaatsgebónge is, maogs doe 't ómzètte nao 't Breuker, es te dit dialek sjpriks.

Ten Esje (Nederlands: Ten Esschen) ies e dörp op 't plateau in Zuud-Limburg, dat saer de herindeling van 1982, in de gemeinte Heële liek. Liègeraaf löp de Gelaenbaek.

De beboewing van Ten Esje bevingk ziech ingeklemp tösje de autobaan A76 en de N281. In de buurt liek ouch 't autobaanknouppunt Ten Esschen. De beboewing besjteit oet häöf en hoezer. Aan de Esschenwaeg, mèt lintbeboewing, bevingk ziech in 'ne tuin mèt zietbanke, 'n baekapel in kundersjtein gewiejd aan Maria. Op 'n krusing in 't "centrum" sjteit tege 'n hookhoes 'n helsjteine kapel mèt 'n groat kruus woa-op 'n christusfiguur en in de aafgesjlote nis bevingk ziech 'ne piëta. Op de sokkel ies de teks: "BID VOOR DIE SEELEN IN DVAGEVIER ANO 1767 C.I." ingebeiteld.

In de buurt van ’t hièrehoes De Struyver, dat in de 14e ièw in de archieve geneump weurt, liek ‘n motte mèt ’n doorsjnee van 35 maeter, umgeve door ’n grach. De gesjlote haof de Struver, mèt ’t jaortal 1742, haet ‘ne binneplei mèt moere van baksjtein en sjpeklaoge. ‘ne Andere naam ies Groot Geitsbach.

Prickenis ies ‘ne gesjlote hièrehaof mèt ’n wietgeverf hoofgeboew ónder e wolfsdaak. In de sjmale veurgevel bevinge ziech 4 vènstere en ‘ne gevelsjtein mèt ’n aafbeelding van ‘ne ridder en de teks “Prickenis 1381”. Links sjteit e lièg rónd teureke mèt sjpiets. De hudige boew dateert oet de 17e en 18e ièw.

Ander boerderieje zint de 18e ièwse Esjenberg en de gesjlote haof Euverlotbrook (Overlotbroek) (18e ièw)

'n Veurmalige watermeule geneump de oliemeule, in vakwerk, liek aan de Gelaenbaek in de buurt van Geweusterao. Ze sjtamp oet de 17e ièw en huèrt bie kesjtièl Tervere (Rivieren).

Gemeinte Heële
Sjtad en dörper: Gebrook · Grasbrook · Heële · Heëlebaan · Heëlehei · De Hees · Meezenbroek · Muëleberg · Welte · Zeswege
Buurtsjappe en gehuchte: Aarveld-Bekkerveld · Aokerbaan · Aokersjtraot · De Beitel · Beersdal · Benzerao · Berg · Boutsj · Dem · Douve Weien · Einde · Ekenderveld · Ten Esje · Euverbrook · Euverlotbrook · Flattersjtraot · De Euren · Euvesj Kaumer · Ganzewei · Heële-Centrum · Hekseberg · Heihove · Hiërewaeg · De Hölsberg · Hondsrug · Huske · Imsterao · Kaume · Kaumer · Kommert · Kouvenrao · Kuëningsbemd · Mariageweng · Mariaroa · Mörge · Musjebrook · Musjemig · Nieuw-Einde · Nuuj Lotbrook · Palemig · Passart · Prikkenis · Rennemig · Robrook · Rukker · Schurenberg · Schuureik · Sjandele · Sjrievesjhei · Sjuur · De Stack · De Sjtasjón-kolonie · Soeret · Terlinden · Terschuren · Terworm · Ungesj Kaumer · Vaosje · Varebeuker · De Vrank · Vrieheide · Vrusjehuske · Vrusjemig · Weggebekker